Met het overlijden van pianist Cecil Taylor in 2018 kwam er een einde aan een generatie. Hij was de laatste overlevende van de eerste lichting free jazz-muzikanten die eind jaren ‘50, begin jaren ‘60 een brandbom legden onder de jazzscene. Het Poolse label Fundacja Słuchaj brengt nu de weergave uit van een door de Bayerischer Rundfunk opgenomen concert dat Taylor in 2011 gaf met de Britse drummer Tony Oxley.
Cecil Taylor was na Thelonious Monk misschien wel de belangrijkste Amerikaanse jazzpianist uit de tweede helft van de vorige eeuw. Net zoals Monk had Taylor een eigen, direct identificeerbare manier van spelen. Eentje waar structuur naar het achterplan verwezen werd en waarbij Taylor de piano op een percussieve manier gebruikte, of om het beroemde citaat van schrijfster Val Wilmer te citeren, als “88 gestemde drums”. Zijn muziek was complex en veellagig, en doordrongen van een uitgebreide kennis van de muziekgeschiedenis. ‘s Mans imposante discografie bulkt van de hoogtepunten over verschillende decennia heen, van debuut Jazz Advance (1956) tot wat zijn laatste meesterwerk is, The Willisau Concert uit 2002.
De uit Sheffield afkomstige drummer Tony Oxley heeft dan wel een bescheidener discografie, maar met The Baptised Traveller — waarop onder andere zijn spitsbroeder, gitarist Derek Bailey meespeelt — heeft hij een van de klassiekers van de Britse jazz op zijn naam staan. Op het moment van dit optreden in 2011 deelden Taylor en Oxley al twintig jaar met regelmaat het podium. Een aantal van die optredens werden al eerder uitgebracht met Nailed — de registratie van een concert uit 1990 van een kwartet dat verder bestond uit saxofonist Evan Parker en bassist Barry Guy — als hoogtepunt.
Het opvallendste aan dit concert dat opgenomen werd in jazzclub Birdland — drie maal raden waar de inspiratie voor die naam vandaan kwam — in het Beierse stadje Neubourg is de omvang van het publiek. Amper 112 toeschouwers konden immers plaatsnemen in de kleine kelderzaal aan de oevers van de Donau. Een erg intieme setting voor een optreden van Cecil Taylor, op dat moment met Ornette Coleman de enige nog levende free jazzgrootheid uit begin jaren ‘60.
Het optreden valt uiteen in twee stukken. Het lange, eerste stuk klokt af op ongeveer 40 minuten. Taylor begint het stuk met sombere, dreigende piano om dan langzaam zoekend onderweg Oxley op te pikken die met een paar welgemikte slagen binnenkomt in het nummer. Het hele stuk is een heen-en-weer geslinger tussen die rustige stukken en hevige delen die alle kanten lijken uit te gaan, om dan toch steeds weer knap terug naar een vast ankerpunt keren. Beide krasse knarren — Taylor was toen 82, Oxley 73 — hadden ten tijde van het optreden de pensioenleeftijd al een tijdje overschreden maar dat valt nauwelijks te merken aan de manier waarop ze zich vol overgave op de muziek smijten. Zo schuwen de avontuurlijke zoektocht niet, waarbij het toch vooral Taylor is die zijn Britse kompaan op sleeptouw neemt.
Het tweede stuk is niet alleen flink korter, het blijft ook wat ingetogener. Na een rustige, zoekende intro komen er hier en daar wel wat zwierige passages waarbij Taylor in overdrive over de pianotoetsen lijkt te vliegen maar toch moeten ze het hier vooral van een volgehouden spanningsboog hebben. Terwijl ze langzaam naar een climax toewerken laten ze met mondjesmaat de structuur van het nummer achter zich om ultiem met een klein, breekbaar coda af te sluiten.
Birdland, Neubourg 2011 is geen live-album van het formaat van pakweg Taylors Nefertiti, The Beautiful One Has Come (1962), Air Above Mountains (1976) of zijn Berlijnse FMP-albums geworden, maar het toont twee sterk op elkaar ingespeelde muzikanten die zich ook in de nadagen van hun carrière niet neerleggen bij gemakkelijkheidsoplossingen en blijven zoeken naar nieuwe muzikale expressies. Een mooi document.
Het album is digitaal en in beperkte oplage op cd verkrijgbaar via de bandcamp-pagina van het label.
