The Ascension is een taaie, maar intrigerende plaat geworden. Ze bewijst nog maar eens wat voor een uitmuntend vakman Sufjan Stevens is.
Sufjan Stevens’ eerder dit jaar verschenen album Aporia, een samenwerking met stiefvader en labelbaas Lowell Brams, werd met gemengde gevoelens onthaald. Het instrumentale en rond keyboards opgebouwde album was voornamelijk ontstaan vanuit jams en lag veel dichter bij Brams’ eigen werk dan dat van Stevens. Fans en liefhebbers van die laatste vonden er door de band genomen weinig aan, maar wie weleens (horror)synthwave beluisterde, hoorde hoe beiden zich binnen een beperkend genre wel degelijk wisten te onderscheiden.
Toen Stevens begin juli met het twaalf minuten durende “America” opnieuw van zich liet horen, steeg bij fans alvast de hoop op een nieuw album dat dichter zou aanleunen bij de oude Stevens-klank. De door drumcomputers en electro aangestuurde song liet weliswaar vermoeden dat het geen door akoestische droefnis gedreven album zou worden zoals Carrie & Lowell (2015) dat wel was. Er valt ook weinig af te dingen op het nummer, dat perfect de huidige sfeer in de VS weet te vatten zonder meteen in een uitgesproken politiek standpunt te vervallen. Stevens zelf liet overigens optekenen dat het nummer al zes jaar oud was, hij had het geschreven tijdens de Carrie & Lowell-sessies, kort na de verkiezing van Donald Trump als president. Maar destijds klonk het hem nog te bitter en aanvallend. Hij besloot het voorlopig op te bergen.
Nauwelijks een week na de eerste single volgde B-kant “Ma Rajneesh”, een eveneens tien minuten durend nummer dat ditmaal Rajneeshpuram, een religieuze nederzetting in Wasco County, Oregon uit 1980 als onderwerp had. De sekte zou onder meer een bioterroristische aanval opstarten in 1984, in een poging kiezers te vergiftigen en zo de verkiezingen in het voordeel van eigen kandidaten bij te sturen. In “Ma Rajneesh” vertolkt een sektelid hoezeer hij zijn heil vindt in de groep en zelfs bereid is zijn toevlucht te nemen tot terreur. In tegenstelling tot de A-kant baadt de song in gitaren, om langzaam maar zeker uit te barsten in een orkestrale inkleuring. Koren voorspellen een eenheid en grandeur die bij het thema passen en die tegelijk een vreemde vreugde en hoop uitademen.
Opnieuw vraagt het weinig verbeelding om – rekening houdend met een steeds meer gepolariseerde VS – er een metafoor in te lezen van het verdeelde land dat een president heeft die zich bijwijlen als een cultleider gedraagt. Toch is het verkeerd om in The Ascension een louter politieke plaat te lezen. Stevens schreef ze na het emotioneel uitputtende Carrie & Lowell, waardoor het op een heel andere manier ook een persoonlijk album geworden is – een plaat die de naweeën en het helen van opengereten wonden dient te vertolken. Stevens koos voor clichématige titels en songteksten. In een tijdperk waarin slogans overheersen lijken simpele platitudes het enige antwoord.
Ook muzikaal kiest hij voor een andere invulling. De barokke orkestraties ontbreken, net als de uitgebeende folkaanpak. Stevens heeft het naar eigen zeggen gehad met het folk- en singer-songwriterlabel. Een andere reden is dat hij zich ten tijde van het schrijven grotendeels moest beroepen op weinig meer dan een drumcomputer en enkele synths. Na twintig jaar in New York geleefd te hebben, besloot Stevens de rust van het platteland op te zoeken en naar het Catskillgebergte te verhuizen. Voor bepaalde tijd zag hij zijn gitaren, banjo’s en andere strijkinstrumenten in een opslagplaats opgeborgen.
Toch is het niet louter de noodzaak die ervoor zorgde dat The Ascension een meer elektronische en geregeld ook speelser geluid heeft gekregen. Ook het verlangen om te breken speelde mee. Breken met het ‘verleden’ en met de twijfels over hoe het verder moet met de VS en wat het betekent Amerikaan te zijn.
Het is een opvallende zet voor Stevens, die eerder al met The Age Of Adz andere geluiden en toepassingen zocht, zij het veel minder uitgesproken dan op dit album. Met zijn tachtig minuten durende speeltijd is het door zijn aanpak bovendien een allesbehalve hapklare brok geworden. Zelfs zonder het afsluitende “America” blijven er een zeventigtal minuten te verteren, waarbij de electro-inslag gekoppeld aan Stevens aparte stijl van songstructuren het album als geheel moeilijk te vatten maken. Een meer nummergerichte aanpak is bij eerste luisterbeurten in het bijzonder dan ook aangeraden. De vaak feeërieke zang van Stevens gekoppeld aan nukkige drumritmes en breed uitwaaierende keyboardpartijen komen immers veel meer tot hun recht wanneer de songs apart ontleed worden.
De micro-aanpak van het album zorgt er ook voor dat bij elke gerichte luisterbeurt andere nummers naar voren zullen springen en charmeren. Zo klonk “Run Away With Me” aanvankelijk nog weinig overtuigend, maar laat het nummer bij gefocuste beluisteringen net zijn sterktes horen. Singles als “Video Game” (waarin Tiktok-ster Jalaiah Harmon figureert) en “Sugar” zullen daardoor al sneller een gevoel van herkenning oproepen en ankerpunten vormen. En het zijn verre van de enige sterktehouders op het album.
The Ascension duikt diep, net als veel van Stevens’ albums, maar ditmaal is het door zijn inkleuring moeilijker om een album lang het gevoel vast te houden waardoor de eindconclusie paradoxaal genoeg negatiever zou uitvallen dan bij selectieve keuzes. In essentie is het dan ook beter om The Ascension te beschouwen als een verzameling van ep’s en mini-albums die het best gegroepeerd in een handvol nummers geconsumeerd worden. Daarbij hoeft de luisteraar niet eens te kiezen voor de indeling van het album. Hij kan naargelang de eigen stemming andere bundels kiezen en zo de veelzijdigheid van het album vatten – net als het verwarrende tijdperk waarop het een antwoord tracht te geven. Dat antwoord laat zich overigens eenvoudig vatten in liefde en geluk – termen die geregeld terugkeren in de nummers.
The Ascension is geen negatieve plaat geworden, zelfs al is ze onder minder aangename omstandigheden tot stand gekomen. Die achtergrond verleent de plaat een extra dimensie, al blijft ze ook zonder die kennis intrigeren. Wat nog maar eens het vakmanschap van Stevens onderstreept. Voor wie vooral van de akoestische of orkestrale Sufjan Stevens houdt zal de plaat een zware noot te kraken zijn, maar voor wie moeite doet het album te ontleden en het nodige geduld kan opbrengen, zal finaal de schoonheid en waarde van The Ascension ontdekken en eens te meer beseffen hoezeer Sufjan Stevens een getalenteerd songschrijver is.
