Stilstaan is achteruitgaan, moet Tom Jenkinson gedacht hebben toen hij aan de nieuwe Squarepusher-plaat begon. En waarachtig: de verwaaide, ongeschoren, bedeesde Jenkinson die zichzelf verschool achter knoppengeneuzel en superieur basspel, heeft zichzelf gereboot tot een übergestroomlijnde beatmachine, met dito liveshow. Allemaal zéér veelbelovend, maar levert dat allemaal ook betere muziek op? Mwaah..
Het is al langer geweten dat Tom Jenkinson een wispelturig bazeke is. Squarepusher liep soms in twintig verschillende sloten tegelijk: van harde elektronica over jazz fusion tot dub, funk, noise en nog een dozijn andere invloeden. In het beste geval leverde dat mateloos interessant, zelfs grensverleggend materiaal op; denk maar aan het meesterwerk Hard Normal Daddy uit 1997. Maar soms kon het geheel behoorlijk onsamenhangend klinken, zoals het intrigerende, maar incoherente Ultravisitor uit 2004.
Maar het was ook die onberekenbaarheid en grilligheid die de muziek van Squarepusher zo verdomd onweerstaanbaar maakte. Enfin, je hield ervan, of je haakte af. Mooie illustratie hiervan was het optreden op Pukkelpop in 2009, waar een nokvolle dancehall na twintig minuten half leeg liep. Zij die bleven kregen toen trouwens een ongelooflijk waanzinnige show voorgeschoteld, met beats die letterlijk alle kanten uitvlogen en een begeesterde Jenkinson (in knaloranje t-shirt drie maten te groot, én vissershoedje) die zijn zessnarige bas als een bezetene bespeelde.
Niks van dit alles bij Ufabulum. Eerst en vooral is dit een volledig elektronisch album: alles komt rechtstreeks uit de computer; geen gitaar, drums of bas te bespeuren. Meer nog: het hele album is uitgewerkt samen met een volledig nieuw visueel concept voor de liveshows, iets dat het midden moet houden tussen de shows van Daft Punk en Amon Tobin op de ISAM-tour, inclusief de futuristische helm die Jenkinson op z’n knikker heeft staan. Allemaal heel nifty.
Opener van Ufabulum “4001” begint met een lekkere duracell-beat-met-een-hoek-af die we gewend zijn van Squarepusher, die langzaam wordt geïnjecteerd met allerhande bliepjes. Plots valt een leger keyboards binnen, die dit nummer tot een heuse floorfiller bombarderen. Een beetje ongewoon, maar het blijft wel lekker hangen. Voor de rest valt er nog genoeg Squarepusher-weirdness te rapen om dit zesenhalve minuut genietbaar te houden. “Unreal Square” begint als een luie dubtrack, inclusief half onnozel keyboardje en zwabberende bassen, om iets over halverwege zes versnellingen hoger te schakelen, waarna Jenkinson de hele zwik in de hakselaar kiepert. Uitstekend begin van de plaat.
Maar dat niveau wordt jammer genoeg niet volgehouden. Rond “Stadium Ice” hangt een onmiskenbare geur van de vroege jaren ’90, wat eerst nog leuk is, maar nét niet leuk genoeg om te blijven boeien. “Energy Wizard” is opgebouwd rond leuke melodieën, breaks en bleeps, maar brengt hierin te weinig variatie. Vreemde eend in de bijt is het mysterieuze eighties synthintermezzo “Red in Blue” dat zo gepikt kon zijn uit de soundtrack van The Terminator.
“The Metallurgist” is kort, strak en zeer dansbaar, waarna “Drax2” het eerst weer wat kalmer aan doet, maar naar het einde toe zichzelf stevig opfokt. Maar de grote verrassing van de plaat hoor je in “Dark Steering”, dat begint als verknipte dubstep, maar waar plots uit het niets zowaar een ràcewagen opduikt, die het hele nummer uit elkaar vlamt, en alles letterlijk compleet in de prak rijdt. Nog zo’n leukerd is “303 Scopem Hard”, waar het op een bepaald moment lijkt alsof er een digitaal kabouterdorp aan het verzuipen is. Twee klasseflitsen die we wat te weinig horen, en aantonen dat wanneer hij het evenwicht vindt tussen zotheid en inventiviteit, Squarepusher garant staat voor geweldig knappe staaltjes elektronica.
Op Ufabulum toont Squarepusher eens te meer dat hij een inventieve muzikant is, die met veel branie een goede plaat kan maken. Maar toch wringt er iets. Hoewel er een aantal zeer knappe nummers op staan, kan dit album geen consistent hoog niveau aanhouden, waardoor de aandacht bij wijlen behoorlijk verslapt. Geen grand cru dus, maar wederom een plaat met hoogtes en laagtes. Of hoe, ondanks een totale metamorfose, Squarepusher nog steeds héél erg als Squarepusher klinkt.
