Het combineren van tradities uit verschillende windstreken gebeurt vaak vanuit goedbedoelde overtuiging, maar levert regelmatig halfbakken experimenten op die kant noch wal raken en snel verglijden tot politiek correcte muzak met een minimum aan zeggingskracht. Nu en dan duikt er echter een samenwerking op die zo fraai en vanzelfsprekend in elkaar past, en die zo onomwonden naar het hart gaat, dat je meteen alles laat vallen vanaf de eerste beluistering. Dat is het geval bij Down Deep, het albumdebuut van het trio Reijseger, Fraanje en Sylla.
Vorig jaar overkwam het ons in de Vooruit, met een concert van de Palestijnse zangeres en oudspeelster Kamilya Jubran, die er onwezenlijk mooie, intense muziek speelde met de Zwitserse trompettist en elektronica-artiest Werner Hasler. Oud en nieuw, traditie en hedendaagse technieken gingen er hand in hand en leidden tot een overrompeling van geluiden en emoties die je vanaf de eerste noten bij de keel grepen om vervolgens niet meer los te laten. Die impact bereiken; daar slaagt dit Nederlands-Senegalese trio al net zo virtuoos in.
Reijseger, een vogelvrije excentriekeling binnen de klassieke muziek, wereldmuziek en de improvisatie (hij was ooit lid van het ICP Orchestra én Clusone 3), is intussen al een paar jaar de vaste huiscomponist van filmmaker Werner Herzog. Het is in die context dat hij ook al een paar keer samenwerkte met zowel Sylla (Requiem For A Dying Planet), Fraanje (Cave Of Forgotten Dreams) als met beide muzikanten (My Son My Son What Have Ye Done?). Hoewel het trio voor het eerst samenspeelde in 2007, is dit pas hun debuutalbum met eigen materiaal, al wordt er ook geleend bij Magic Malik en Puccini’s opera Tosca. Door de line-up met vijfsnarige cello, piano en Afrikaanse percussie en snaarinstrumenten (m’bira of duimpiano, xalam en kongoma) zit je meteen in de wereld van de eclectische kamermuziek, maar dan zoals je die niet eerder hoorde.
Dit is immers muziek die kan ademen en bruisen, die jongleert met soberheid en eenvoud, maar toch een enorm bereik weet aan te spreken doorheen negen composities die de luisteraar gidsen langs dromerige ingetogenheid en emotionele turbulentie, en dat soms binnen één en hetzelfde stuk. Prachtig hoe je opener “Elena”, dat van start gaat met geneurie en een tweenotenpatroon op cello, hoort evolueren tot een stuk dat steeds meer drama en zeggingskracht verwerft door het boetserende spel van Fraanje, de expressieve vertelstem van Sylla en de leidende cello die na verloop van tijd het pizzicatospel verlaat om te gaan zingen en janken. Het is niet minder dan auditieve cinema, rijk aan kleur en nuance.
Het gaat er vergelijkbaar bedwelmend aan toe in “Hemisacraal”, opnieuw een compositie die gebaseerd is op schijnbaar eindeloze herhalingen, maar deze keer met schuifelende en rinkelende percussie, spaarzaam geplaatste pianonoten en een nieuw verhaal van Sylla. Je hoeft niet eens z’n teksten te verstaan om je op sleeptouw te laten nemen door die verteltraditie. Het trio neemt je mee door een landschap dat voortdurend van gedaante verandert zonder z’n eigenheid te verliezen. En elk van de muzikanten levert bovendien een persoonlijke bijdrage. Zo zijn Sylla’s “M’br” en “Ana” ritmischer, geënt op Afrikaanse muziek, vol textuurwissels en doordrongen van de woeligheid van de blues. Prachtig hoe Reijsegers cello in dat laatste stuk als een bas fungeert en Fraanje subtiel noten laat dwarrelen over het verhaal van Sylla.
De variatie maakt van deze vijftig minuten een trip die nooit gaat vervelen. Van het mijmerende, op duimpiano drijvende “Shaped By The Tide” tot de percussieve theatraliteit van de titeltrack (waarin je Reijseger ook loos hoort gaan op z’n klankkast) en het klassieke stukje Puccini waarin de cellist vooral inzet op schraap- en schuureffecten; je krijgt het trio steeds in beweging te zien, al is de muzikale verbeelding een constante. En die komt misschien nergens zo mooi tot uiting als in “Amerigo”, een bloedmooie verleidingsdans vol gulpende emotie en drama, een samengaan van haast romantisch pianowerk, een zingende cello en ruisende percussie. En je weet dat er een climax aan komt; dat die gestaag opgevoerde intensiteit er ooit toe zal leiden, maar als je daar dan geraakt, als die hartverscheurende uithaal van Sylla plots opduikt na bijna zes minuten meesterlijke opbouw, dan is dat toch een stomp in de maag zonder weerga, een moment dat zo aangrijpend is dat het je de adem beneemt.
Dat is dan ook wat Down Deep doet uitstijgen boven een meer dan geslaagd experiment. Je krijgt hier te maken met een paar muzikanten die op zo’n hoog niveau (samen)spelen en in staat zijn tot zulke cerebrale hoogstandjes, dat je misschien vooral een intellectuele uitdaging verwacht. Dat het album een weelde aan invloeden en stijlen combineert én voor een indringende en ontroerende luisterervaring zorgt, maakt dat het een klein meesterwerk is dat zowel het hoofd als het hart aanspreekt. Machtig.
Het trio speelt op 26 april in de Handelsbeurs (Gent). Niet te missen.
