“Kan niet anders doen dan dit, omdat het oplucht / Dus doe ik net als Hugo Claus hier mijn verdriet beschrijven.” De twintigjarige Rian Snoeks leeft voor muziek en legt zijn alles in zijn debuut Vlinders in de Hel, ook al betekent dat het aanboren van diepe pijn. Het resultaat mag er in elk geval méér dan zijn.
Aan de universiteit van het leven trekt Dirk de Wachter de laatste jaren aula’s die bomvol zitten met rappers. De beste leerlingen durven toegeven dat niet alles meer “leuk leuk leuk” moet zijn en ontleden zonder blikken of blozen hun struggles, gooien hun hart op tafel en stellen hun plaats in de wereld in vraag.
Buiten de landsgrenzen zijn het de meer introspectieve rappers die de laatste jaren de interessantste projecten afleveren. Mac Miller, Eminem en ook Kendrick Lamar zijn groot geworden door hun blik niet op hun wagenpark, maar wel op de pluis in de eigen navel te richten. In eigen land zijn Zwangere Guy en Brihang de bekendste leerlingen met onderscheiding, maar ook de jonge Peltse rapper Rian Snoeks kan zich alvast rekenen tot de primussen van de class of ‘23.
Rian rapt naar eigen zeggen voor zijn jongere zelf, voor zoekers zoals hij, voor twijfelaars en zij die zich alleen voelen. Hij reikt de hand, zegt dat ze niet de eersten of enigen zijn die doormaken wat zij voelen. Hij herkent zich in de Einzelgänger, maar gaat uit van de eigen kracht: “Ik weet ook niet hoe het afloopt maar sta in het veld alleen en bloei op als een klaproos.”
De sleutel ligt in authenticiteit. Ondanks Snoeks’ relatief beperkt aantal jaren op de teller, klinken de teksten doorleefd – een gevolg van schrijven over wat je kent en vooral jarenlang schaven aan je teksten. Er wordt veel onverwerkte woede en frustratie verteerd en uitgezweet: “Ik voel de storm binnen, volgens hen klink ik het beste woedend.” Het eindstation is de ontdekking van je eigenheid: “Ze strooien met hun zwart-witte visies / maar ik kan never mijn kleur verliezen.”
Een blik referenties wordt opengetrokken en die gaan van sprookjes (niet de zoetsappige Disney-variant, Snoeks is “grimmiger dan de gebroeders”), over Hugo Claus, The Weeknd, de onkwetsbare Achilles tot Alice die het konijnenhol in tuimelt. Of eerder diep valt. Op de bodem vinden we “Carrousel”, zowel emotioneel heart of darkness als hoogtepunt op dit album: “Zeg me hoe ge zegt dat ge u eigenlijk te slecht voelt / zeg me hoe ge zegt ik kan niet meer, maar ge uw best doet / hoe meer het werd te veel / hoe vaker dat ik weg moest.” Het wrikt de blanke pit zó genadeloos uit de bolster rond het hart dat het bij momenten moeilijk te beluisteren valt. Toch zijn er zelfs in het diepste duister nog lichtpunten te vinden: er zijn vlinders die op verschillende momenten op het album terugkeren – ook in de hel. Vanaf hier loopt de weg terug omhoog. En die weg loopt langs erkenning, ook van grote namen: niemand minder dan Jazz Brak leent zijn stem aan afsluiter “Drums”.
Tien nummers lang bedient Snoeks zich van een mengvorm van Limburgs dialect doorspekt met Engelse tropen en een r-klank die even zwaar kraakt als het dunne ijs waarover hij rapt. Het Nederlandse idioom wordt vrolijk omgebogen naar de ritmes en het aantal lettergrepen dat hij nodig heeft, maar dat stoort nergens: “Zie me langzaam iemand worden die ik never wou, maar ik vrees er is geen weg terug dus anyhow, we doen het.” Neerlandici zullen hier misschien van weglopen, maar emotionele puurheid behoeft geen taalpurisme. De muziek van producer Anders is donker, haast onthecht en spaarzaam, maar sluit naadloos aan bij de stemmingen.
Enkele jaren geleden vertaalde Snoeks’ talent zich al in winsten en finaleplaatsen in muziekconcoursen als De Nieuwe Lichting. Sindsdien is hij alleen nog maar gegroeid. Vlinders in de Hel is raak, confronterend en fatalistisch, maar klinkt vooral solide en voldragen. Deze vlinder heeft zijn cocon van zich afgeschud en is klaar om ongeremd de vleugels te spreiden.
