“As the world is on fire/I hear songs with no words” zong Ed Harcourt op Furnaces in 2016. Twee jaar later blijkt het vuur nog altijd niet geluwd. Een uitgelezen moment om een instrumentale plaat op de wereld los te laten, moet Harcourt gedacht hebben. Beyond The End is een welkome ontsnappingsroute uit een dolgedraaide wereld. Verstild en spaarzaam gearrangeerd.
Wat allerminst spaarzaam gearrangeerd lijkt, is het leven van Harcourt. Na de release van Furnaces trok hij als voorprogramma én extra gitarist van zijn drinkebroers The Afghan Whigs op tournee, schreef hij samen met Marianne Faithfull het leeuwendeel van haar nieuwe plaat en werkte hij tussendoor aan een andere plaat die “loud and glorious” belooft te worden. En passant ruilde hij ook nog Londen in voor Oxfordshire en bouwde er eigenhandig een nieuwe studio.
Net zoals Harcourt zich terugtrok uit het hectische Londen, trekt Beyond The End zich terug uit de dolgedraaide wereld waarvan Furnaces een staat opmaakte. Beyond The End moet een veilige haven bieden voor wat Harcourt “the sheer barrage of news and vomit” noemt die de 24-uren nieuwscyclus over ons uitstort. Thematisch is er dus een duidelijk verband met voorgangers Time Of Dust en Furnaces, maar muzikaal zou het contrast amper groter kunnen zijn. Referentiepunten zijn klassieke componisten als Claude Debussy en Erik Satie en moderne componisten zoals Philip Glass of Arvo Part. Het is dan ook tevergeefs zoeken naar elementen die ook maar enigszins doen denken aan popmuziek. Zelfs van de klassieke intro-strofe-refrein-strofe-refrein-eindestructuur van een popsong is er geen spoor. Elke compositie – van “songs” of “nummers” spreken, zou de waarheid geweld aandoen — is gebaseerd op een pianothema dat met slechts enkele minimale variaties herhaald wordt, en ook onderling vertonen de verschillende composities weinig variatie. Afgezien van het dreigende “Keep Us Safe” delen ze allemaal een gelijkaardige meditatieve toon. Als een wolkendeken dat haast onmerkbaar lichter, dan weer donkerder wordt, schuift Beyond The End gedurende veertig minuten aan u voorbij.
Dat Beyond The End de absolute tegenpool is van zijn directe voorgangers is vooral te wijten aan de ontstaansgeschiedenis. Voor het eerst sinds lang bediende Harcourt zich tijdens het schrijfproces enkel en alleen van zijn piano. Terwijl in het voorjaar de sneeuw begon neer te dwarrelen, improviseerde hij in zijn zelfgebouwde studio totdat hij op een idee stootte dat de moeite waard was om verder uit te werken. Soms was er al een titel nog voor de muziek er was, zoals in het geval van “Wolves Change Rivers”: een titel die hem werd ingefluisterd door een documentaire over hoe fauna en flora zich herstelden en zelfs de loop van een rivier veranderde door het herintroduceren van wolven in Yellowstone National Park. Gelukkig blijft “Wolves Change Rivers” wel mijlenver verwijderd van de doorsnee duffe natuurdocumentairemuziek.
Ook elders op Beyond The End is de link tussen titel en muziek nogal losjes. Soms zit er een heel verhaal verborgen achter de titel, maar de muziek an sich vertelt geen verhaal. Verwacht dus zeker geen Peter en de Wolf. De enige manier om het verhaal achter de titel te leren kennen is door te luisteren naar wat Harcourt erover vertelt in interviews. Zo legt hij uit hoe in “Duet For Ghosts” twee geesten, die voor hun dood een koppel vormden, naar elkaar op zoek zijn, ronddwalend in huizen en er piano spelen. Maar het resultaat klinkt niet als een spookverhaal, wel als pure melancholie.
Net zo min als de afzonderlijke composities een verhaal vertellen, vormt ook Beyond The End geen verhaal met een duidelijk begin en einde. “Diving Bell” is geen typische opener en “Whiskey Held My Sleep To Ransom” geen typische afsluiter. Als Harcourt echt een verhaal had willen vertellen, was “There Is Still A Fire” een logisch einde geweest. Veeleer is Beyond The End een cyclus waar je op elk willekeurig moment kan in- en uitstappen.
Dat betekent allerminst dat Beyond The End een vrijblijvend tussendoortje is geworden. Je moet er tijd voor vrijmaken en alles aan de kant schuiven. Het is niet zonder reden dat Harcourt vooraf waarschuwde: “Do not operate heavy machinery or drive whilst listening as may cause pensiveness.” Maar de investering is meer dan de moeite waard. Bovendien bespaart Beyond The End u ook nog even een peperdure cursus mindfulness.
