Er zijn weinig films die de kijker al vanaf de eerste beelden
bij de keel grijpen, laat staan dat ze die greep gaandeweg nog
weten te versterken. ‘The Invader’ van visueel kunstenaar Nicolas
Provost is er zo één. Vanaf de openingssequentie wordt de kijker
ondergedompeld in een soort van Lynchiaans universum waar droom en
nachtmerrie, realiteit en fictie inwisselbaar lijken.
De hypnotiserende proloog vormt het majestueuze startpunt van de
broeierige trip waarop Provost ons begeleidt. ‘The Invader’ neemt
immers zijn aanvang met een virtuoos tracking shot waarin dodelijk
uitgeputte, in levensnood verkerende migranten aanspoelen op een
idyllisch naaktstrand. Toegegeven, de tot vervelens toe besproken
close -up van de vagina van vriendin, muze en topmodel Hannelore
Knuts is even wennen, maar de symboliek die erachter schuilgaat –
het shot verwijst naar het werk ‘L’Origine du Monde’ van schilder
Gustave Courbet – is volgens ons relevanter dan de provocatie die
Provost volgens sommigen voor ogen heeft. Het strand, dat
langzaamaan onthuld wordt via een achterwaartse travelling, doet
immers dienst als een soort van aards paradijs. De aanblik van een
naakte vrouw staat voor de aangespoelde immigrant Amadou symbool
voor de liefde die hem op zijn nieuwe bestemming te wachten staat.
Een dergelijke symboliek blijft centraal staan in ‘The Invader’-
Provost wil duidelijk maken hoe Amadou de nieuwe wereld waarin hij
terecht gekomen is, tracht te penetreren. Dat doet hij via een tot
de verbeelding sprekende en kunstig gemonteerde tunnelsequentie,
maar ook in een volgende scène, waarin de immigrant met een
drilboor de grond onder zich vandaan boort in een verwoede poging
om zich een weg te banen door het Westerse leven. Op een meer
letterlijke manier krijgt deze penetratie later in de film vorm
door zijn seksuele verhouding met een blanke vrouw.
‘The Invader’ begint dus met de aankomst van Afrikaans immigrant
Amadou in Zuid -Europa, waarna hij terechtkomt in Brussel. Het
leven is er ongemeen hard voor de sans – papiers die iedere dag
afmattend werk moeten uitvoeren om ’s avonds ondergebracht te
worden in een bouwvallige, kille kelder. Ook Amadou wordt
schaamteloos uitgebuit door Omar (de recent overleden Dieudonné
Kabongo), een Afrikaanse moderne slavendrijver die er niet voor
terugschrikt om weinig renderende werkkrachten opzij te schuiven.
Wanneer Amadou’s zieke vriend verdwijnt, beslist hij zijn lot in
eigen handen te nemen. Vanaf dan volgen we de immigrant tijdens
zijn obsessieve zoektocht naar rijkdom en geluk in een grootstad
die onverschillig en koud overkomt. De ontmoeting met de
succesvolle, maar tevens getrouwde zakenvrouw Agnes doet hem dromen
van een glorieuze toekomst. De utopie verbrokkelt echter wanneer ze
ieder contact verbreekt en Amadou terechtkomt in een destructieve
spiraal. Zijn eertijdse joie de vivre ebt weg om plaats te
maken voor desolaatheid en wanhoop.
In tegenstelling tot wat het verhaal doet vermoeden is ‘The
Invader’ geen sociaal realistisch drama. Provost gooit de
genreconventies regelmatig overboord. Het hoofdpersonage verandert
van een aimabel figuur met een onweerstaanbare charme naar een
monsterlijke, angstaanjagende indringer. De van een indrukwekkende
fysiek voorziene acteur Isaka Sawadego presteert het om deze twee
facetten van zijn personage allebei even geloofwaardig te vertalen
naar het scherm en de ervaring van diepe wanhoop over te brengen
naar de kijker. De teleurstelling van Amadou na de afwijzing van
Agnes is pijnlijk voelbaar. Ook de sfeer verandert naargelang het
verhaal evolueert. Al gauw krijgt ‘The Invader’ thrillerallures en
is de spanning op een Hitchcockwaardige manier te snijden, getuige
de bloedstollende scène tijdens een peepshow.
Ook Brussel speelt een belangrijke rol en leent zich in de
capabele handen van cameraman Frank Van Den Eeden (‘Swooni’, ‘Een
Ander Zijn Geluk’) tot een filmdecor dat op gelijke hoogte staat
als eender welke andere metropool. Onze hoofdstad leek nog nooit zo
vijandig, grimmig en decadent. Tenslotte pleegt ook Stefania Rocca
(‘The Talented Mr. Ripley’) erin een overtuigend staaltje
acteerkunst. De omschakeling van begeerte, tijdens de ontmoeting
met de ravissante en mysterieuze zwarte man, naar paniek, wanneer
Amadou haar na één rendez-vous komt opeisen, is zeer overtuigend.
Bovendien vormt de lelieblanke, haast doorzichtige, huid van Rocca
een betoverend contrast met het ebbenhouten vel van Sawadego, op
een treffende manier geïllustreerd tijdens de stomende seksscène
voor het raam in haar loft.
‘The Invader’ zal weinig kijkers ongemoeid laten – door de
openingsscène, maar vooral door de meedogenloze manier waarop
Provost ons laat kennismaken met een duister aspect van onze nabije
wereld. De woorden van uitbuiter Omar galmen dan ook door ons hoofd
terwijl Amadou in één van de laatste scènes in een verlaten Brussel
compleet gedesillusioneerd om zich heen kijkt op zoek naar een
plaats om te overnachten: “Hier ben je niemendal”. Hoewel Provost
geen expliciet politiek statement in zijn langspeeldebuut verwerkt,
kun je niet anders dan opmerken dat het beeld dat hij van een
immigrant schetst, overeenkomt met onze xenofobe voorstelling van
een vreemdeling: onversaagd, wellustig, brutaal en niet te
vertrouwen.
Dat The Invader Provosts debuutfilm is, na eerdere
videokunstprojecten en kortfilms zoals ‘Papillon d’Amour’ en ‘Story
Teller’, stemt ons lichtjes euforisch over zijn toekomst. De
trefzekere kadrering, ongekunstelde, contemplatieve cinematografie
en zinderende sfeerschepping doen vermoeden dat er een groot
filmmaker in hem schuilt. Het is volgens ons dan ook meer dan
terecht dat Provost op het recente Filmfestival van Gent de Jo
Röpke Award voor jong Vlaams Filmtalent wist weg te kapen. De
toekomst van België mag dan op politiek vlak niet gegarandeerd
zijn, ze is dat op filmisch vlak, naar onze bescheiden mening,
alvast wel.
