No Gods, No Masters: als Garbage een album maakt is het niet om genuanceerde stellingen in te nemen. Op de zevende van haar groep stampt Shirley Manson als vanouds tegen heilige huisjes, met een furie die haar bandleden maar al te graag van antwoord dienen. Want het gaat niet goed met de wereld, al ziet de zangeres lichtpuntjes: “Het doet me plezier dat een nieuwe generatie vrouwen haar mond opentrekt”
enola: Die akoestische plaat is dus weer niet gelukt?
Shirley Manson: “Nope. Daarvoor maken we te graag lawaai. Dat windt ons op, en ik denk dat je dat kan horen op de plaat. Ik ben ook als mens luid en onstuimig, dus het vraagt veel discipline van me om een rustige akoestische plaat op te nemen. Dat, en kunde. Ik weet eigenlijk niet of we er het zelfvertrouwen voor hebben. Maar ik zou het eigenlijk echt wel eens willen doen; het zou nieuw terrein zijn om te verkennen.”
enola: Was er een ander plan?
Manson: “Ik wou dat er een plan was, maar neen. There’s never a fucking plan. Meestal beginnen we op het einde van een tour na te denken over het vervolg en prikken we een datum voor zes maand later, waarop we afspreken om samen te komen en nog eens te schrijven. En zo is het ook deze keer gegaan. We verzamelden in Palm Springs in Californië, stelden ons materiaal in een kleine cirkel op, we dronken wat cocktails en werkten twee weken aan nieuwe nummers. Duke (Erikson, red), onze gitarist, nam al die jams vervolgens mee naar huis, beluisterde alles eens goed, hield zestien ideeën over die sterk genoeg leken en daar zijn we mee gaan werken in de studio in Los Angeles. Op dat moment kreeg de plaat al wat vorm, maar natuurlijk zijn er daarna nog songs geschreven.”
enola: Roxy Music was een grote inspiratiebron, las ik.
Manson: “Die groep was het vertrekpunt, als in: we luisterden veel naar hun platen toen we aan het schrijven waren. We verwonderden ons er over hoe die nummers nog steeds zo modern klinken, zo provocatief en bizar en wonderlijk. Brian Eno’s ongelofelijke soundscapes en experimenten, zijn typisch toetsenwerk, … en die soort volwassen sleaze die Roxy Music zo goed beheerste. Hoe meer we luisterden, hoe meer we gefascineerd raakten.”
“Maar er waren ook andere muzen die kwamen kijken. Dat was onvermijdelijk, want we zijn allemaal beïnvloed door mensen als Gary Newman, Siouxsie and the Banshees, Gang Of Four, … Roxy Music was echter het startpunt, en we zijn niet in hun buurt gekomen bij het schrijven, maar er zit een soort duisterheid in hun platen waar we heel erg van houden. Moderne popmuziek heeft dat soort donkerte trouwens al een jaar of vijftien losgelaten. Het is daarom, denk ik, dat Billie Eilish zo’n impact heeft gemaakt; zij en haar broer zijn de enigen van hun generatie die dat nog durven verkennen.”
enola: Toen we elkaar laatst spraken was Donald Trump nog maar een gekke presidentskandidaat, vandaag is hij een ex-president. Hoe heb jij die rare jaren beleefd?
Manson: “Oh God. Zelfs in mijn wildste dromen had ik me nooit kunnen voorstellen dat ik in een land zou leven met aan het stuur iemand die eigenlijk vlakaf dictator was; een knettergek iemand, hel-oranje en betoeterd. Ik kon er niet bij; het was een beproeving, het maakte me depressief en angstig. Want het was die waanzin die me het meest bang maakte. Ik ben het best gewoon om te gaan met mensen die rechts zijn, maar als ze ze daarenboven ook nog eens niet op een rijtje hebben, wordt het wel griezelig, vind ik. Hij is gelukkig weg nu, en daar ben ik blij om.”
enola: Heb je overwogen terug te keren naar Schotland of naar elders te verhuizen?
Manson: “Niet echt. Daarvoor hou ik te veel van de Verenigde Staten. Het is het enige land dat me ooit écht heeft omarmd – ook wat mijn carrière betreft – dus ik voel er veel genegenheid voor. Verder is mijn echtgenoot Amerikaans, heb ik hier een huis, een job, … Eigenlijk is de mogelijkheid van een verhuis niet eens bij me opgekomen. Ik ben loyaler dan dat, niet iemand die zijn rug keert als het moeilijk wordt. Het voelde meer als een zaak van afwachten en uitzweten. En weet je: dit soort opstand van de wanhopigen kan overal gebeuren, dat moet ik jou in Europa ook niet uitleggen.”
enola: Heeft die periode je schrijven beïnvloed?
Manson: “Ja en neen. Veel van de thema’s op het album zijn al eeuwen problematisch. Ik ga er niet voor zitten om eens flink mijn gedacht over de maatschappij te zeggen, zoveel ambities heb ik niet eens. Ik begin gewoon te zingen en dan gaat het vaak zonder berekening over de zaken waar ik sowieso met anderen over praat, of die me bezig houden in het leven. Om eerlijk te zijn ben ik vaak verbaasd wat voor woorden er bij het schrijven uit mijn mond rollen.”
enola: Wat verraste je het meest dat er zo uit kwam?
Manson: “”Uncomfortably Me” Toen ik die tekst schreef, min of meer over het outsider zijn, besefte ik dat ik het over mijn jeugd had en dat ik me eigenlijk nog altijd zo voelde. Ik heb me nooit ergens thuis gevoeld. Zelfs toen Garbage succes kreeg, voelde het niet alsof ik daar recht op had, of in de scene paste. Ik mocht dan populair zijn, ik voelde mij niet populair. Vergeet ook niet dat ik met voorsprong de jongste ben in deze band (Erikson werd dit jaar zeventig, mvs), de enige vrouw, een Schotse die in Amerika woont. En als ik nog eens thuiskom, dan word ik ook geplaagd voor mijn zachter accent, omdat ik in LA woon, … Dat outsider zijn voelt dus als iets dat helemaal bij mij hoort. Ik was gewoon verbaasd dat ik zo open over dat soort kwetsbaarheid schreef in die song. Dat had ik niet zien aankomen.”
enola: Je sprak nochtans al enkele jaren terug over je moeilijke jeugd, toen je jezelf begon te snijden, en hoe je je zelfs ten tijde van Version 2.0 nog altijd zo slecht voelde.
Manson: “Ja. Het is al heel mijn leven een gevecht, al van sinds ik puber werd. De hormonen gingen loos en iets in mezelf veranderde waardoor ik me altijd alleen ging voelen. Ik denk dat het een van de redenen is waarom ik artiest ben geworden, want als ik schrijf of optreed, voel ik me niet zo overweldigend alleen als doorgaans.”
enola: Mag ik “Wolves”in dat verband je ‘Jeykyll en Hyde’-song noemen?
Manson: “(lacht) Ja, dat kun je zeker. Als ik eerlijk ben, denk ik dat ik moet toegeven dat ik een behoorlijk extreem iemand ben. Ik kan doodbraaf zijn, maar ook verschrikkelijk gemeen. Die tweespalt bestaat natuurlijk in alle mensen; niemand is enkel het een of het andere. Iedereen voert in zichzelf wel een moreel, emotioneel of intellectueel gevecht. Dat maakt ons net zo interessant, dat we zo complex én gecompliceerd zijn. Het is dat innerlijke worstelen dat mensen in staat stelt tot genialiteit en tot slechtheid.”
enola: Gaat “This City Will Kill You” over het Edinburgh van je jeugd?
Manson: “Boeiend dat je dat vraagt, want het begon helemaal anders. Eigenlijk was het een liefdeslied aan Los Angeles, maar toen verschoof er iets. Het werd meer een elegie, inderdaad over Edinburgh. Ik werd herinnerd aan de jaren tachtig, toen ik daar leefde, en hoe de aids-epidemie er in die stad heeft ingehakt. Geen idee waarom, maar de ziekte was er een groot probleem. Zo werd het een song over afscheid, maar ook een die laat weten dat er altijd ontsnapping mogelijk is. Er is altijd een uitweg uit een shitty job of een ongelukkig huwelijk. Je hebt altijd mogelijkheden, al was het maar je haarkleur veranderen en je leven omgooien. Ik hou er wel van dat de plaat eindigt op een trieste, maar toch hoopvolle noot.”
enola: Weet je waarom je de nood voelt om terug te blikken?
Manson: “Ik denk dat het komt omdat ik het op No Gods No Masters ook heel veel over actuele dingen heb, waardoor ik me ben gaan afvragen wat in het verleden ervoor zorgt dat ik me zo voel en niet iedereen zich zo voelt. Waarom houden bepaalde dingen me zo hard bezig terwijl anderen er hun schouders voor ophalen? Dan ga je nadenken over je opvoeding, de waarden die je ouders en grootouders, je zussen, je school, … in je hebben geëtst. Ik ben een humanist, ik ben geïnteresseerd in mensen en wil het beste voor iedereen. Dat is gewoon belangrijk voor mijn eigen welbevinden, want als de mensen rond mij niet gelukkig zijn, wat ben ik hier dan in godsnaam aan het doen? Dus ja, die leeftijd, het houdt me wel bezig, vrees ik.”
“Ik ben ondertussen van middelbare leeftijd, en plots begint het idee van een nakende dood zich op een gekke manier in je hoofd te nestelen. Je vraagt je af wat nog volgt, wat je nog kunt doen. En dus sta je eerst even stil om de stand van zaken vandaag op te maken voor je ook maar iets beslist. En dat is wat je hoort op dit album: ik die voor het eerst naar de wereld kijk en een paar dingen probeer te begrijpen voor ik een stap vooruit zet.”
enola: Vijf jaar geleden betreurde je nog dat jonge vrouwen zich niet langer feminist durven noemen. Is daar ondertussen geen verandering in gekomen?
Manson: “Er is veel veranderd sindsdien, denk ik. Een heel nieuwe generatie jonge vrouwen heeft zich kunnen verzamelen onder de term ‘intersectioneel feminist’, en dat heeft dingen ten goede gekeerd. Heel wat problemen die vrouwen met feminisme hadden waren immers geworteld in kolonialisme en systemisch racisme. De term ‘intersectioneel’ heeft jonge vrouwen geïnspireerd en geholpen om op te komen voor alle vrouwen ter wereld wiens rechten langzamerhand worden uitgehold door hun regering. Het blijft ook nog steeds een gevecht om een gelijk loon te krijgen, dus het doet me veel plezier dat een nieuwe generatie vrouwen als Taylor Swift, Beyoncé en Rihanna hun mond opendoen. Zelfs het jonkie Billie Eilish heeft een krachtige stem bijgedragen. Dat helpt, want vrouwen zullen ooit krijgen wat ze willen, maar eerst moeten ze weten dat ze het willen. Als je geboren wordt onder een patriarchale paraplu krijg je van dag één een verhaaltje ingelepeld en we slikken dat. Het is pas met op te groeien dat je inziet dat dat verhaaltje met een reden is verteld. En voor je dat in vraag stelt, zul je niet per se inzien dat je wordt gediscrimineerd. Ik had in elk geval niet door dat ik gediscrimineerd werd toen ik jonger was. Als iemand iets zegt of schrijft in een recensie zie ik het nu heel duidelijk wanneer dat seksisme is of misogynie.”
enola: Dat begrijp ik. Ik heb als man ook grote ogen getrokken toen mijn vriendin vertelde over bepaalde dingen die haar als vrouw overkwamen. Als je ’t niet meemaakt, zie je ’t vaak niet.
Manson: “Precies. Het vraagt een bijzonder iemand om het te zien als je het niet beleeft, maar eenmaal je het ziet, kun je ’t niet meer niet zien. Dan begrijp je niet dat het ooit is kunnen gebeuren onder je neus. Maar je stelt de dingen niet in vraag als het de status quo is, de norm.”
enola: In hetzelfde verband: jij schreef “Waiting For God” na de moord op de zwarte tiener Trayvon Martin. Weet jij wat het is aan dat verhaal dat ons witte mensen voor het eerst acht deed slaan op wat de zwarte Amerikaanse bevolking moet ondergaan?
Manson: “Sociale media. We konden niet meer wegkijken. Ik als wit, geprivilegieerd mens had geen idee hoe bevoorrecht ik was. Ik zag het niet, en het systeem wílde ook niet dat ik het zag, want zo kolonialistisch is het wel. We worden niet geleerd om het te zien, maar toen, en met George Floyd die door de flikken werd vermoord, werden we gedwongen te kijken. Tien jaar geleden zouden ze er mee weg zijn geraakt, met die moord in koelen bloede, maar nu hadden we fysiek bewijs, dat massaal werd gedeeld op het internet. Alléén dat heeft voor een beetje gerechtigheid gezorgd. Daarom worden al die gesprekken nu gevoerd, en dat is geweldig maar ook pijnlijk, want nu worden we gedwongen na te denken hoe we dit gaan oplossen. Het is een duivels probleem en witte mensen zijn ongelofelijk op hun ongemak om er over te praten. Ze willen het niet, of ze zijn bang dat ze iets verkeerds gaan zeggen en kritiek zullen krijgen, maar het moét. Zolang we er niet allemaal over praten en het een deel van onze dagelijkse conversatie is, zie ik niet in hoe we dit gefixt krijgen.”
enola: Je bent nu 54, hebt zeven platen achter de gordel. Zijn er nog dingen die je absoluut wil gedaan hebben voor je op een strand cocktails gaat drinken?
Manson: “Ik heb het podium gedeeld met Debbie Harry en zij is 73. Ik denk dat ik nog lang te gaan heb voor ik op dat strand eindig.”
enola: Dan zien we elkaar terug over vijf jaar. Tot dan!
