Geef toe: meestal zijn ze uw geld niet waard, die verzamelaars van uw favoriete groep die u in de winkel vindt. De platenfirma denkt dat enkel singles in aanmerking komen en een artiest zelf is ook al zelden goed geplaatst om eigen werk te beoordelen. Tijd dus dat het eens aan professionals wordt overgelaten, en wie beter dan een team kenners van enola om maandelijks de vijftien beste tracks van een artiest te selecteren. Deze maand, ter gelegenheid van de vijftiende verjaardag van Transatlanticism: het beste van Death Cab For Cutie.
1. A Movie Script Ending
De échte opener van The Photo Album na de weliswaar schone prelude “Steadier Footing”. Roffelende drums en een snel volgende gitaartokkel maken van “A Movie Script Ending” de ideale rode loper voor het laatste album dat de groep in relatieve onbekendheid uitbracht. De jaren negentig laten zich nog voelen in de uitbarstingen die de groep forceert, maar de echte kracht van het nummer zit in de meer beheerste tussenstukken. Meeslepende, ongegeneerd emotionele melodielijnen waar geen speld tussen te krijgen is, met hier en daar een tempowissel en een einde dat alle registers nog eens opentrekt: Death Cab For Cutie zou het op Transatlanticism perfectioneren, maar “A Movie Script Ending” is er een prachtige voorbode van.
Hoogtepunt: 1’10”. De groep zet je op het verkeerde been en lijkt een vat gitaren te willen aanbreken, maar dan leidt Gibbard de groep verder in de meanderende melodie. Een minuut en een uitbarsting later herhaalt hij dat trucje nog eens, en opnieuw laat je je met veel plezier meeslepen.
2. Your New Twin Sized Bed
Een droevig hoogtepunt van dat trieste Narrow Stairs. “Your New Twin Sized Bed” vertaalt eenzaamheid naar een verscheurend klein tafereeltje. Dat dubbelbed voor een appartementsdeur, met een bordje erbij: “Mee te nemen”. Het staat toch maar in de weg, een mogelijk overblijfsel uit het verleden, dat je nog slechts met de neus op de feiten drukt. Hoop en valse verwachtingen zijn ingeruild voor pragmatisch realisme. Het gitaarriedeltje dat af en toe opduikt en de vale zanglijn van Gibbard zijn het geluid van opgeven.
Hoogtepunt: 2’10”. Het nummer neemt een onverwachte wending die de voorgaande scène van betekenis doet veranderen. “And I try not to worry/ but you’ve got me terrified / It’s like you’re in some kind of hurry to say goodbye” maakt van het nummer een waarschuwing in plaats van enkel de soundtrack bij een paar hangende schouders. Bezorgdheid knaagt aan de verteller. Ondertussen jagen de groepsleden het nummer op hun kenmerkende manier naar de uitgang.
3. Little Wanderer
Langeafstandsrelaties: Gibbard heeft het er al eerder over gehad, maar deze keer is hij duidelijk degene die thuisblijft, want iemand moet toch als een vuurtoren de weg terug naar huis wijzen. Zijn little wanderer reist de globe af, stuurt foto’s vanuit Tokyo of Parijs, om in slaap te vallen als hij begint op te staan en dus: “Doing the math to the time zone you’re at is an unseen part of the plan”. Jaja, het zal allemaal wel goed afgesproken zijn, en allemaal héél haalbaar hebben geleken, maar nu dat plan aan zijn uitvoering toe is, voel je de vertwijfeling binnensluipen. Is dit wat het dan maar is: “goodbyes over messenger as the network overloads”?
Hoogtepunt: 3’10”. “And I hope your absence makes us grow fonder / I hope we always feel the same / When our eyes meet past security, we embrace in the baggage claim / We kiss in the bagage claim.” Van een hopeloosheid om bij te janken.
4. I Will Possess Your Heart
Narrow Stairs zou je de “duistere” plaat van Death Cab For Cutie kunnen noemen. De plaat waarop Gibbard zong dat alle zonlicht nu echt wel uit zijn leven verdwenen was. Natuurlijk, van donkere pathetiek is Death Cab For Cutie nooit vies geweest, maar op “I Will Possess Your Heart” klinkt de groep zoals ze ervoor – en erna – zelden geklonken heeft: paranoïde, eng, hermetisch. Aan het woord na een lang uitgesponnen, in zichzelf gekeerde maar nooit vervelende intro: een stalker die het misschien allemaal nog niet zo slecht bedoelt en ervan overtuigd is dat één avondje samen misschien wel voldoende is om haar te overtuigen van hun mooie toekomst. Dat kan uiteraard alleen maar slecht aflopen. Zelden heeft de groep muziek en tekst zo goed in elkaar laten overlopen, en zelden is Gibbard zo overtuigend in een personage (hopen we toch) gekropen.
Hoogtepunt: 6’40”. Het nummer stijgt muzikaal op naar zijn dramatisch hoogtepunt. Tot dat moment heb je misschien nog een beetje sympathie voor het hoofdpersonage (afwijzing is nu eenmaal een herkenbaar gevoel, je te lang aan een onbereikbare liefde vastklampen ook), maar het zinnetje “I won’t let you let me down so easily” doet de balans definitief naar onbehaaglijkheid overslaan.
5. Soul Meets Body
De meest catchy melodie die Death Cab ooit uit een gitaar toverde. Een slot dat klinkt als je lief die op een zonnige namiddag in je schoot komt liggen. En dan die complexloze “ba da ba da ba ba” ertussen: er is een reden waarom deze eerste single uit Plans zo vaak omschreven wordt als de perfecte indiepopsong. Maar fuck die prefix: dit is een van de beste pópsongs ooit, punt. Als historici later documentaires maken over de popcultuur van begin 21ste eeuw, dan laten ze deze song horen, eventueel doorspekt met scènes uit The O.C.. Zo licht als een zieltje, met de voeten stevig in de aarde geplant.
Hoogtepunt: 2’06”. “And I do believe it’s true / There are roads left in both of our shoes / But if the silence takes you / Then I hope it takes me too”. Achteloos smeert Gibbard het kernthema van heel Plans over wat in eerste instantie een upbeat zomerliedje lijkt: liefde, dood en alles ertussenin.
6. We Looked Like Giants
Je kan veel zeggen over Death Cab en Ben Gibbard, maar pure seks, they ain’t. En toch: als er één song is die direct goesting doet krijgen, dan is het wel “We Looked Like Giants”. Een nummer over, welja, neuken. Gibbard schreef het voor/over een oud lief, waarmee hij spijbelde “to learn how our bodies worked” en aan wie hij heftig friemelde “in the back of a grey subcompact”. Natuurlijk lijk je op reuzen als je in een veel te kleine auto elkaars kleren probeert uit te trekken, en natuurlijk voel je je ook zo als het allemaal een beetje lukt. Maar dit nummer gaat net zo goed over samen naar The Jesus and Mary Chain luisteren en elkaar voorlezen uit de boekskes. Het is een track die doet heimwee krijgen naar lang vergeten kalverliefdes en alles wat we daarmee uitstaken.
Hoogtepunt: 1’49”. “And together there in a shroud of frost, the mountain air / Began to pass through every pane of weathered glass / And I held you closer than anyone would ever get.” Waarna de song losbarst en Gibbard een minuut lang stopt met zingen, want wat moet er na zulke perfecte beeldspraak nog gezegd worden?
7. Marching Bands Of Manhattan
Voor velen die pas na Transatlanticism inpikten, was deze opener van Plans meteen de eerste kennismaking met DCFC. Ook bij wie de band al jaren daarvoor volgde, kreeg “Marching Bands” terecht een blijvende plaats in het geheugen én in het hart. Een orgel trekt de song op gang en langzaamaan sluipen er meer en meer elementen in, die samen geduldig hun plek innemen en gestaag de emotie opdrijven. Ondertussen beeldt Gibbard zich in zijn liefde de kracht in om het hele eiland Manhattan in fysieke gedaante naar Haar te brengen, maar dan komt de clou: “Sorrow drips into your heart through a pin hole / Just like a faucet that leaks and there is comfort in the sound / But while you debate half empty and half full / It slowly rises, your love is gonna drown”. De troost komt misschien te laat, maar het gepoogde gebaar blijft hangen.
Hoogtepunt: 3’23”. De dijk is finaal gebroken, alle emotie stroomt onhoudbaar naar buiten, woorden schieten tekort om er nog iets aan te doen. Een even simpele als wondermooie pianomelodie neemt over, terwijl Gibbard alleen nog “Your love is gonna drown” kan uitbrengen. Elke keer een beetje kippenvel.
8. You Are A Tourist
Het jaar was 2011 en Ben Gibbard was de liefde gevolgd. Dat die toevallig was gekomen in de bevallige vorm van Zooey Deschanel, en de weg dus richting L.A. wees, maakte het wel wat ingewikkelder. Had ie over die stad al niet eens geschreven: “Why You’d Want To Live Here?” Welaan dan, Gibbard woonde daar niet graag, en die relatie zou het ook niet langer dan één Death Cab-plaat uithouden. Vindt hij trouwens nog altijd zijn slechtste plaat, dat Codes & Keys dat het opleverde. Kan goed zijn, maar deze hoort op elke Best Of van de band. Het gaat trouwens allemaal niet over het bovenstaande, we wilden dat gewoon even kwijt. Geen idee waar Gibbard het allemaal over had, waarom hij zich een toerist voelde op zijn geboorteplek, maar het was duidelijk hoognodig dat hij wegtrok. Voor ons gaat dit nummer echter hierom:
Hoogtepunt: 00’38”. Na een spacy intro de eerste keer die heerlijke gitaarriff. Werkt geweldig met open autoramen, hebben we die zomer van 2011 eindeloos ondervonden. Dat vooral de Groenstraat in Heverlee daar toen onder heeft moeten lijden? We verontschuldigen ons daar behoorlijk laat dan toch maar voor.
9. I Will Follow You Into The Dark
“Do you realize that everyone you know some day will die?” vroeg Wayne Coyne zich al af in 2002. Drie jaar later worstelde Gibbard met een gelijkaardige gedachte in een fragiel liefdeslied over samen doodgaan dat duizenden YouTube-covers inspireerde. Uiterst spaarzaam tokkelde hij zonder speciale effecten een uitgepuurde meezinger bij elkaar op zijn akoestische Stella-gitaar. De boodschap is er één die we meermaals tegenkomen op album Plans in zinnen als “Love is watching someone die” of “If the silence takes you, then I hope it takes me too”. In de wereld van Death Cab For Cutie is het hiernamaals een donkere kamer of een zwart gat waar men – als het even kan – liever niet alleen in springt. Het is geen bijzondere muzikale virtuositeit die een bitterzoete glimlach ontlokt, maar de scherpe observatiekracht en de simpele, kleine manier waarop de zanger belangrijke levensvragen verwoordt.
Hoogtepunt: 1’15”. We ontdekken terloops dat Ben geen fervent katholiek is: “Catholic school as vicious as Roman rule/ I got my knuckles bruised by a lady in black/ I held my tongue as she told me ‘Son, fear is the heart of love’/ So I never went back”.
10. Bend To Squares
Something About Airplanes geldt als een reden waarom Death Cab For Cutie vooral in zijn jonge jaren de stempel emo meekreeg, en “Bend To Squares” is het perfecte voorbeeld daarvan. Die weemoedige viool die over die uitgeklede akoestische gitaar spookt om de levensmoeheid te benadrukken! Dat refrein – “Forwards, forwards” – dat tegelijk vertwijfeld hoopvol naar de blauwe lucht graait en resoluut verslagen het levenslicht dooft! Gibbards wel heel waarachtige warboel aan woorden die nog altijd zó van de tong van een jonge pseudo-intellectueel met zelfmoordneigingen kan rollen! Ja, “Bend To Squares” is echt geen makkelijke hap, maar wel een onmisbaar stuk van de puzzel.
Hoogtepunt: 3’29”. “Ooh, what a way to cut lengthwise”, huilt Gibbard. Wie ooit met een scheermes in de aanslag stond, voelt de pijn branden op de huid.
11. Transatlanticism
De titeltrack van doorbraakalbum Transatlanticism is episch in zijn simpliciteit. Net geen acht minuten dendert het ritme gezapig voort, geduldig lagen opbouwend die voor een zeldzame keer ook écht uitmonden in een overdadige catharsis, inclusief mannenkoor. De aanzwellende intensiteit waarmee Gibbard de wanhoop van een langeafstandsrelatie bezingt, haakt zich zacht vast aan een weidse structuur die latere nummers als “I Will Posess Your Heart” voorschaduwt. Eerder deze maand blies deze klassieker nog vijftien kaarsjes uit. Genoeg om nostalgisch terug te blikken op het jaar 2003, waarin Death Cab via de toen immens populaire serie The O.C. de mainstream en talloze adolescentenharten binnensloop. Een hele generatie beleefde zijn mijlpalen met “Transatlanticism” op de achtergrond. Die herinneringen maken dat al van bij het horen van de intro (een simulatie van het geluid van treinsporen) frontale hersenkwabben oplichten en armhaartjes rechtveren. Schaamteloos sentimenteel en verstild in onschuld is het nummer intussen even ongenaakbaar als een insect in amber.
Hoogtepunt: 3’00”. In de aanloop zit minstens even veel schoonheid als in de climax. De percussie doet samen met de mantra “I need you so much closer” zijn intrede.
12. I Was a Kaleidoscope
Tuurlijk, de muziek en melodie hier hebben genoeg Death Cab-swagger om niet te misstaan in dit lijstje, maar “I Was a Kaleidoscope” is toch all about the lyrics, baby. Daarom: het openingsvers, puur en oversneden: “I put on my overcoat and walked into winter / My teeth chattered rhythms / And they were grouped in twos or threes / Like a Morse code message was sent from me to me.” We kunnen ons nog voorstellen dat er mensen zijn die hier met hun ogen zouden rollen, maar iedereen die binnen de halve minuut aan godbetert morsecode refereert, is een winnaar in ons boekje. Niet in het minst omdat het op zo’n perfecte manier inleidt wat onvermijdelijk komen zal: Gibbard die in putje winter aankomt bij zijn bijna ex-lief, die hij door de sneeuw op zijn wimpers in veelvoud ziet (als een kaleidoscoop, dus), maar geen enkele versie die nog zegt wat hij wil horen. Hoe spel je “this ain’t working anymore” in morsecode?
Hoogtepunt: Die eerste zinsnede dus. James, onze telegraaf!
13. Styrofoam Plates
Het begint waar het eindigt: met een zoon die de as van zijn vader in zee strooit, ze in zijn ogen krijgt en de vaststelling: “the sting in my eyes that you then inflicted was par for the course just as when you were living.” Het is niet al koek en ei geweest, immers, tussen Gibbards hoofdpersonage en zijn vader. Nu is hij dood, en het is tijd voor een bittere afrekening: “he was a bastard in life, thus a bastard in death.” Dit is overigens geen autobiografie, maar het verhaal van een vriend wiens toestemming de zanger vriendelijk vroeg voor dit meest boze Death Cab For Cutie-nummer ooit. “It’s no stretch to say you were not quite a father but a donor of seeds to a poor single mother that would raise us alone”, gaat het, en dat is niet meer dan een zinnetje dat de vriend in kwestie de zanger op een dronken avond al eens toevertrouwde. Gibbard doet wat een vriend dan doet. Nooit, echt nooit, heeft hij kwader geklonken dan hier. Hij was dan ook op de begrafenis van die vader, en de stoom uit zijn oren geeft dit nummer zijn bestaansrecht.
Hoogtepunt: 3’25”. “You’re a disgrace to the concept of family / The priest won’t divulge that fact in his homily and I’ll stand up and scream if the mourning remain quiet / You can deck out a lie in a suit but I won’t buy it”. Die stoom, die oren.
14. Company Calls Epilogue
Spoedcursusje “hoe een trouwpartij verpesten”. In het moeilijke “Company Calls” komt de protagonist te weten dat zijn ex op trouwen staat, de epiloog die daarop volgt is de verwarde, bittere, dronken, groteske uitwerking van het besef dat hij haar voorgoed kwijt is. In tegenstelling tot de bewust kwaaie voorganger kruipt “Company Calls Epilogue” met zijn melancholische sfeer onder de huid om daar zijn ravage aan te richten. Dat leidt tot een song die misschien toegankelijker klinkt, maar de verontrustend donkere beeldspraak (“When the casualty rate’s near 100 percent”) tilt het allemaal naar een hoger niveau.
Hoogtepunt: 1’13”. Die eerste keer “Crashing through the parlor doors / What was your first reaction?”: wel, niet van “ik neem je terug”, da’s zeker. Nergens baart de geestelijke gezondheid van Gibbards protagonist ons meer zorgen om het welzijn van de buitenwereld.
15. 60 & Punk
Op Thank You For Today is de band dan wel dankbaar voor het heden, toch lijkt de van vers bloed voorziene groep opnieuw aansluiting te zoeken bij fans van de typische Death Cab sound die ze de voorbije jaren een beetje kwijt waren. Het is nog te vroeg om in te schatten welke plaats deze negende plaat zal innemen in het volledige oeuvre, maar op de ontroerende afsluiter “60 & Punk” lijkt Gibbard weer echt te menen wat hij zegt. De introspectieve ballade, opgebouwd rond piano, verfijnde synthesizer en zachte drum brushes, houdt het midden tussen een ode en een bittere klaagzang. Met een empathische blik kijkt hij naar een niet nader genoemde mentor die worstelde met een alcoholverslaving. Helden blijken uiteindelijk ook maar mensen te zijn, gedefinieerd door hun imperfectie.
Hoogtepunt: 2’35”. Tijdens de break klinkt het striemend en hartverscheurend: “There’s nothing elegant in being a drunk / it’s nothing righteous being 60 and punk/But when you’re looking in the mirror do you see / the kid you used to be?”
Death Cab For Cutie speelt op 3 februari 2019 in De Roma in Antwerpen. Dat concert is helaas uitverkocht.
