Net als in andere genres proberen ook artiesten met roots in de black metal zich binnenstebuiten te keren. Ze negeren de corpse paint en satanische rekwisieten en integreren de muziek waarmee ze opgroeiden in verwante sfeergerichte stijlen. Met bands als Wolves In The Throne Room, Liturgy en Deafheaven zou black metal op die manier een grote aanhang buiten de scene krijgen.
Nihilisme versus hoop. Maan versus zon. Hyperboreaans versus Amerikaans. Liturgy-frontman Hunter Hunt-Hendrix schept in zijn controversiële manifest Transcendental black metal een — voor de een wat meer dan de ander — kunstmatig verschil tussen Europese en nieuwe Amerikaanse black metal. Hunt-Hendrix vond dat het meest intense metalgenre een genre op zich was geworden en daarmee bedoelde hij vooral de Noorse black metal die een model voor de hele wereld werd.
Het verschil wordt verduidelijkt — of net verwarrender gemaakt — door de blast beat van de burst beat te onderscheiden. De eerste Europese drumstijl is meer machinaal en repetitief, en duidelijk te horen bij Darkthrone, zo beschreef Hunt-Hendrix. De Amerikaanse variant is meer gecontroleerd en iets minder energiek, maar wel spontaner en organischer. De Europese (lees: Noorse) black metal is veel meer destructief en nihilistisch, aldus de Liturgy-voorman. Maar de stelling roept dus vragen op. Veel vragen.
Laat de fantasie spreken
Als er één black metalartiest is die de stelling van Hunt-Hendrix met de grond gelijk maakt, is het Stéphane Paut, die de Alcest-fans kennen als Neige. De Fransman werd geboren in 1985 en is daarmee een van de jongste vertegenwoordigers van de recentste black metalgolf.
De stille melancholicus in Neige droomde als kind van een verre “andere” wereld, een soort feeënland; iets wat hij altijd in meenam in zijn composities, samen met dromerige shoegaze. “Alcest is géén black metal. Dat is voor mij de donkerste muziek die ooit gemaakt is. Alcest klonk nooit donker of negatief. Zelfs in recensies van Shelter (Alcests meest recente shoegazeachtige plaat, lh) lees ik dat we black metal spelen, omdat de muziek constant wordt vergeleken met andere metal”, zei hij in een interview met ons. Als een van zijn grootste voorbeelden haalde hij in een interview de Noorse experimentele band Ulver aan, die in 1993 opgericht werd door Kristoffer Rygg en in de loop van de jaren negentig een organische evolutie doormaakte van black/folk metal naar avant-garde elektronica.
Zoals elke muzikant vond ook Neige ergens zijn muzikale basis, en dat in kille, winterse blackmetal, waarvan hij als boze puber zo onder de indruk was. Op de eerste demo van Alcest, Tristesse Hivernale (2001), was dan ook het Darkthrone-geluid duidelijk te horen. In 2005 zet Alcest met Le Secret al een eerste stap richting het door shoegaze geïnspireerde geluid waarnaar hij op zoek is. Maar tot zijn grote teleurstelling werd het schijfje nog teveel geïnterpreteerd als een typische, melancholische black metalplaat. Met Souvenirs d’un Autre Monde (2007) zou Alcest pas echt hoge ogen gooien. Hoewel er op de plaat meer shoegaze en droompop dan black metal te horen is, is het een belangrijk album voor de toekomst van het genre. Hiermee lijkt post-blackmetal, hoe verschrikkelijk de term ook klinkt, echt geboren.
Ook met onder meer Peste Noire, Mortifera en Amesoeurs zou Neige bekendheid vergaren in de scene. Hij brak voor de eerste keer door in de underground als drummer en livegitarist van Peste Noire, in het begin van de jaren 2000. Ook niet onbelangrijk is de plaat die hij in 2003 uitbracht met Mortifera, Vastiia Tenebrd Mortifera (2004). Maar nog belangrijker is Amesoeurs, met wie hij in het black metalschuitje bleef hangen, maar wel volop post-punk en shoegaze integreerde. Na de release van de enige echte Amesoeurs-plaat in 2009 splitte de band echter omwille van persoonlijke redenen en discussies over de muzikale toekomst van de band.
Naast alle projecten waarin Neige zich engageerde, zijn er nog tientallen andere groepen die in dit artikel een vermelding zouden verdienen. Er zijn er twee die we zeker niet mogen vergeten, en dat zijn Blut Aus Nord en Deathspell Omega. De eerste, eveneens atypische band bracht in 2003 met The Work Which Transforms God een meesterlijke plaat uit die black metal aan industrial en shoegaze koppelde. Een organisch geheel, maar wel Frans van oorsprong. Deathspell Omega, ontstaan in 1998, haalt zijn lyrische inspiratie bij existentialisme en de filosoof Georges Bataille, geen satanisme of antichristelijke boodschappen dus. En de propere productie van hun latere platen klinkt ook niet bepaald Europees. Voorlopig hoogtepunt van de creatieve evolutie was Paracletus (2010). Zeg nu nog eens dat Europese black metal enkel narrow-minded en satanisch is.
Black metal voor iedereen
Maar niet alleen in Frankrijk hadden black metalaanhangers behoefte om op zoek te gaan naar experiment. Volgens sommigen was de Amerikaanse black metalgolf zelf zo toonaangevend dat ze een essay verdiende. Een Pitchfork-journalist beschouwde de USBM als de derde black metalgolf en verwees daarmee naar bands als Wolves In The Throne Room, Deafheaven, Krallice, Liturgy en Locrian.
Zoals in elk land telt Amerikaanse black metal ontelbare varianten; alweer een argument tegen de stelling van Hunt-Hendrix. Zo zijn er melodische vormen (Krieg, Weltmacht, Averse Sefira), nihilistische variaties (Xasthur, Abyssic Hate, Forgotten Woods en Nortt), zelfs een supergroep (Twilight met onder meer Sonic Youth-man Thurston Moore) en bands die inspiratie halen uit psychedelische rock (Nachtmystium), folk en de postrock van Godspeed You! Black Emperor (het geniale Agalloch) of gewoon terugkeren naar het oude Emperor- en Enslaved-geluid (Wolves In The Throne Room). Die laatste band is muzikaal niet bepaald baanbrekend — ook al brachten ze in 2007 het geniale Two Hunters uit –, het was het ecofundamentalistisch gedachtegoed dat de band deed opvallen.
De twee opmerkelijkste vertegenwoordigers die het meest buiten de lijntjes kleuren, zijn de grootste muzikale nerds. Mick Barr en Colin Marston — noem ze gerust black metalprofessoren — groeiden met Krallice na een drietal albums uit tot een van de meest vernieuwende en bejubelde vertegenwoordigers van de post black metal. Samen met Liturgy introduceerden zij vooral het genre bij een nieuw publiek, dat niet noodzakelijk metal-minded was.
Liturgy haalt eveneens inspiratie uit noise (vooral Swans en Lightning Bolt), maar ook deze band heeft evengoed de blast beats, de tremologitaren en het typische gekrijs. Maar ook hier worden de carnavaleske attributen achterwege gelaten, net als de deprimerende teksten en duistere albumhoezen. De witte albumhoes van Aesthetica zegt het allemaal: die doet meer aan Swans denken dan aan Darkthrone.
Nog belangrijker voor de post black metal was de stelling van Hunt-Hendrix dat black metal en muziek in het algemeen “globaal, universeel, niet anti-iets of anti-iemand moet zijn. Het moet anti-anti zijn en het moet verwijzen naar de universele goedheid van de mens en elk individu kunnen aanspreken. Onze muziek moet geen apart publiek, zoals het metalpubliek, aanspreken, noch de grootst mogelijke massa. Het is simpelweg het product van een creatieve drang en is met niets of niemand verbonden.”
De Fred Dursts van het genre
Ironisch genoeg sluit de nieuwste “post black metal”-band met de meeste fans buiten de scene — en die het hardst te verduren krijgt binnen de scene — qua geluid nog het meeste aan bij black metal: Deafheaven.
Deafheaven werd in 2010 opgericht door zanger George Clarke en gitarist Kerry McCoy, die eerder samen speelden in grindcoreband Rise Of Caligula. De bandnaam komt waarschijnlijk van een sonnet van William Shakespeare waaruit de woorden “deaf” en “heaven” gefilterd werden, als een hommage aan, toevallig of niet, shoegazeband Slowdive. Al vrij snel namen de twee een demo op waarop vier songs stonden die traditionele screamo met black metal en post-rock lieten horen. Nadat ze datzelfde jaar nog tekenden bij Deathwish Inc., het hardcorelabel van Jacob “Converge” Bannon, brengen ze in 2011 Road To Judah uit, een van de beste platen van dat jaar. Maar niet iedereen was wild van het amalgaam van post-rock en lichte black metal.
Het is pas na de release van het meesterlijke Sunbather in 2013, dat nog meer dan hun debuutplaat werd uitgeroepen tot plaat van het jaar, dat Deafheaven modder over zich heen kreeg. Alsof Darkthrone en My Bloody Valentine samen een baby hebben: zo klonk het. De extreme metal is geen doel op zich, maar een middel om de luisteraar bijna emotioneel uit te putten. Blijkbaar was dat voldoende om de bandleden uit te maken voor “metroseksuelen die droompop met black metal spelen” of te beweren dat “ze iets gedaan hebben voor black metal wat Fred Durst deed voor rap”. Nochtans haalt Clarke vooral grote Europese voorbeelden aan als belangrijkste invloeden: uit Frankrijk (Alcest, Amesoeurs, Peste Noire), Duitsland (ColdWorld), Noorwegen (Burzum, Ulver en vooral Emperor) en zelfs Oekraïne (Hate Forest). Als we Hunt-Hendrix volgen, zou Deafheaven Europees-Amerikaanse black metal spelen.
“We zijn gewoon een band. De black metalreferentie doet mijn tenen krullen, omdat we altijd de vraag krijgen hoe het voelt om vervreemd te zijn van de metalgemeenschap. Dan vraag ik mij af of we dat echt zijn. Iedereen die Sunbather kent, weet dat het extreme metal is. Maar zijn we daarom een metalband? Ik weet het niet. Ik wil gewoon dat mensen onze muziek goed vinden”, maakte Clarke al in een paar interviews duidelijk.
De frustratie van de Deafheaven-zanger is begrijpelijk. Deafheaven is een van de meest interessante black metalbands van dit moment, maar de bandleden zien er nu eenmaal niet zo uit. De scheldpartijen aan het adres van Deafheaven hebben hun oorsprong in een beweging die Euronymous twintig jaar geleden in gang zette en waarmee ook de punk- en deathmetalscene te maken kregen: dat een tegencultuur een soort merk wordt. Manifesten zoals dat van Hunt-Hendrix zorgen voor interessante discussies, maar zetten verder weinig zoden aan de dijk. Frontman Vindsval van Blut Aus Nord zegt het dan weer op zijn manier. “Blut Aus Nord is een artistiek concept. We willen niet behoren tot een specifieke categorie of groep mensen. Als black metal een gevoel is, zijn we een black metalband. Als we moeten vergeleken worden met satanische clowns, dan liever niet.” Niet te veel zeveren of kijken, gewoon luisteren, zouden wij zeggen.
