In het kader van het grote evenement Stadsvisioenen in Mechelen, verzorgt het MuHKA het kunstproject All That Is Solid Melts into Air (Al het vaststaande verdampt). De titel is een citaat uit het communistisch manifest van Marx en Engels en roept de vraag op naar zingeving in een seculiere maatschappij. Aan de hand van vijf tentoonstellingen in de binnenstad van Mechelen onderzoekt het MuHKA hoe kunst de vraag naar zingeving kan invullen.
De toon van de eerste tentoonstelling wordt gezet bij het kunstwerk Starting from Scratch van Sheridan Stymest. De video toont een man met een masker, die twee kijkgaten openkrabt om te kunnen zien. Hier gaat het om perceptie: is er wel iets te zien? Er is Niet Niets – de titel van de tentoonstelling – te zien. Voor me, me, me (you) van Lea Lagasse moeten we wat geduld oefenen, maar tenslotte is in een fractie van een seconde iets te zien – een stuk zeep. Anish Kapoor zet de titel op zijn kop: we zien wel iets, maar het is niets. Als we binnen in zijn kubus kijken, zien we een blauwachtig waas als van een stuk stof, maar in feite is de kubus volledig hol. Kapoor speelt met het licht om de illusie van "iets" te wekken.
In De maakbare mens staat het menselijk lichaam centraal. Moeten wij dit lichaam aanvaarden zoals het is, of kunnen wij ons lichaam naar onze eigen behoeften modelleren? De centrale vraag is hier het vermogen van de mens om zichzelf te scheppen, te ontwikkelen en te perfectioneren. De vraag naar de maakbaarheid van de mens wordt soms subtiel gesteld, zoals in de fotocollage Who is this Family? van Rachel Goh. Hierin zien we 5 foto’s van hetzelfde gezin: vader, moeder, dochter en twee zonen. De eerste foto is traditioneel. Op de volgende 4 foto’s hebben de familieleden de kleren van de anderen aangetrokken. Maken de kleren de mens?
De meeste werken van deze tentoonstelling wekken echter huivering. We zien voornamelijk getuigenissen van performance art, waarbij de kunstenaar zijn lichaam als kunstwerk gebruikt. Orlan maakt gebruik van plastische chirurgie om zichzelf te herscheppen, Stelarc heeft zich ooit een oor laten aannaaien op zijn arm en Susana Pilar Delahante Matienzo gaat zelfs zo ver zich eerst te laten bevruchten en vervolgens abortus te plegen voor de kunst. De maakbare mens is dan ook evenzeer de vraag naar de grens tussen kunst en waanzin.
Het Werk is de beschouwing van curator Bart De Baere over de filosofie van Hannah Arendt. Hij gaat een stap verder dan Arendt door aan kunst het vermogen toe te kennen een publieke ruimte te openen, waarbinnen grote politiek-maatschappelijke vragen kunnen gesteld worden. De Amerikaanse kunstenaar Joseph DeLappe speelt met de verhouding tussen traditie en moderne technologie door Mahatma Gandhi in Second Life te sturen. Samen met de studenten van de Mechelse academie maakte hij een vier meter hoge kartonnen Gandhi.
In Het Ding domineren sculpturen. Deze tentoonstelling reflecteert niet over maatschappij en wereld, maar stelt het kunstwerk als ding centraal. Statisch, in al zijn materialiteit, staat het ding voor ons. Ontdaan van alle functionaliteit biedt het weerstand aan de kennende blik; er gaat een mystieke kracht van uit.
De laatste tentoonstelling Op zoek naar de geest grijpt terug naar het gelijknamige project van het Canadese kunstenaarscollectief General Idea uit het midden van de jaren zeventig. Het is een zoektocht naar de geest van de kunst. De werken van General Idea houden het midden tussen kunst en kunstkritische reflectie. Echt fascinerend werk is hier niet te vinden.
Geeft kunst zin aan het leven? All That Is Solid Melts into Air toont in ieder geval aan dat kunst het vermogen heeft kritische vragen te plaatsen bij moderne pogingen tot zingeving. Kunst heeft misschien nog meer dan de filosofie, waar ze in deze tentoonstelling soms naar verwijst, het vermogen de toeschouwer in verwarring te brengen en tot zelfreflectie aan te zetten. De choquerende beelden van De maakbare mens zullen niemand onberoerd laten. Het tentoonstellingsparcours opent sterk, maar verwatert gaandeweg, en dat is jammer, want niet alleen de eerste indruk is belangrijk. Na De maakbare mens is het voor de volgende tentoonstellingen niet gemakkelijk de bezoeker nog in de ban te houden. Misschien moet u eens proberen om de route in omgekeerde richting af te leggen? Het kunstwerk Starting from Scratch zou er meteen een extra dimensie door krijgen, als metafoor voor de toeschouwer wiens schellen van de ogen zijn gevallen.
Het kunstproject All That Is Solid Melts into Air is nog te zien tot 21.06.2009
