Artificial Messiah™, heet de nieuwe plaat van Jasper Erkens, en zo zwaarwichtig de titel, zo ook de onderwerpen. Op zijn vierde soloplaat gaat het om kunstmatige intelligentie en spiritualiteit, en die twee, zo bezweert hij, wissen elkaar niet uit. “Ik ben ervan overtuigd dat we binnenkort een artificiële persoonlijke assistent hebben voor existentiële vragen.”
enola: Artificial Messiah™ vormt een tweeluik met zijn voorganger Limbo Terminal, laat je verstaan. Hoe zie je dat?
Jasper Erkens: “Ze volgen elkaar in elk geval chronologisch op. Was Limbo Terminal een echte lockdownplaat, met als thema dat gevangenzitten in een soort VIP-lounge op een luchthaven, dan gaat Artificial Messiah™ meer over ontsnappen daaruit. Het thema van artificiële intelligentie is er heel hard ingeslopen, maar ook de zoektocht naar zingeving, de vraag waar we in deze rationele tijden nog in kunnen geloven. Wat kunnen we nog aanvangen met het spirituele aspect van ons mens-zijn? Vormelijk trek ik ook de lijn door met op “Shamelessness” dezelfde vertelstem – gebracht door mijn vriend David Smith die ook al eens een gitaarsolo speelt – die al de titeltrack van Limbo Terminal insprak, dus het voelt wel alsof het deel uitmaakt van hetzelfde ding.”
enola: Wat boeit je zo aan artificiële intelligentie?
Erkens: “Ik voel de komst van kunstmatige intelligentie aan als een splijtbom die op de samenleving gaat vallen, niet alleen op creatief vlak, maar op elk aspect. Alles is op dit moment zo snel aan het veranderen, dat het bijna exponentieel wordt. We kunnen het niet meer ontkennen, en zullen er mee moeten leren omgaan. We zullen de interactie met denkende machines moeten durven opzoeken.”
“Voor mij is die AI een soort gesofisticeerd instrument waarmee je moet leren spelen. We staan nog maar aan het begin daarvan, merk je. We hebben nu beelden die via kunstmatige intelligentie worden gecreëerd, je hebt ChatGPT… maar dat is nog maar het tipje van de sluier van wat het uiteindelijk zal worden: dat we allemaal een persoonlijke AI-assistent zullen hebben die niet alleen onze personal assistant wordt, maar ook psychologische ondersteuning bij existentiële vragen zal bieden. Wat onze iPhone nu al doet, maar dan in het kwadraat, ja.”
enola: Hoe voel je je daarbij? Bang dat de Cylons op een dag in opstand komen tegen ons?
Erkens: “Neen. Ik heb ervoor gekozen om naar die evoluties uit te kijken. Want het is een keuze en ik vond het interessant om de interactie aan te gaan en het gesprek erover te beginnen. Want ik snap niet waarom anderen daar niet zo mee bezig zijn. Die zien meteen een soort Terminator voor zich en hebben het liefst dat ik erover ophou. Maar het is niet zoals in die film. Het is een nieuwe fase voor ons als mensen en het zal ons ook intellectueel stimuleren.”
“Het is het laatste jaar allemaal in een stroomversnelling geraakt, hoor. Neem nu die visuals die ik via AI bij Artifical Messiah™ heb gegenereerd; ga er maar vanuit dat die er heel snel achterhaald zullen uitzien. Maar dat is niet erg. Ik vind dit net een charmante tussenfase waarin het nog net niet klopt. Als je de beelden zou pauzeren, zie je hoe een figuur soms drie armen en één oog heeft; de vorm is er maar de inhoud ontbreekt. Het is zelfs een soort nieuwe stijl, een die me heel erg aansprak.”
“In de titeltrack, waarin twee computergegenereerde stemmen met elkaar praten, speel ik daar ook mee. Het is een oefening in algoritmische kunst, waar behalve in het begin en het einde geen menselijk handelen aan te pas komt. Het komt uit een video op YouTube waarin een van de twee robots plots niet helemaal meer juist lijkt te functioneren en emoties lijkt te ervaren. Ik heb dat gesampled en er met Robin Porter een soort soundscape onder geïmproviseerd. Het is heel bizar, want of het nu echt bewust is of niet, het lijkt wel alsof het bewust is. Het maakt niet uit of hij emoties fakete of niet, wij ervaren het als echt, en dat is creepy. Ik denk echt dat we ooit machines zo zullen trainen dat ze ons psychologisch zullen bijstaan, en dan zullen wij als bij een orakel aan hun lippen hangen. Daarom wil ik nu al begrijpen wat daar gaande zal zijn. Want het is een mysterie. Wat binnen die AI gebeurt, gebeurt in een zwarte doos en zelfs de grootste techneuten kunnen niet uitleggen hoe pakweg die dialoog in Artifical Messiah™ uiteindelijk is ontstaan; als was het een soort droom.”
enola: Er is ook al muziek geschreven door artificiële intelligentie, genre ‘doe maar Coldplay die een metalnummer in salsastijl speelt’. Straks zit je zonder werk, Jasper.
Erkens: “Het is misschien gek, maar op dat vlak is video minder gesofisticeerd dan audio om artificieel te genereren. Je krijgt lage kwaliteit waar je nog niets mee kunt aanvangen. Ik heb er mee geëxperimenteerd op “Breathe In – Breathe Out”, waar je samples hoort die ik zo heb gegenereerd. Meer kun je er voorlopig nog niet mee doen; het is een gimmick. En ben ik er fan van? Ik denk dat het een nieuwe muziekstijl zal worden, want ik heb gemerkt hoe dat soort tracks anders evolueert dan het poptrucje dat wij songschrijvers gebruiken. Het herhaalt niet, gaat niet op zoek naar een hook, maar blijft variëren. Dus zelfs als je AI-muziek zou inzetten om een plaat te maken, ga je nog altijd menselijke selectie en smaak moeten gebruiken om te triëren wat bruikbaar is.”
enola: Laten we het anders eens over muziek hebben. Zes jaar geleden zei je over het eclectische, alle richtingen uitgaande Drawing A Line: “hierna ga ik wel een richting kiezen”. Afgaand op Limbo Terminal en Artificial Messiah™ is dat mislukt.
Erkens: “Ik vrees het. Ik ben nogal hard op mijn vrijheid gesteld en ik wil mezelf niet in één hokje wegstoppen. Uit de reacties die ik op mijn nummers krijg, begint het duidelijk te worden dat ik niet per se het makkelijkste pad bewandel, ik doe niet wat iedereen van mij verwacht. Mijn grote idolen zijn dan ook mensen als David Bowie die ook zeiden niet te weten wat ze de volgende dag zouden doen. ‘Maar ik beloof één ding: het zal niet saai zijn.’ En zo wil ik het ook doen. Het moet leuk blijven. Er zijn zoveel tools die ik kan gebruiken, dat ik het veel te jammer zou vinden als ik mezelf in één ding zou vastzetten, terwijl iets anders me inspiratie geeft.”
“Natuurlijk probeer ik het te begrenzen. Ik hou het liefst van al toch nog wat live, met een soort poprockgevoel, maar verder laat ik mezelf heel vrij. En misschien is dat net wat mij dan definieert.”
enola: Maar dan loop je wel het risico dat niemand goed weet waar Jasper Erkens voor staat.
Erkens: “Ja, maar ik ben niet echt bezig met begrepen te worden. Misschien wil ik dat zelfs niet. En soms schrijf ik dan inderdaad een heel hapklaar popnummer – een ‘hit’, maar dat weet je natuurlijk nooit – en heb ik geen zin om dat ook uit te brengen, omdat ik weet dat dat dan weer verwachtingen schept. Dan wil men weer niets anders van me horen, en dat bespaar ik mezelf liever.”
“Je kunt dat zelfsabotage noemen, maar je kunt je ook de vraag stellen hoe constructief dat soort succes is op lange termijn. Prutsen en ploeteren maakt je karakter, dus misschien is kiezen voor de weg van de minste weerstand niet verstandig. Zelfs van de moeilijke dingen kun je iets leren, als je ze maar omarmt als een uitdaging. Het zijn dat soort dingen die je dichter bij de zin voor het leven brengen. En ik heb toen ik jong was al eens in het oog van een hype gestaan – ik was een tiener en werd constant aangeklampt als ik de trein nam, niet fijn – en van al dat applaus en geld raak je enkel maar de draad kwijt. De vraag is dus maar of het dat is wat je wil. Ik vraag me dat ook vaak af van al die influencers tegenwoordig.”
enola: Been there, done that?
Erkens: “Ja, uiteraard zou ik graag een zo groot mogelijk publiek bereiken, maar niet ten alle prijze. Dus ik wil dat dan doen op op mijn manier. En als het zo niet kan, dan maar niet.”
“Ik probeer wel slim te zijn, en op elk album één of twee nummers te zetten die toch op de radio’s kunnen, en zo als locomotief speelkansen en een platform genereren voor de rest van de tracks. Maar ik ga niet bewust versimpelen, dan kom je op een punt dat je enkel nog rationeel schrijft, en dat mag niet. Het buikgevoel moet aanwezig blijven, daar ben ik heel gevoelig voor. Als ik het gevoel heb dat die sweet spot voorbij is, dan ga ik meteen op de rem staan. Op Drawing A Line waren we dat gevoel bijna kwijt, maar door terug te gaan vonden we het gelukkig opnieuw.”
enola: Je knipoogt op dit album ook naar je debuutsingle “Waiting Like A Dog”.
Erkens: “Ik weet niet waar die neiging vandaan kwam. Plots bestond dat nummer, maar het klopte wel. Ik wacht nog steeds op waar het toen over ging, ik wacht tot het leven echt begint, op zelfstandig zijn, op vrijheid. En ik heb ondertussen nochtans veel meegemaakt, maar dat gevoel is er nog steeds. Zoals je ook nooit de horizon kunt bereiken, maar er altijd een nieuwe is als je daar denkt aangekomen te zijn. Ik schaam me ook niet voor mijn verleden, ik ga me niet excuseren voor “Waiting Like A Dog”. Ik vond dat nog altijd een grappig en leuk nummer, en ik vond het wel fijn om daar naar te verwijzen.”
