Een pianotrio, probeer daar maar eens iets nieuws mee aan te vangen. Het formaat kent zoveel varianten: van stugge, abstracte improkost tot frivool fladderende pop en klassiek geïnspireerde bravourestukken. Het lijkt bijnaonmogelijk om nog op de proppen te komen met een eigen geluid. En toch is dat wat Sputnik3 doet, met een fijne balans van exploratie en toegankelijkheid.
Bij zo’n pianotrio is er natuurlijk minder om achter te schuilen. Neem een kwintet met een paar blazers, en er is vaak zo veel gaande, dat het minder snel opvalt dat je als individu of solist eigenlijk niet zo veel te vertellen hebt (waarmee we, God beware ons, niet gezegd willen hebben dat kleinere bezettingen bestaan uit betere muzikanten). Als trio, en zeker als een gelijkwaardig trio, sta je naakt in de kijker en word je sneller verplicht om je troeven op tafel te gooien. Jonge muzikanten komen soms met iets te veel overmoed aan de meet, verschieten hun kruit in één bruuske explosie en zitten vervolgens creatief op zwart zaad. Niets van dat hier.
Sputnik3 is eigenlijk opgebouwd rond de composities van drummer Raf Vertessen. Die groeide op in het Limburgse Tessenderlo, maar trok in 2010 richting Amsterdam, waar hij afstudeerde in 2014. Hij wordt hier geflankeerd door pianist Loran Witteveen, een generatiegenoot en een van de meest opvallende Nederlandse musici van het moment. In de meer ervaren bassist Stefan Lievestro hebben ze een ideale metgezel gevonden voor hun jazzvorm die, zoals het een echte satelliet betaamt, zoekt en exploreert, uiteenlopende stijlen en geluiden oppikt en die vooral vanuit verschillende facetten belicht.
De hoofdindruk bij het beluisteren van Orbits is die van een steeds in beweging blijvend drietal. De muziek experimenteel noemen, gaat misschien wat ver, maar standaard kan je deze stijl bezwaarlijk noemen. De composities steken vernuftig in elkaar, dwingen vaak meerdere luisterbeurten af en zijn onderhevig aan uitwijdingen, tussenwerpsels, tempowissels en –vertragingen en soms abrupte wendingen. Een enkele keer doet Sputnik3 een beetje denken aan De Beren Gieren, al gaat het Belgische trio nog wat verder met dergelijke tactieken.
Opener “What About You” is er eentje die al heel wat vrijgeeft van de huisstijl: een aarzelende aanzet, maar ook versnellingen, het levendige, steeds in beweging blijvende spel van Vertessen en het sobere, maar krachtige baswerk van Lievestro. Als Witteveen soleert, lijkt hij in een steeds wijdere baan rond de aarde te belanden, zonder het contact met de basis helemaal te verliezen. Ook opvolger “Array” is een van de hoogtepunten: een lieflijke ballade die op gang komt met een riedeltje als uit een slaapliedje, maar plots, patapoef, een versnelling of twee hoger schakelt en helemaal openbloeit.
Elders wordt regelmatig gespeeld met tricky timing, zoals in “Brains”, en moeten zowel muzikanten als luisteraars op het puntje van hun stoel blijven in het kronkelfestijn van “Spleen”, waarin de drie als koppige satellieten kijken hoe ver ze kunnen afdwalen binnen een aantal duidelijke markeringen. Het is een even strak als geïnspireerd spelletje. In “Towel Of Powell” wordt duidelijk dat de drie niet enkel de jazzgeschiedenis induiken voor inspiratie. Klassiek, pop en jazz belanden er in een omgeving met nerveuze, haakse spanning.
Orbits neemt daarmee plaats in een zone tussen twee werelden, met enerzijds de meer afgelijnde speelzones en composities van pakweg Jef Neve, Rémi Panossian en Neil Cowley, en anderzijds de meer ‘gelijkwaardige’ trio’s als De Beren Gieren of Phronesis. Daar valt nog heel wat terrein te verkennen, maar als visitekaartje kan dit alvast tellen. Een band om in het oog te (blijven) houden.
Het trio stelt zijn album op 8 januari voor in CC De Muze (Heusen-Zolder) en op 10 januari in Splendor (Amsterdam).
