Net als je denkt dat het niet meer zotter kan, krijg je dit: de combinatie van freejazz en … kerstliedjes. Maar kijk, in handen van kleppers als Mars Williams en z’n band Witches & Devils groeit het uit tot een eclatant succes. Binnenkort ook op een podium bij u in de buurt.
Tot recent was Witches & Devils, zo genoemd naar een compositie van saxgigant Albert Ayler, een verhaal dat het vooral van reputatie en één album (Empty Bottle Chicago uit 2000) moest hebben. Het sextet bestond destijds uit oudgedienden uit het NRG Ensemble, dat na het overlijden van oprichter Hal Russell onder de hoede van Mars Williams kwam, aangevuld met een paar andere zwaargewichten uit de Chicago-scene. Drummer Steve Hunt, Kent Kessler en pianist Jim Baker werden samengebracht met rietblazer Ken Vandermark, cellist Fred Lonberg-Holm en Williams zelf. Het liveschijfje, dat opgenomen werd in 1997, liet een goed geoliede band horen die de nalatenschap van de legendarische Ayler eerde met een opmerkelijke vieve spirit, zelfs naar krachtige freejazznormen.
Het bleef bij die ene plaat, maar de voorbije jaren was Williams wel in weer met concerten waarvoor hij nog altijd in het werk van Ayler dook. Daarin stond de link met volksmuziek (gospel, spirituals, hymnes, blues, marsen …) altijd al centraal. De combinatie met kerstsongs, al net zo verankerd in de folklore, is eigenlijk niet zo bij de haren gegrepen, al zit je daar natuurlijk met een connotatie van onverdraaglijke wolligheid. Niet zo bij deze band. Williams deed voor een concert in de Hungry Brain in 2016 opnieuw beroep op goed volk, met als verschil dat Vandermark vervangen wordt door kornettist Josh Berman en dat Brian Sandstrom, nog een NRG-veteraan, ook van de partij is.
Samen knallen deze zeven muzikanten door de aan elkaar geknoopte composities met een zwierige drive die voortdurend heen en weer buitelt tussen onstuimig gespeelde thema’s en uitweidingen en variaties die met het heilige vuur aan flarden gespeeld worden. Een paar minuten ver in “Ma’oz Tzur (Hanukkah) – Truth Is Marching In – Jingle Bells”, de eerste van drie medleys, en je krijgt al een feest voor de kiezen dat statigheid en ongedurigheid gretig combineert op een voortjakkerende ondergrond die voortdurend versnelt en vertraagt, en elk moment uit z’n voegen dreigt te barsten. Williams scheurt en jankt met een withete, onverzadigbare urgentie, Lonberg-Holm laat de cello al net zo geestdriftig gieren met effecten en een driftig schrapende strijkstok.
In de liner notes bij Empty Bottle Chicago schreef journalist John Corbett al over een systeem van visuele cues dat Williams hanteerde om overgangen tot een goede einde te brengen. Iets wat hier vermoedelijk ook gebeurt, want secties gaan onverhoeds en/of naadloos in elkaar over, en zo beland je van woeste freejazz plots bij kale solo’s van Baker en Berman. Al slaat het boeltje natuurlijk weer over naar ontvlambaar geteisem dat binnen recordtijd aan de kook gebracht wordt. Vervolgens wordt een vergelijkbare tactiek gehanteerd voor “O Tannenbaum – Spirits – 12 Days Of Xmas” en “Angels We Have Heard On High – Omega Is Alpha”, die eigenlijk helemaal klinken als Ayler tributes.
Er zijn volop solomomenten voorzien – zo kunnen Baker en Williams uitgebreid hun autoriteit uit de doeken doen in de laatste medley – maar het klinkt dus vooral als een ode aan de bevrijdende, rauwe en soms onbehouwen zwalpende muziek van Albert Ayler. Die klonk in zijn tijd behoorlijk radicaal, maar was eigenlijk nooit cerebraal, want geworteld in de tradities die iedereen kent. Die spirit staat centraal op dit compacte album van een goed half uur: geen meligheid of duffe tsjingeltsjangels, maar warmbloedige, lijfelijke en feestelijke collectieve muziek met een luid bonkend hart. Zoals het hoort.
Williams is zowat de ganse maand december de hort op met zijn Ayler-programma. Opvallend: hij doet daarvoor geen beroep op een vaste band, maar een bezetting die op elke plaats samengesteld wordt met lokale muzikanten. Woensdag 20 december houdt Williams halt in het Zuiderpershuis in Antwerpen, voor een concert bij Sound In Motion. Voor dit concert omringt hij zich met Jakob Warmenbol (drums), Elko Blijweert (gitaar), Niels Van Heertum (euphonium, trompet), Simon Beeckaert (bass) en de Belgische Noor Jonas Cambien (piano). Om de kerstsfeer helemaal tot leven te wekken, wordt er eten voorzien door de organisatie. Meer info & reserveren HIER.
