Dat ‘In America’ op Gent 2003
bekroond werd door een jury die toch beter had moeten weten, is
iets dat ik wellicht nooit zal begrijpen. Veel logischer lijkt mij
de publieksprijs die werd voorbehouden voor deze ‘Piedras’, een
warmbloedig, oprecht emotioneel portret van vijf vrouwen, dat
bewijst dat Pedro Almodovar niet de enige is die iets zinnigs te
zeggen heeft over de dames onder ons.
In navolging van Robert Altman met ‘Short Cuts’ en Paul Thomas
Anderson met ‘Magnolia’, puzzelt
debuterend regisseur Ramon Salazar hier een mozaiek aan verhaaltjes
in elkaar. Zo hebben we Adela (gespeeld door Antonia San Juan, u
misschien beter bekend als de onnavolgbaar authentieke Agrado in
‘Todo Sobre Mi Madre’), die de madame is van een luxebordeel, maar
zich zorgen maakt over haar mentaal gehandicapte dochter, Anita.
Terwijl moeder langzaam maar zeker verliefd wordt op een klant,
overkomt haar dochter hetzelfde met de verpleger die haar thuis
komt helpen.
Leire is een schoenenverkoopster die in de steek wordt gelaten
door haar vriend en zich dan maar gaat uitleven in discotheken.
Maricarmen is dan weer een taxichauffeur die een tijdje geleden
haar echtgenoot verloren is, en nu alle moeite van de wereld heeft
om haar stiefdochter over haar verdriet heen hen te helpen, terwijl
ze ook nog voor haar jongere zoontje moet zorgen. En dan is er nog
Isabel, die verwaarloosd wordt door haar man, en dan maar troost
zoekt in het kopen van veel te krappe schoenen en een regelmatig
bezoek aan een pedicure.
Dergelijke verhaallijnen kunnen maar al te makkelijk worden
afgeschreven als banaal, of soap-achtig, maar het verschil tussen
een banale plot en een goed getroffen afbeelding van de
werkelijkheid, bestaat enkel uit de stijl waarin het wordt
afgebeeld. Er bestaan tientallen, zoniet honderden manieren waarop
de verhalen die door ‘Piedras’ lopen, verkeerd hadden kunnen worden
aangepakt, en hadden kunnen verzanden in precies die tranerigheid,
precies die meligheid, die andere producties zo vaak fataal wordt.
Maar Salazar maakt een aantal uitstekende keuzes om dat te
vermijden.
Ten eerste is hij slim genoeg om een visuele stijl uit te kiezen
die de aandacht niet op zichzelf trekt. Goddank nog eens een
debuterend filmmaker die het niet nodig vindt om met een digitale
videocamera te staan schudden in de hoop zijn project een artistiek
sérieux mee te geven. In tegendeel, ‘Piedras’ heeft een zeer
verzorgde look, van relatief eenvoudige camerabewegingen en
kadreringen. Het resultaat is een film die geen geaffecteerde
trucjes nodig heeft om opmerkelijk te zijn, en het kan stellen met
de kracht van het verhaal en van de omgeving om z’n punten
duidelijk te maken.
Ten tweede weet Salazar heel duidelijk hoe hij moet opbouwen
naar emotionele momenten. De tranen komen er, er zit zelfs een
monoloog of twee tussen, maar hij kwakt ze niet tegen het scherm
tijdens de eerste paar scènes – Salazar neemt zijn tijd,
introduceert de personages, laat ons rustig met hen kennismaken, en
dàn pas gaat hij het blik met grote emoties opentrekken. En zelfs
dan, blijft hij slim genoeg om te weten dat “less is more”. Neem
bijvoorbeeld een scène waarin Leire wordt achtergelaten door haar
vriend. Ze gaat radeloos terug naar huis en ziet daar een aan
scherven gevallen fles van zijn eau de cologne op de vloer liggen.
Salazar toont die fles, toont Leire’s reactie… En in plaats van
dan nog eens een hele tijd door te gaan, wat mindere filmmakers
zouden hebben gedaan, laat hij het beeld zwart worden. Klaar zo,
het punt is duidelijk gemaakt. Die zuinigheid zorgt ervoor dat de
film steeds overdreven sentiment weet te vermijden (hoewel het soms
weinig scheelt).
Rode draad doorheen de film, zijn voeten en schoenen. De dames
van ‘Piedras’ lijden aan een manische verzamelwoede van schoenen,
stelen ze, pijnigen hun voeten omdat ze menen het te verdienen, of
zijn gefascineerd door de muziek van schoenzolen die over een
dansvloer slepen tijdens de tango. Waarom juist voeten en schoenen?
Waarom niet? Ze dragen je tenslotte wel doorheen je leven. Vreemd
dan, dat de titel niet naar dat thema verwijst maar wel naar stenen
– in een interview heeft Salazar gezegd dat de titel ‘Piedras’
verband houdt met de stenen waaruit we allemaal ons leven
optrekken. En als we een steentje verkeerd plaatsen, kan dat
ernstige gevolgen hebben. Net zo trekt de regisseur zijn film op
uit een vijftal grote blokken, vijf vrouwen en hun relaties met hun
mannen en kinderen, of die nu aanwezig zijn of niet.
Salazar maakt wel degelijk een aantal fouten. Zo is de muziek af
en toe té nadrukkelijk aanwezig om de emoties van de scène te
ondersteunen zonder dat dat nodig is. Dit is vooral op te merken
wanneer Leire wordt achtergelaten op de metro. Ook duurt zijn film
zeker een kwartier te lang. Het siert hem dat hij zich niet laat
intimideren door de huidige tendens naar “sneller, meer, hipper,
hyper”, dat hij z’n eigen ding doet en kalmpjes z’n tijd neemt,
maar na twee uur heb je het wel stilaan gezien. Maar de voornaamste
fout in ‘Piedras’, is dat de inspiratiebronnen zo duidelijk te
spotten zijn. ‘Piedras’ is de film die Almodovar zou maken indien
hij zou besluiten om eens iets in de aard van Altman en Anderson te
doen. Niet dat Almodovar zich zou moeten schamen voor het
resultaat, wel in tegendeel, maar je vraagt je wel af waar de
persoonlijkheid van Salazar ergens zit in deze film.
Maar goed, uiteindelijk zijn dat kleine bedenkingen bij een film
die risico’s durft te nemen – risico’s, door bewust niet te kiezen
voor een hippe, snelle vertelstijl, en omdat voor een debuutfilm
‘Piedras’ immers opvallend grootschalig is, met verschillende
verhaallijntjes die allemaal evenveel aandacht moeten krijgen en
allemaal afgerond moeten worden zonder dat het geforceerd gaat
lijken. Met de hulp van een cast vol totaal geloofwaardige vrouwen
(vooral Antonia San Juan is schitterend als Adela, en straalt een
onpeilbare tristesse uit), weet Salazar hier een film te maken die
op de dunne koord tussen melodramatiek en oprechte ontroering
balanceert, zonder eraf te vallen. Perfect is ‘Piedras’ niet, maar
het is wél een aanrader.
