Net zoals Factory Records gelinkt wordt aan Manchester, Motown aan Detroit, Constellation aan Montreal en !K7 aan Berlijn, zo zal ZE Records voor altijd de associatie met New York oproepen. Terecht, want zelden gingen stad en aard van het beestje zo goed samen als in deze relatie.
In de jaren zeventig was New York al uitgegroeid tot een Mekka voor rockartiesten, met vooral een florerende punkscene (Patti Smith, Television, Ramones, CBGB’s, Talking Heads,… u kent het lijstje). Maar daar hield het niet op. Ook in de postpunkjaren (late jaren zeventig, vroege jaren tachtig) vormde de metropool een thuisbasis voor labels en muzikanten die nu misschien geen belletje meer doen rinkelen, maar destijds beschouwd werden als het summum van al wat cutting edge was. ZE Records, opgericht door een Brit uit de uitgeverswereld (Michael Zilkha) en een Fransman uit de modewereld (Michel Esteban) zocht én vond een succesvolle middenweg tussen kunst en kitsch, experiment en pulp, een arty imago en een logisch vervolg op het clubhedonisme van de disco.
ZE verenigde uiteenlopende artiesten zoals protopunks Suicide, John Cale, Material, Kid Creole, Lydia Lunch en Was (Not Was), maar zal vooral herinnerd worden door een mengvorm van disco, funk en punk, door henzelf omgedoopt tot mutant disco, een term die ook een reeks compilaties zou sieren. De aanpak was voor een groot stuk bepalend voor de sound van de plastieken jaren tachtig en krijgt de laatste tijd opnieuw heel wat aandacht (er is ook een verzameling op til die het beste van producer Bob Blank verzamelt). Hoewel heel wat songs die door het label werden uitgebracht verdacht dicht tegen de wansmaak aanleunen ("Things Fall Apart" van Cristina is niet zo heel ver verwijderd van de Eurodisco van Amanda Lear), valt ook op hoe trefzeker die songs in elkaar zaten, hoe ingenieus genres gemengd werden en hoe sterk de verwantschap was met o.m. de ritmische wave van Talking Heads.
De glorieperiode van het drie decennia geleden opgerichte label is vooral in de begindagen te vinden en het gros van de klassieke songs stamt dan ook uit die periode. De discofunktracks van Was (Not Was) ("Tell Me That I’m Dreaming") en Don Armando’s 2nd Avenue Rhumba Band ("Deputy Of Love") vinden een mooi evenwicht tussen funk en disco, alsof Parliament en Donna Summer in de blender gegoten worden en verpakt worden in grootstadscool. Een organische groove zoals de beste seventies funk heeft het niet, maar de vette baslijnen blijven wel dominant in die voluptueuze arrangementen. Binnen die stijl waren er ook heel wat geluiden die destijds nieuw waren: Kid Creole was met z’n "Something Wrong In Paradise" een van de weinigen om de Latin op te zoeken, terwijl "Hard-Boiled Babe" van Lizzy Mercier Descloux nu nog steeds modern klinkt.
Het zijn namen die vast bekend zijn bij de serieuze danceliefhebbers, al zullen degenen met een rockvoorkeur vooral uitkijken naar het hoekige werk van MARS, John Cale en Lydia Lunch, die hier nergens te bespeuren zijn. Wel aanwezig zijn het klassieke "Contort Yourself" (James White & The Blacks), dat een synoniem is geworden voor de no wave, een lange versie van Suicide’s "Dream Baby Dream", dat hen doet klinken als een paranoïde Kraftwerk, en Alan Vega’s foute Elvispastiche "Jukebox Babe". Of ook: het genreoverschrijdende "Bustin’ Out" van Material, de band rond Bill Laswell die voor enkele van de meest opgemerkte collaboraties van het decennium zou tekenen (of kent u veel albums waarop Whitney Houston, Nile Rodgers én Fred Frith en Archie Shepp aantreden?).
Op zich heel wat leuke, soms verrassende songs, al blijven ze wel heel sterk gelinkt aan een tijd en plaats (de East Village), zeker als het wat minder wil lukken: Casino Musics versie van Sonny & Cher-klassieker "The Beat Goes On" wil een Devo doen, maar valt door de mand. Even twijfelachtig: bijdragen van Aural Exciters en de revivalisten van Michael Dracula. Het neemt echter niet weg dat ZE 30 een mooie dwarsdoorsnede laat horen van wat het label te bieden had. Sommige songs verschijnen hier in een remix-versie en slepen wel wat langer aan dan nodig en het is een beetje jammer dat er geen Cale of Lunch te bespeuren valt, want dat had de kleurrijke veelzijdigheid van het label extra kunnen onderstrepen.
