Geef toe: meestal zijn ze het geld niet waard, die verzamelaars van uw favoriete groep. De platenfirma denkt dat enkel singles in aanmerking komen en een artiest zelf is ook al zelden goedgeplaatst om het eigen werk te beoordelen. Tijd dus dat het eens aan professionals wordt overgelaten, en wie beter dan een team kenners van enola om maandelijks de vijftien beste tracks van een artiest te selecteren. Deze maand: het beste van Madonna, die deze maand neerstrijkt in het Sportpaleis in Antwerpen.
1. Drowned World / Substitute For Love
Alle trendzetterij en taboedoorbrekerij daar gelaten, is Madonna is niet alleen een topentertainer maar diep vanbinnen ook een zakenvrouw die ontzettend goed met marketing, trends en imago omgaat. Behalve hier (hopen we). hier klinkt ze echt, kwetsbaar en zacht. Een song tussen soundscape, triphop en ballad geïnspireerd door de geboorte van haar dochter Lourdes, waarin ze afrekent maar haar verleden: “I trade fame for love, without a second thought. It all became a silly game, some things cannot be bought.” Of het nu een tijdelijke, potsierlijke oprisping, slimme imageshift of helemaal oprecht was: allicht de pakkendste Madonna-song.
Hoogtepunt: 2’33”. Een uptempo gitaartje breekt door de sombere beats.
2. Borderline
Zo fluff en huppelig dat het bijna wegwaait, en je zelfs dreigt te geloven in de Lollita-act. Maar de jonge Madonna was geen huppeltrutje. De versie die componist en producer Reggie Lucas met haar opnam beviel haar niet, en dus liet ze toenmalig vriendje John “Jellybean” Benitez de boel remixen. Het zou haar eerste top tienhit worden; het begin van een carrière waar niet rond te fietsen was.
Hoogtepunt: Madonna’s zang over de hele lijn. Toen het er nog deed, deed ze ook nog moeite om vocaal interessant uit de hoek te komen, en dat hoor je in dit nummer waarvan platenbaas Seymour Stein zelf zei: “afgaand op de passie die ze in dit nummer had gestoken, dacht ik dat er geen houden zou zijn aan die meid.”
3. La Isla Bonita
In de jaren ’80 leek de stroom vrolijke, uptempo pop-hits van Madonna nooit te zullen stoppen en hoe goed ze ook zijn, van een afstandje durven ze wat op elkaar te lijken. “La Isla Bonita” springt er met de duidelijke Latin accenten, de stapels slimme hooks en melodieën en de vreemde combinatie van elektronica en echte instrumenten echter tussenuit. Waar een “Material Girl” na een minuut zichzelf begint te herhalen, lijkt “La Isla Bonita” op vier minuten tijd voortdurend tussen euforie en melancholie te muteren, waardoor je het nooit beu wordt.
Hoogtepunt: 1’58”. Flamencogitaartje en een akkoordenwissel, exact in het midden van de song: popperfectie.
4. Secret
Veertien was deze (pn) toen hij Bedtime Stories ontleende van de bibliotheek. Thuisgekomen, bestudeerde zijn vader eerst het boekje om te zien of er geen schunnige foto’s of woorden in stonden. Dat was niet het geval. Luisteren mocht dus. Want ja, Madonna had de jaren daarvoor met Erotica, haar boek “SEX” en films als “Body Of Evidence” een redelijk oversekste reputatie opgebouwd. Waarna ze besloot omD haar publieke imago wat bij te spijkeren en de seks op haar volgende album, het laid back Bedtime Stories, wat terug te draaien. De bakken kritiek werden er op den duur teveel aan. Al is de zwoele R ’n B van de allerbovenste plank van “Secret” evenzeer ongemeen sexy. Madonna zingt uitstekend en de mooie zwart-wit clip draagt bij tot die heerlijk onderkoelde sfeer. Het resultaat is een licht intrigerend nummer dat intimistischer aanvoelt dan de doorsnee, weidsere ballads van Madonna. Eentje dat je nooit beu lijkt te worden.
Hoogtepunt: 0’50”. Dat ij-zer-sterke “Mmmmmm, something’s coming over” dat een eerste keer het oor binnen kronkelt. Verleidelijk, sexy en lichtjes funky. Wat de “secret” van haar “baby” is, komen we niet te weten – en laat dat net bijdragen aan de verlokking van dit nummer. Verslavend.
5. Ray Of Light
Vinger aan de pols is bij Madonna meer reflex dan ze er over nadenkt: ze ruikt gewoon waar ze moet zijn. Ook in de jaren negentig voelde ze al snel aan d’r water dat ze van de triphopbron moest drinken, maar waar Bedtime Stories het nog niet helemaal juist had, was Ray Of Light er helemaal op; een prachtige, ingetogen plaat vol trage breakbeats en introspectieve teksten. En toch had het ook nog even een boenkmomentje nodig voor de hitparade. En ook dat deed ze goed. “Ray Of Light”-het-nummer is een losjes op “Sepheryn” van seventies folkduo Curtiss Maldoon gebaseerde euforische tranche-de-je-ne-sais-quoi die over een voortdenderende beat de nodige dansvloeren in beweging zette. Natuurlijk gaat het nergens over, maar let u dààr op als u danst? We dachten het niet.
Hoogtepunt: 1’07”. “And I feeeeel”. Het begin van een toprefrein.
6. Like A Prayer
Iconisch nummer dat de volwassenwording die was ingezet met True Blue compleet maakte. Voor haar ook een van haar persoonlijkste nummers, geschreven in de periode dat haar moeder stierf en ze scheidde van Sean Penn. Het werd voor z’n release gebruikt voor een Pepsi-reclamespot (een deal van vijf miljoen dollar) – een van haar voorgangers was Michael Jackson — waardoor haar status nog groeide. Pepsi zou zich dat al snel beklagen: in plaats van een uitgebreidere versie van datzelfde clipje over een jarig meisje, releaste Madonna een andere, toen controversiële en nog steeds iconische clip die een groot deel van puriteins Amerika op zo’n kop zette. En waaraan Like A Prayer zijn cultstatus dankt. Madonna kust een zwarte heilige, krijgt stigmata op haar handen en danst voor enkele brandende kruisen. Al het gerel errond bezorgde MTV kijkcijferpieken. Ook muzikaal wordt er met religie gestoeid door het gospelkoor, dat weliswaar weigerde in de video mee te spelen. Tot op heden wereldwijd Madonna’s populairste nummer, en het begin van turbulente jaren waarin ze steevast de controverse bleef opzoeken.
Hoogtepunt: 0’38”. “When you call my name / It’s like a little prayer / I’m down on my knees / I wanna take you there”. Wanneer dat refrein een eerste keer invalt, werd er instant popgeschiedenis geschreven. De vergelijking van orale seks met een religieuze, transcendentale ervaring deed wekenlang zwarte rook uit het Vaticaan komen.
7. Gambler
In 1985 klopte Madonna aan bij John “Jellybean” Benitez, het producersbrein achter haar eerste successen, met de tekst van Gambler, één van de weinige nummers die ze in haar uppie neerpende. De song belandde samen met de single “Crazy For You” op de soundtrack van Vision Quest. Sire Records weigerde om dit product uit de Geffen-stal op single uit te laten brengen in de wake van Like A Virgin, hoewel het zich ongeneerd kan meten met de sterkste nummers van die plaat. Het kruist de rock-invloed van Burning Up met de energetische synthpop van Into The Groove. Hedentendage is het een nostalgische trip naar de power pop van de jaren tachtig die op zijn dertigste verjaardag nog steeds bruisend fris klinkt.
Hoogtepunt: 01’25”. Een jonge Madge trapt de bridge in gang met de profetische woorden “You can’t stop me now”. Het zal een aantal decennia zo zijn, warempel.
8. Into The Groove
Madonna does bubblegum deel twee. Op een bubbelende synthbas huppelt La Ciccone doorheen een onweerstaanbaar nummer dat dan ook nergens anders kon ontstaan dan op de dansvloer. Het zou wereldwijd haar eerste nummer één hit worden, behalve in de Verenigde Staten, waar het naast de Desperately Seeking Susan-Soundtrack enkel als B-kantje te vinden was. Gemiste kans, mannen.
Hoogtepunt: . 0’25”. Probeer er maar eens neen te zeggen tegen die zanglijn die niet eens een echt refrein nodig heeft, gewoon die terugkerende aansporing. Dansen, verdomme.
9. Music
Een vreemd beestje, dit “Music”. Wie een beetje kritisch luistert, hoort hoe Madonna en Mirwais zowat heel Daft Punks Homework (en een toefje Mr. Oizo en Super Discount) schaamteloos door de blender halen. Het resultaat is ook zoveelste perfecte dancepopsong van Madonna die helemaal in de tijdsgeest zit (al is nu misschien meer trendvolger dan -setter). Ook een oorwurm van jewelste die de rest van de dag door je hooft blijft spoken; u weze gewaarschuwd.
Hoogtepunt: 1’50”. Het vettigst beatje (en de bizarste synths). (dat u aan “Around The World” moet denken, is volstrekt toeval).
10. I Want You
Massive Attack werd gevraagd om een Marvin Gaye-klassieker te herinterpreteren voor het tribute album Ineer City Blues en koos voor dit nummer met Chaka Khan in het achterhoofd. Toen de opnamesessies faalden, suggereerde Nellee Hooper Madonna te contacteren, wiens Bedtime Stories hij net onder handen genomen had. De popkoningin was zo onder de indruk van het resultaat dat ze deze donkere ballade koos als intrede tot haar ballade-verzamelaar Something To Remember. Hoewel Madge slechts twee dagen van het werkproces meemaakte, drukt ze onmiskenbaar haar stempel op deze track, die een belangrijke schakel in haar oeuvre vormt. In de diepe, smachtende vocals hoor je een minder expliciete opleving van Erotica’s Dita in duet gaan met de fragielere liefhebbende van Bedtime Stories; in de mix van donkere elektronica en strijkers een voorbode van Ray Of Light. Gaye’s … transformeert tot een requiem voor een obsessie, in een cinematografie van Massive Attack met als oscar voor de beste hoofdrolspeelster mevrouw Ciccone.
Hoogtepunt: 05’03”. “I want you, the right way”, kreunt Madge nog een keer, alvorens de elektronica openbloeit en ze op een soundtrack van huilende violen haar geliefde waarschuwt niet met haar voeten noch hart te spelen.
11. Live To Tell
De eerste echte en wellicht meteen ook beste ballad uit haar carrière. Destijds schonk ze dit nummer, samen geschreven met haar oudgediende Patrick Leonard, aan de soundtrack van “At Close Range”, waarin haar toenmalige echtgenoot Sean Penn speelde. Uiteindelijk was het ook de eerste single van derde album True Blue, die haar van popmeisje in popprinses transformeerde. Van popsterretje in een dame. In het nummer zou ze haar wisselvallige relatie met haar ouders bezingen, al is de algemene boodschap er een van sterkte: “The light that you could never see / It shines inside, you can’t take that from me”. Een eerste greep naar de popkroon.
Hoogtepunt: 0’07”. Het nummer ontvouwt zich zachtjesaan, met die haast iconische synth, waarna het zes minuten lang zachtjes en immer stijlvol, schijnbaar in een wit gewaad, voortschrijdt in een door de valavond verlichte kamer. Een zelfbewust refrein danst op één tegel en met de ogen dicht, badend in een bloedmooie, deels weemoedige, deels mysterieuze sfeer.
12. Frozen
Gepikt van die obscure Salvatore Acquaviva of niet; dit is hands down Madonna’s beste nummer. In de jaren negentig moest en zou je serieus zijn, en zelfs een megaster als zij ontsnapte er niet aan. Een beetje etherisch, een beetje dromerig en zweverig, is “Frozen” uiteindelijk toch maar weer voorzien van een arrangement dat op de benen mikt. Prachtig arrangement van William Orbit en Craig Armstrong ook. Dit is La Ciccone op haar ernstigste, zoals ook de videoclip liet zien. Madonna met zwart haar die explodeert in een wolk raven? Lachen!
Hoogtepunt: 1’11”. Die eerste “mmmmmmmmmmmhhhhmmmm” die naar het refrein leidt. Beste. Madonna. Nummer. Ooit.
13. Bedtime Story
Voor Bedtime Stories putte Madge inspiratie enerzijds uit de toenmalige R’n’B-scene en anderzijds uit de Europese club cultuur. Bij haar opzoekingswerk in de laatstgenoemde invloedssfeer ontdekte ze Nellee Hooper, die ze vroeg om een nummer dat Björk voor haar geschreven had onder handen te nemen. De IJslandse nimf schiep een mystieke sensoriële beleving die rede en bewustzijn overstijgt; Hooper leidde hem naar een kruising van acid house en minimal trance. Het nummer leek een buitenbeentje op het album, maar legde een blauwdruk voor late trance-experimenten als “Sky Fits Heaven”, “Impressive Instant” en “Nobody Knows Me”. Hoewel de single flopte, ligt hij Madonna duidelijk na aan het hart. Ze verraste ermee op de BRITs in 1995 en hermixte hem tot een trippy video-interlude tijdens haar Reinvention Tour. Björk ging trouwens zelf ook verder met haar demo-versie aan de slag. Hoe dat afliep, hoor je op haar B-kant “Sweet Intuition”.
Hoogtepunt: 04’07”. De beat waaiert open terwijl de hoofdlijn van het refrein “Travelling in the arms of unconciousness” nog één keer herhaald wordt over een sample van Madge’s verzwaarde ademhaling. Sluit je ogen, draait de volumeknop naar het maximum en voel hoe je gestel zich natuurlijk naar het kruispunt van XTC en ketamine begeeft.
14. Justify My Love
Madonna en erotiek zijn altijd hand in hand gegaan, maar haar hitsigste nummer was toch deze nieuwe inzending op de verzamelaar The Immaculate Collection. In feite had de popkoningin weinig met het nummer te maken behalve de stem. Ingrid Chavez schreef de lyrics als een gedicht voor Lenny Kravitz, die het op muziek zette geïnspireerd door de drumpartij van Public Enemy’s “Security Of The Free World”. Welgeteld één regel veranderde Madge aan de song, maar tegelijkertijd kreunde ze er het ingrediënt in dat hem wereldberucht maakte: de schaamteloze seksualiteit. Explicieter dan ze deze in de jaren tachtig ten tonele bracht, minder niche-gericht dan op de opvolger Erotica en het begeleidende fotoboek Sex. Mede verantwoordelijk voor de iconische status was de stijlvol schokkende videoclip, een monochrome XXX-fantasie in een hotel waar achter elke geopende deur een kinky nummertje opgevoerd wordt. La Ciccone zag er nooit aantrekkelijker uit dan wanneer ze zich schaarsgekleed met losse blonde krullenbos over de lakens kronkelt, maar eigenlijk volstaat het om het nummer tussen je oren door te jagen om bloedgeil aan te lopen. Tip: snor ook de Beast Within Remix op, die tegenover een orientaals herwerkte melodie een deel van de Apocalyps belijdt.
Hoogtepunt: 03’00”. “What are you going to do?” Madge grijpt je bij het kruis en priemt naar je diepste verlangens. Ze pleit voor seksuele emancipatie, om ongegeneerd je fantasieën te openbaren, maar ook te genieten van het uitleven van die van je geliefde. Bij deze dankjewel mevrouw Ciccone, ook voor deze knaap was dit een rondje seksuele educatie dat nog tot op de dag van vandaag zijn vruchten afwerpt.
15. Vogue
“Strike a Pose”: Madonna haalt voor een van de beste dance singles aller tijden nog eens haar ‘wees jezelf, trek je niets aan van wat mensen denken, je bent fantastisch’-boodschap boven. Dat de clip barst van de perfect gemaquilleerde en gechoreografeerde, alabasteren lijven, mag echter de pret niet drukken. Een euforische house-track die zegt dat je mag doen wat je wil op de danvloer? Meesterlijke beats en perfecte synths? Wie ongevoelig blijft voor “Vogue”, zit waarschijnlijk sowieso liever zondagochtend vroeg te kantklossen bij een beekje, dan zaterdagavond in een club.
Hoogtepunt: 3’07” “GET UP ON THE DANCEFLOOR!”. Zelfs de allerstijfste hark is tegen dan allersubstielst aan voguen met de tenen.
Madonna poogt op 28 november de troon opnieuw in te palmen in het Sportpaleis.
