Na een lange wandeltocht door een halve meter sneeuw bij een gevoelstemperatuur van -23°C heet Maurizio Cattelan (°1960, Padova) je niet bepaald van harte welkom op zijn tentoonstelling Amen. Aan de dreef naar kasteel Ujazdowski staan maar liefst twee waarschuwingsbordjes met de tekst: “Caution, this exhibition may cause extreme emotions”. Aangekomen aan de grote poort die toegang geeft tot het Centre for Contemporary Art weet je meteen waarom.
Aan een van de drie vlaggenstokken bungelt een jongetje met blote voeten in iets te nette communiekleertjes. De strop zit strak rond zijn gebogen nek. Een warm welkom dus, op een tentoonstelling waar amper acht installaties te zien zijn. Nochtans mag de bezoeker al blij zijn dat hij überhaupt iets te zien krijgt. In zijn beginjaren presteerde Cattelan het meer dan eens om zijn expositieruimte te verhuren aan een reclamebureau, de enige toegang tot het museum dicht te metselen of aangifte te doen bij de politie omdat iemand zijn onzichtbaar kunstwerk gestolen had. Of het te wijten was aan faalangst of gebrek aan inspiratie, grappig is het sowieso en ook in Polen valt er voor de verandering eens wat te lachen. Ook al begrijpt Cattelan zelf niet altijd waarom toeschouwers grinniken bij het zien van zijn kunstwerken.
Amen is een bescheiden tentoonstelling, maar vormt wel meteen een goede staalkaart van ’s mans recente werk. Het oudste werk dateert uit 1999 en toont een foto van zijn installatie op de biënnale van Wenen. Hiervoor nodigde hij een fakir uit die zich iedere dag van de biënnale gedurende twee uur levend liet begraven. Het enige wat we zien zijn twee armen die uit de grond steken. Ook ruim vertegenwoordigd zijn de opgezette dieren. Een dood paard met een houten bord in zijn zij met daarop de tekst “INRI” (Iesus Nazarenus, Rex Iudaeorum), twee labradors en een kuikentje die elkaars gezelschap vreemd genoeg dulden en een zwerm duiven die Hitchcockgewijs de bezoekers vanuit de hoogte toekijken. Of hoe taxidermie kunst wordt. En hoe je twijfelt of de grijns op je gezicht er een is van plezier of bevreemding.
Ook een belevenis op zich: Poolse suppoosten. Norse omaatjes wanen zich heuse winkeldetectives en achtervolgen iedere bezoeker om minstens zes keer het toegangskaartje te controleren en iedere vorm van oprechte interesse of beleefdheid ongenadig af te straffen met een blik koeler dan een kaalgeschoren Siberische steenbok. We zouden nog gaan denken dat de Gestapo-grootmoeders er door Cattelan persoonlijk zijn geïnstalleerd zoals hij in het verleden wel eens een curator verkleedde als leeuw of als — en ik verzin dit niet — roos konijn in de vorm van een ferm uit de kluiten gewassen fallus.
Het hoogtepunt van de tentoonstelling bevindt zich vreemd genoeg op een paar kilometer van het museum. Ruim zestig jaar na de Tweede Wereldoorlog blijft er amper iets over van het getto van Warschau en toch is het net daar dat Cattelan zijn installatie Him heeft geplaatst. Goed verstopt voor de toevallig passant zien we de rug van een knielend figuurtje. Op het eerste gezicht lijkt het een jongetje dat klaarzit om zijn GAS-boete in ontvangst te nemen omdat hij met sneeuwballen heeft gegooid, maar niets is minder waar. Het is de verpersoonlijking van het Kwaad: Adolf Hitler. Juist ja, de enige echte, maar dan wel in miniatuurvorm. Na zijn kunstwerk The Ninth Hour — waarin Cattelan toont hoe de toenmalige paus Johannes Paulus II wordt neergeslagen door een meteoriet — was zijn Poolse fanclub al gedecimeerd. Je kan je dus voorstellen welke commotie het plaatsen van een mini-Hitler in het voormalige getto teweegbrengt. De kunstenaar geeft trouwens geen enkele verklaring bij zijn werk. Feit is wel dat Him je laat nadenken over het goede en kwade in ieder mens en de plaats van geschiedenis in een moderne stad die nog steeds zijn oude oorlogswonden likt.
Of je nu trillend van woede een lezersbrief naar de Poolse versie van Joods Actueel schrijft of vrolijk een tweetal lawines trotseert om toch maar een paar opgezette beesten te kunnen bewonderen: wat vaststaat, is dat Cattelan niemand onberoerd laat. Met ogenschijnlijk eenvoudige en toch ingenieuze installaties zegt hij waarschijnlijk meer over de toeschouwer dan over de kunstenaar zelf.
Deze tentoonstelling liep tot 24 februari. Maurizio Cattelan legt zich momenteel toe op zijn magazine Toiletpaper, maar is hopelijk binnenkort weer te zien in een museum in de buurt.
