Met : Soledad Villamil, Ricardo Darín, Pablo Rago, Guillermo
Francella, Javier Godino e.a.
Verreweg dé grootste verrassing op de recentste Oscaruitreiking,
was de winnaar van het beeldje voor beste buitenlandse film.
Iedereen had verwacht dat ofwel Michael Haneke er mee zou gaan
lopen voor ‘Das Weisse Band’, ofwel Jacques Audiard voor ‘Un
Prophète’, maar het was Argentijns regisseur Juan José Campanella
die uiteindelijk het podium op mocht voor deze ‘El Secreto de sus
Ojos’ (over de plas en ook hier wel een beetje bekend als ‘The
Secret in their Eyes’). Op dat moment was er vrijwel niemand die al
van de film gehoord had, laat staan dat ze hem gezien zouden
hebben, wat de schok eens zo groot maakte. Een terechte
upset? De vele onvoorwaardelijke fans van ‘Das Weisse
Band’ zullen ongetwijfeld beweren dat de strenge, rigide vormelijke
en inhoudelijke stilistiek van Haneke’s film niet te overtreffen
valt. Maar – en zeg het vooral niet te luid – ‘El Secreto de sus
Ojos’ is toegankelijker, heeft in tegenstelling tot het ijs- en
ijskoude ‘Das Weisse Band’ wél een emotionele impact en beschikt
bovenal over een zeer grote menselijkheid, die er een geloofwaardig
en aangrijpend schouwspel van maakt. Haneke was intellectueler, ja,
maar van de twee is ‘El Secreto de sus Ojos’ de film die ik het
snelst een tweede keer zal willen bekijken.
1999. Benjamin Esposito is een gepensioneerde agent van het
departement van justitie, die besloten heeft om een roman te
schrijven over een zaak waar hij 25 jaar geleden aan werkte. In
1974 werd een jonge vrouw brutaal verkracht en vermoord. Om de
schuldige te vinden, werkte Esposito voor de eerste keer samen met
Irene Hastings, toen een assistente van de politierechter, terwijl
ze er tegenwoordig zelf één is. Esposito voelt zich meteen tot
Hastings aangetrokken, maar zij is a) van een hogere klasse en b)
verloofd, zodat er nooit iets van komt. 25 jaar later is Esposito
nog altijd geobsedeerd door de moordzaak én door zijn liefde voor
Hastings.
Ik weet het wel, dat klinkt als een clichématig
flikkenverhaaltje, pro forma aangevuld met een weemoedige
liefdesgeschiedenis om de schijn van een beetje substantie hoog te
houden. Maar vergis je niet: hoewel Campanella zijn strepen
verdiende door afleveringen te regisseren van ‘Law and Order’
(ouch!) en ‘House MD’ (mwah…), weet hij zijn plot perfect aan te
wenden om enkele boeiende thema’s te verkennen, die de gemiddelde
Amerikaanse misdaadfilm ver overstijgen. Het omgaan met
herinneringen staat centraal in de film. Ricardo, de echtgenoot van
het slachtoffer, zegt op een bepaald moment tegen Esposito: “Je
moet het verleden kunnen loslaten. Anders dan eindig je nog met
duizend verledens en zonder toekomst.” Maar dat wil nog niet zeggen
dat hij zijn eigen advies kan volgen. ‘El Secreto de sus Ojos’ zit
vol met personages die compulsief terugblikken, die geobsedeerd
zijn door hun verleden en proberen om dat verleden recht te zetten
– door er over te schrijven, bijvoorbeeld, of door hondstrouw
achter die ene vrouw te blijven lopen, zelfs 25 jaar lang.
Gekoppeld daaraan heeft Campanella het ook over de manier waarop we
onvermijdelijk het verleden fictionaliseren door er aan terug te
denken. Wanneer Hastings de roman van Esposito leest, beweert ze
dat zij zich het einde ervan helemaal anders herinnert. “Op den
duur heb je niet eens meer herinneringen, maar herinneringen vàn
herinneringen.”
Op een erg subtiele manier wordt dat alles gelinkt aan de
politieke geschiedenis van Argentinië – in 1974 stierf president
Juan Perón (die van Evita, jawel), waardoor zijn derde vrouw,
Isabel, zijn functie overnam. Twee jaar later zou er een militaire
junta aan de macht komen. Niets van dat alles wordt expliciet
uitgelegd, maar het speelt mee op de achtergrond – letterlijk, in
nieuwsbeelden die we zien passeren op tv, en figuurlijk, in de
machtsrelaties tussen de agenten en de rechters van justitie. In de
tweede helft van de film wordt de opkomst een extreemrechts
repressief regime zelfs geanticipeerd door bepaalde plotwendingen.
Opnieuw voelen we het gewicht van het verleden op de personages, en
bij uitbreiding op de Argentijnse kijkers, die deze historische
gebeurtenissen hebben meegemaakt.
Dat alles wordt verpakt in een boeiend misdaaddrama, dat zich
niet zozeer ontwikkelt als whodunit, maar wel als een
vraagstelling rond welke straf gepast is voor mensen die zo’n
misdaad plegen. Halverwege de film komen we eigenlijk al te weten
wie het gedaan heeft, en de vraag die dan overblijft, is: zal de
dader ooit gepakt worden? En zo ja, zal de straf ooit genoeg zijn?
En kun je iemand straffen voor een misdaad zonder ook je eigen
leven te vernielen? Campanella vertelt dat verhaal op een elegante
manier, met goed geobserveerde scènes. De mensen in ‘La Secreta de
sus Ojos’ gedragen zich zowaar als echte mensen met geloofwaardige
onderlinge relaties, en niet als filmpersonages die gewoon doen wat
de plot van hen verlangt. Ook de dialogen zijn overtuigend, en
bevatten soms opvallend veel humor – Esposito’s mislukte pogingen
om te flirten met Hastings en zijn relatie met zijn
alcoholverslaafde collega en vriend Pablo, geven heel wat warmte en
menselijkheid aan de film, en zorgen er voor dat de prent nooit
echt een deprimerende indruk geeft, ondanks de zware thema’s
ervan.
Visueel houdt Campanella het over het algemeen bescheiden, met
een eenvoudige, maar effectieve stijl die veel gebruik maakt van
close-ups. De regisseur is erg sterk in het vinden van overgangen
van heden naar verleden (een fluitende waterketel en andere
voorwerpen worden als bruggetjes gebruikt tussen 1974 en 1999 –
niet waanzinnig origineel, maar zeker efficiënt). En dan zit er
toch één ongelooflijk prestigeshot in: een hele sequens in een
voetbalstadion die bestaat uit een enkel, ononderbroken shot. Denk
aan de beroemde Duinkerken-sequens in ‘Atonement’, maar dan minder
opzichtig (in ‘Atonement’ wilde Joe Wright duidelijk aan zijn
publiek laten zien dat hij zo’n lang shot in elkaar kon steken,
hier denk je achteraf bij jezelf: “tiens, was dat nu allemaal één
camerabeweging, of wat?”). Technisch en logistiek is dat shot een
meesterwerkje.
Zijn er nog de acteerprestaties, die understated maar
overtuigend zijn. Het helpt overigens dat de make-up zeer subtiel
gebruikt wordt om de leeftijdsverschillen tussen de personages in
het heden en verleden aan te geven. Een paar grijze haren, een paar
rimpels en klaar. En het werkt wonderwel. In de hoofdrollen zijn
Soledad Villamil en Ricardo Darín een prachtig koppel (let op hun
lichaamstaal en hoe ze oogcontact vermijden), terwijl in de
bijrollen Pablo Rago de show steelt als eeuwig rouwende echtgenoot
van het vermoorde meisje. De slotscène is wat dat betreft van hele
grote klasse.
Net zoals de hele film, eigenlijk. Tijdens het eerste uur moet
Campanella soms nog wat zoeken naar het juiste tempo, met enkele
dialogen die wat te lang uitvallen, maar daarna beginnen zijn
thema’s en de relaties tussen zijn personages steeds meer te
renderen, om aanleiding te geven tot een hartverscheurende finale.
Zo zie je maar wat een ‘Law and Order’-regisseur nog kan doen als
je hem de kans geeft. Niet te missen.
