Onlangs vierde Peter Brötzmann z’n tachtigste verjaardag, en deze week is het de beurt aan een andere grootheid van de Europese muziek; pianiste Irène Schweizer. Het gaat gepaard met de release van Celebration, een concertopname met drummer Hamid Drake uit 2019 die het allemaal heeft: kleur, geïnspireerd samenspel, groove, spontaniteit.
Intakt Records, het label dat Schweizer mee oprichtte in de jaren tachtig, blikt in deze periode terug op een imposante carrière. De pianiste was te horen op maar liefst 39 albums die bij het label verschenen, maar was op veel manieren buitengewoon. Ze stond mee in de frontlinie van een generatie artiesten die Amerikaanse jazz onderwierpen aan een Europese deconstructie, maar stond net zo gretig op het podium te spelen met zwarte Amerikanen. Ze was een van de oprichters van de Feminist Improvising Group, door haar contacten met Zuid-Afrikaanse muzikanten verwikkeld in de anti-apartheidsbeweging en begiftigd met een sterke, onafhankelijke persoonlijkheid in een wereld vol karakters.
Toen ze op 26 juli 2019 het podium beklom van het Konfrontationen Festival in Nickelsdorf (Oostenrijk), dat toen zijn 40ste verjaardag vierde, hing er elektriciteit in de lucht. Het was immers al even geleden dat de pianiste er van de partij was en met Hamid Drake beschikte ze over een ideale sparring partner. Net zoals zij graag in interactie gaat met Amerikanen, zo maakt de drummer vaak de omgekeerde beweging, en ze kwamen elkaar dan ook regelmatig tegen. Wie een beetje vertrouwd is met Schweizers discografie weet ook dat haar albums met drummers (Pierre Favre, Han Bennink, Andrew Cyrille, Louis Moholo-Moholo, Günter Sommer, Joey Baron) de piano/drums-interactie verheffen tot het hoogste niveau.
Nu Celebration beschikbaar is, valt vooral op hoe levenslustig en toegankelijk het album is. Schweizer heeft een reputatie voor krachtig en complex spel – wat voor een deel verklaart waarom ze wel eens de vrouwelijke Cecil Taylor genoemd werd -, maar dit album zet ook haar sterktes als melodieus improvisator in de kijker. Drake van zijn kant omspeelt haar composities meesterlijk, met variatie en nuance, meteen inpikkend op ideeën en koerswijzigingen, maar dan nooit op de meest voor de hand liggende manier of te blijven hangen in een luie groove. Dit blijft zwierig bewegen, krachtig rollen, vermakelijk botsen en dartel verrassen, van de vrije aanzet van “A Former Dialogue”, waar de geesten van Taylor, Jaki Byard en Dollar Brand in lijken rond te waren, tot haar afsluitende ode “Song For Johnny – In Memory Of Johnny Dyani”.
Wie het heeft voor haar duizelingwekkende hoogstandjes komt aan z’n trekken in stukken als “Hot Sunflowers” en “Nickelsdorf Glow”, die bruisen, stijf staan van de spanning, hoekig kruisen en spurtjes trekken over het ivoor. Maar er is meer dan intimiderende pyrotechniek, want “Twister” start ingetogen en blijft daarna spelen met ruimte, terwijl ze voor “Stringfever” gretig in de pianobuik duikt en geïnspireerd weerwoord krijgt. Het titelnummer start dan weer als een iele ballade die gaandeweg de focus vernauwt, de energie wat opkrikt en laat horen wat een melodieuze pianiste ze kan zijn. Zodra ze de bezwering helemaal compleet maakt met een hypnotiserende linkerhand heeft het haast iets van Mal Waldron, met diens combinatie van romantiek en bedachtzame donkerte.
En dan heb je nog een handvol die de liefde voor de song in de kijker zetten. “The Good Life” start met een drumsolo, maar belandt bij iets dat misschien dat herinnert aan de New Orleans funk van een Allen Toussaint. “Blues For Crelier”, eentje die ze ook al liet horen met Favre, is net dat: een blues, catchy als een van die Zuid-Afrikaanse hymnes. En die invloed is dan weer voelbaar in de ode aan Dyani, een fantastisch orgelpunt dat danst met gelijke hoeveelheden elegantie en soul. Het uitbundige applaus onderstreept nog eens wat er die avond aan de hand zat. Het was muziek maken in een pure vorm: alert, betrokken, warm, verankerd in de geschiedenis en met de lillende energie van het nu als grote inspiratie. Een voorrecht voor wie er bij was, maar ook voor wie het nu kan beluisteren. Celebration is een van de albums die kleur geven aan 2021.
