Op 12 en 13 februari 2016 vond in Mechelen BRAND! NL plaats, een tweedaagse onderdompeling in de Nederlandse jazz, improvisatie en aanverwanten. Deze week is er eindelijk het langverwachte vervolg, en daarvoor werd uitgeweken naar het Zuidwesten van Europa. Het resultaat moet zowat het allereerste Belgische evenement zijn dat exclusief de Portugese weelde van nu in de kijker zet. Wie ons zo’n beetje volgt, die weet dat we hier intussen al een paar dagen in blijde verwachting een wilde polonaise dansen. We nemen u op een drafje mee door het veelbelovende programma.
Onze eerste artikelen onder de noemer ‘The Portuguese Connection’ verschenen begin 2014, met uitgebreide reeksen in 2015 en 2016. We trokken toen ook naar Desvio, een driedaagse rond die bloeiende scene. Het werd een liefde voor het leven, dus het doet deugd dat nu zo’n forse delegatie afzakt naar België.
Speerpunt: Susana Santos Silva
De grande dame van de Portugese muziek zal vermoedelijk tot het einde der tijden de grote Amália Rodrigues blijven, maar binnen de improvisatie wordt die rol steeds nadrukkelijker opgenomen door trompettiste Susana Santos Silva, die in geen tijd is uitgegroeid tot een van de meest gerenommeerde vertegenwoordigers van die Portugese jazz en improvisatie. Op jonge leeftijd liet ze al horen haar op de tanden te hebben, en dat wordt intussen ook weerspiegeld in een imposante discografie en concerten over heel Europa. Ze is bij ons misschien vooral bekend door de samenwerkingen met Joachim Badenhorst (met LAMA), Kaja Draksler of De Beren Gieren, wat al spetterende combinaties opleverde.
Vooral de laatste vijf jaar kende haar carrière een creatieve explosie. Een groot stuk van het parcours werd daarbij afgelegd met bassist Torbjörn Zetterberg, met wie ze in 2013 al het duo-album Almost Tomorrow uitbracht, een opvallend trio vormde met organist Hampus Lindwall en zetelde in het ijzersterke kwintet Life And Other Transient Storms, waarvan we een memorabel concert meepikten in Oostenrijk. De twee bundelen deze keer ook de krachten met de jonge New Yorkse saxofonist Chris Pitsiokos. Die heeft in geen tijd een knoert van een reputatie opgebouwd als de missing link tussen de avant-garde van Anthony Braxton en de punkjazz van Zorns nazaten. De samenwerking met deze twee laat op het pas verschenen Child Of Illusion weer iets anders horen: vrij, nieuwsgierig en uitermate open.
Als we het goed hebben, dan heeft BRAND! trouwens een bijzondere primeur in de aanbieding, want de trompettiste speelt ook een concert als gast bij het RED Trio. Die formatie uit Lissabon behoort ook tot de absolute top van die improvisatiescene. Dat leverde het voorbije decennium ook al acht releases op, waarvan vijf met gasten. John Butcher en Nate Wooley zijn de meest in het oog springende, maar deze band is ook op zichzelf een uitzonderlijke formatie, een van de weinige die ervoor kan zorgen dat de kolkende interactie gewoonweg aan het leviteren slaat. Hun performance tijdens Desvio was een van de meest indrukwekkende die we de laatste jaren zagen, dus het wordt uitkijken naar deze combinatie.
Tenslotte zal Santos Silva het festival ook officieel openen – donderdag om 19u! – met een soloconcert in de Sint-Romboutskathedraal. Als All The Rivers, dat werd opgenomen in het Nationale Pantheon in Lissabon (nota bene de plaats waar Amália Rodrigues begraven ligt) een indicatie mag zijn, dan wordt dat iets om absoluut bij te wonen, een stream-of-consciousness en dialoog met de uitzonderlijke ruimte in één.
Donderdag 22 november
Santos Silva is op die manier al betrokken bij drie van de acht concerten, maar er volgt dus nog allerlei fraais. Na het kathedraalconcert wordt het uitkijken naar Chamber 4, een kwartet dat daadwerkelijk uithangt in kamermuziekoorden, maar daar een heel eigen invulling aan geeft. De band wordt normaal gevormd door gitarist Marcelo Dos Reis en trompettist Luís Vicente – samen actief in o.m. Fail Better!, In Layers en het Frame Trio -, die de band oprichtten met Franse broers Théo en Valentin Ceccaldi (viool en cello). Dat leverde al twee albums op – Chamber 4 (2015) en City Of Light (2017), die lieten horen hoe de vier er telkens opnieuw in slagen om een vernuftig verweven geluidsmassa te laten transformeren met een hypnotiserend evenwicht van vrijheid en organische interactie.
Voor dit concert wordt Théo Ceccaldi vervangen door niemand minder dan Carlos Zingaro, die je zowat kan beschouwen als de peetvader van de Portugese improvisatie. De man is al actief sinds de late jaren zestig en speelde een cruciale rol in de ontwikkeling van de Portugese muziek, viel talloze keren te horen aan de zijde van groten als Kent Carter, Joëlle Léandre en collega Jorge Lima Barreto, maar speelde vorig decennium ook regelmatig met Rodrigo Amado, en was recent ook regelmatig terug te vinden aan de zijde van jongere scene-genoten als Luís Lopes en Albert Cirera. Kortom: hij heeft de persoonlijkheid en de bagage om die rol op te nemen en er zijn eigen ding mee te doen.
Net als elke andere scene, heeft ook de Portugese een aantal figuren waar je niet omheen kan. Zingaro is er natuurlijk een van, maar dat geldt ook voor trompettist Sei Miguel, die in de jaren tachtig opdook en een directe voorloper was van de generatie die rond de eeuwwisseling de kop zou opsteken. Hij is een onvergelijkbare artiest, een fragiele poëet wiens stijl en visie een bijzondere plaats innemen binnen de scene. Jazz, vrije improvisatie, hedendaagse muziek nemen steeds wisselende verhoudingen aan. Hij vond aansluiting bij de garde van Creative Sources, maar albums als Salvation Modes (2014) en (Five) Stories Untold (2016), waarop een paar muzikanten te horen zijn die er ook bij zijn op BRAND, scheppen een heel eigen universum. Geen categorieën, maar verrassingen. Nu brengt hij zijn trio met tromboniste Fala Mariam en gitarist Bruno Silva mee voor wat ongetwijfeld een van de meest bijzondere concerten uit de tweedaagse zal worden.
Vrijdag 23 november
‘Bijzonder’, dat is natuurlijk ook van toepassing op pianist Seppe Gebruers. Een Vlaming, inderdaad, maar dan wel eentje die intussen een bijzondere relatie opgebouwd heeft met een paar Portugezen. Luís Vicente is er eentje van (samen met drummer Onno Govaert brachten ze een album uit), een andere is bassist Hugo Antunes, die een tijdlang in België woonde, maar op gezette tijden blijft terugkeren. De twee hebben een opvallend trio met grootmeester Paul Lovens, een van de centrale drummers van de Europese vrije muziek, waarin vooral een opvallende rol is weggelegd voor Gebruers, die hier in de weer is met zijn ‘kwarttoonpiano’s’, twee modellen die net een beetje afwijkend gestemd zijn en de luisteraar daardoor op sleeptouw nemen door een merkwaardige wereld vol wringende spanning. Zij stellen hun album The Room: Time & Space voor, dat trouwens werd opgenomen in Kc Nona. Een soort thuismatch, dus.
Buitenbeentje: Slow Is Possible. We zagen ze eens een concert spelen op een tennisveld in Porto (no shit), en dat leverde ondanks de late namiddagzon en de liters gin tonic die er geslurpt werden een vrij donkere trip op, waarbij improvisatie een sleutelrol speelde, maar net zozeer over muurtjes geloerd werd richting (post-)rock, soundscape, filmmuziek en hedendaags experiment. Er waait een onheilspellende wind door de sound van Slow Is Possible, en sombere wolken loeren altijd in de verte, maar het sextet speelt tegelijkertijd ook virtuoos met kleuren en texturen, maakt de grandioze bewegingen van ontbeend minimalisme naar voluptueuze breedbeeldcinema (en terug) met sprekend gemak. Benieuwd hoe dat gaat uitpakken in het Cultuurcentrum van Mechelen.
Uitsmijter van dienst is het Rodrigo Amado Motion Trio, dat onlangs z’n tiende verjaardag vierde. De working band van improvisator en fotograaf Amado is intussen uitgegroeid tot een formatie die z’n heel eigen hoekje heeft afgebakend. Amado is met minstens één been verankerd in de jazztraditie, maar samen met cellist Miguel Mira en drummer Gabriel Ferrandini (ook lid van RED Trio) leidt het tot een soulvolle stoofpot die abstractie koppelt aan vuur. Improvisaties zijn niet zozeer aanleidingen om een staalkaart te brengen, maar een springplank naar nieuwe exploratie en verdieping. Die kan neigen naar introspectieve trance, maar ook naar explosieve energie, een spreidstand die misschien nog het mooist weergegeven wordt door albumtitel Desire & Freedom (2016). Amado is de laatste jaren alleszins bezig aan een indrukwekkend parcours, iets wat intussen opgemerkt werd in binnen- en buitenland. Iets zegt ons dan ook dat dit tweede Belgische concert van de band de kers op de taart gaat worden. Aan u om mee te ontdekken.
BRAND! Festival, nu donderdag en vrijdag (22+23/11) in de Sint-Romboutskathedraal, Kunstencentrum Nona en Cultuurcentrum Mechelen. Meer info en tickets HIER.
