Geef toe: meestal zijn ze uw geld niet waard, die verzamelaars van uw favoriete groep die u in de winkel vindt. De platenfirma denkt dat enkel singles in aanmerking komen en een artiest zelf is ook al zelden goedgeplaatst om eigen werk te beoordelen. Tijd dus dat het eens aan professionals wordt overgelaten, en wie beter dan een team kenners van goddeau om maandelijks de vijftien beste tracks van een artiest te selecteren. Deze maand: het beste van The Smiths.
1. The Queen Is Dead
Veel studio trickery (geloopte drums, een extra laag feedback van Marr, talloze stemmanipulaties in de achtergrond), maar ook een van de meest gedreven en spitse songs die de band ooit aan de man bracht. "Farewell to this land’s cheerless marshes / Hemmed in like a boar between arches" is nog maar het begin. Eentje met een tekst om uit te printen en in te kaderen. De studioversie laat de band op z’n meest inventief horen, maar de medaille gaat naar de iets gespierdere en versnelde versie op Rank.
Hoogtepunt: 1’44": "I never even knew what drugs wu-uh", de baard vindt de keel.
2. Panic
’Panic’ werd door The Smiths verspreid met gevoel voor timing en ironische empathie voor provincialistische psychose in de vergeten zomer van 1986. Morrissey verpakte zijn maatschappijkritiek in een heerlijke popsong, die lang genoeg naast “Metal Guru” van T. Rex had gehuppeld om ritmes uit te wisselen. Marr stelde de melodieuze splinterbom vol glam in op twee minuten en twintig seconden om een kinderkoortje het grijnzend te laten ontmantelen. ’Panic’ werd vaak bewust en verkeerd begrepen als een gratuite aanval op de cultus en muziekkeuzes van discjockeys. Het sloganeske en opruiende kinderwijsje op het eind zal daar niet vreemd aan zijn, maar er schuilt toch dieper onbehagen in dit Trojaanse kleinood. De song bleek alleszins dit jaar nog niets minder dan profetisch, daar on the streets of London, on the streets of Birmingham.
Hoogtepunt: 1.02. Morrissey suggereert een helende brandstichting, gevolgd door een deugddoende lynchpartij. Een eerste treiterig "Hang The DJ!" is de voorbode van het stichtende refrein, nog altijd een klassieker op trouwfeesten.
3. Still Ill
The Smiths mochten dan wel gesplit zijn, contractueel moest er nog één plaat afgeleverd worden. Het werd Rank: een liveplaat, maar wat voor één. Met ritmegitarist Craig Gannon aan boord, speelde de groep in 1986 (op de Queen Is Dead-tour) iets meer op kracht dan gewoonlijk, en nergens ging hen dat beter af dan in "Still Ill". Voor het eerst was The Smiths een echte rockgroep, en dat deed Morrisseys gal en venijn ("Under the iron bridge we kissed/And although I ended up with sore lips/It just wasn’t like the old days anymore") alleen maar beter tot zijn recht komen.
Hoogtepunt: 0’55’’. "Ask me why/And I’ll ssssspit in your eye". Morrissey spuugt het uit.
4. I Know It’s Over
Morrissey schreef wel meer over de schaduwkant van verlangens, over het uitblijven van wederzijdse liefde, maar deed dat zelden zo treffend als in “I Know It’s Over”, albumtrack drie van The Queen is Dead. Met het nodige zelfbeklag ("If you’re so funny ?/Then why are you on your own tonight?") wordt er berust in de afwijzing, wordt er gewenteld in de eenzaamheid. En bij elke "Oh Mother, I can feel the soil falling over my head" stijgt de wanhoop, maar ook het onbegrip bij Morrissey zienderogen. Begint het nummer nog contemplatief dan slaat naar het eind de stem over. En lijkt het alsof de rest van The Smiths hem wil redden door het tempo wat op te drijven. Te beluisteren op eigen risico. Met de lichten gedempt.
Hoogtepunt: 5:10. Eén van de vele langgerekte uithalen die van "Oh Mother, I can feel the soil falling over my head" een dramatisch mooi mantra maken. De wanhoop, het onbegrip vervat in een verborgen hulpkreet.
5. This Charming Man
De zowel muzikaal als tekstueel archetypische Smiths-song "This Charming Man" was Morrissey/Marr’s tweede single en één van de hoogtepunten van hun debuutalbum. Voor velen de eerste kennismaking met The Smiths, via hun — verplichte — playbackoptreden in Top of The Pops, met de gladiolen rondzwaaiende Morrissey als absolute blikvanger. Een eerste glimp van een nieuwe wereld.
Hoogtepunt: 0’04’’. Johnny Marr’s karakteristieke, jengelende killer riff krijgt het gezelschap van een pompende Motown-beat. Eén van de beste intro’s uit de rockgeschiedenis.
6. Bigmouth Strikes Again
Eerste single die geplukt werd uit het briljante The Queen Is Dead, met Morrissey in z’n geliefde slachtofferrol en een paar verzen die tot de meest memorabele van de Smiths-catalogus behoren. Wie stond er nooit in een tutu mee te kwelen met "Now I know how Joan Of Arc felt / As the flames rose to a roman nose / And her hearing aid started to melt"? Verder ook een paar klassieke ladadas en oh-oh-oh-hoos in misschien wel het meest herkenbare van hun songs.
Hoogtepunt: 0’38": de intrede van Alvin & The Chipmunks.
7. Hand In Glove
Net als "Handsome Devil" bezit dit nummer één van Marrs meest donkere gitaargeluiden en toont hiermee weer dat de popsongs van The Smiths eigenlijk best triest kunnen zijn. Een parel op hun debuut, al was het maar omdat het de toon zette voor het thema van aseksualiteit dat Morrisseys teksten zal komen te kenmerken. Ook Morrisseys prille zangstijl is het vermelden waard, want dat lage timbre en Mancunian accent zullen zich later ontwikkelen tot een veel volwassener klank.
Hoogtepunt: 0’21": De eerste zinnen, "Hand in glove/The sun shines out of our behinds/This is not like any other love/This one is different because it’s us", zorgen al meteen voor een "wij tegen de rest"-gevoel terwijl de repetitieve drum en gitaar dromerig voortdreunen.
8. Cemetry Gates
"Cemetry Gates" is vijftig procent moedwillig miserabilisme — op een "dreaded sunny day" met het oog op zelfbeklag over het kerkhof struinen — en vijftig procent tongue-in-cheek aanklacht tegen plagiaat, iets waarvan Morrissey indertijd zelf beschuldigd werd. Starring Keats, Yates, Oscar Wilde en een — bij wijze van dubbele bodem — bewust niet geclearde tekstsample van Shakespeare. Ondanks die very wordy en very meta tekst, die bovendien in een onwaarschijnlijke zanglijn wordt gedwongen, is het eindresultaat onweerstaanbaar catchy. Een song om als chronisch onbegrepen zeventienjarige langdurig in te zwelgen.
Hoogtepunt: 1’53’’. Morrissey herneemt in schijnbaar hogere versnelling het refrein dat geen echt refrein is: "A dreaded sunny day – So let’s go where we’re happy. And I meet you at the cemetry gates – Oh, Keats and Yeats are on your side – A dreaded sunny day – So let’s go where we’re wanted – And I meet you at the cemetry gates – Keats and Yeats are on your side – But you lose ’cause weird lover Wilde is on mine."
9. Reel Around The Fountain
Het eerste nummer van de eerste plaat van The Smiths is, ondanks het trage ritme, vooral opvallend door zijn lengte: latere nummers bereiken zelden een duur van 6 minuten. Opnieuw die donkere stem vaneen jonge Mozz die zijn liefde voor scum en quasisadomasochisme bezingt (zie ook "Rusholme Ruffians" op Meat Is Murder of een solonummer als"Last Of The International Playboys): "Fifteen minutes with you/I wouldn’t say no/Oh people see no worth in you/But I do".
Hoogtepunt: 3’56": Morrissey zingt één van zijn meest ontroerende (en daarom briljante) teksten: "I dreamt about you last night/And I fell out of bed twice/You can pin and mount me/Like a butterfly/But take me to the haven of your bed/Was something that you never said".
10. Please, Please, Please, Let Me Get What I Want
Het kortste en meest ingehouden nummer van The Smiths is tegelijk ook één van de allermooiste, met zijn quintessentiële Morrissey-tekst over verlangen en onbeantwoorde — is er in Smiths-songs andere? — liefde. Ook Johnny Marr is hier in bloedvorm, op gitaar en de onaardse mandoline die op het op eind — het nummer is slechts 1’52’’ lang — overgaat in statische ruis. "Please, Please, Please …" is luidens Morrissey het perfecte Smiths-nummer, wat de schok des te groter maakte toen recent bleek dat de song — weliswaar via een coverversie — door Mozzer en Marr voor een televisiereclame in pacht werd gegeven aan de Britse department store John Lewis.
Hoogtepunt: 0’14’’. Morrissey’s meesterlijke frasering — "So please please please – Let me, let me, let me – Let me get what I want – This time", op 0’27’’ gevolgd door twintig perfecte Johnny Marr-noten. Beter dan dit wordt iets niet.
11. A Rush And A Push And The Land Is Ours
Het enige pianonummer van The Smiths; een mooie manier om zwanenzang Strangeways, Here We Come te openen. Een mix van historische onzin ("I am the ghost of Troubled Joe") en dan toch weer dat groot Leed Aan Het Leven ("Oh, but don’t mention love/I’d hate the strain of the pain again"). Productioneel een pareltje, met een zanger die als een geest boven het hobbelende pianootje lijkt te zweven, en drums die op geen enkel moment het evidente doen.
Hoogtepunt: 1’52’’. Morrissey steekt een tandje bij met een gegromd "uurrrgh rush…", de drums hakken een koket marsritme.
12. How Soon Is Now?
"The ’Stairway to heaven’ of the eighties" volgens platenbons Seymour Stein. Oorspronkelijk het b-kantje van vijfde single "William, It Was Really Nothing", maar het groeide al snel uit tot een song die door evenveel mensen geprezen als genegeerd wordt. Tekstueel vooral herinnerd door de verzuchting "I am human and I need to be loved", al heeft het zijn reputatie vooral te danken aan het pulserende gitaareffect van Marr. Werd door talloze bands door de mangel gehaald, maar de versie van Quicksand uit 1993 is onze favoriet, na het origineel."
Hoogtepunt: dat effect natuurlijk.
13. Ask
Wat hebben de atoombom en verlegenheid gemeen? Geen idee, maar in de wereld van Morrissey zo te horen wel iets. In het geweldig poppy "Ask" wordt verlegenheid toegestaan, gevierd en geromantiseerd, want "If it’s not love/Then it’s the bomb/That will bring us together". Deze single vormt een pleidooi dat in je schulp blijven best oké is, maar het doet je tegelijkertijd dansend uit diezelfde schulp komen; een typische paradox ("Shyness is nice/And shyness can stop you/From doing all the things in life you’d like to") waardoor sociaal gehandicapte tieners (en volwassenen?) zo veel van The Smiths houden.
Hoogtepunt: 1’16’’ en 1’40’’: Uitstekende drumpartij van Mike Joyce.
14. Half A Person
Een zingend Byrds-achtig gitaarriffje en dan die openingszinnen "Call me morbid/Call me pale/I’ve spent six years on your trail/Six long years/On your trail". De tristesse grijpt je naar de keel: dit is de complete verlatenheid van een puber in briljante zinnen samengevat, met genoeg helderheid om er ook wat wrange humor in te smokkelen: "She said: ’in the days when you were hopelessly poor, I just liked you more …’". Het drama net wat over the top duwen; dat durfde Morrissey maar al te graag, en zo was het goed; het moest nu ook geen vleermuizentheater worden. Johnny Marr countert met een pracht van een popmelodie, die Peter Buck van R.E.M. ongetwijfeld even heeft doen vloeken. Een heerlijk kleinood.
Hoogtepunt: 00’15’’. Dat eerste "Six. Long. Years". De verslagenheid ervan. Zestien en moegestreden; een generatie pubers voelde de huiver der herkenning.
15. There Is A Light That Never Goes Out
Nu beschouwd als onbetwist pièce de résistance van The Smiths, maar halfweg de jaren tachtig slechts het b-kantje van “Bigmouth Strikes Again”. “There Is A Light That Never Goes Out” huisvest alleszins het beste van Morrissey & Marr: geblokkeerde hunkering en onafwendbare berusting, briljant gekerfd in een naar James Dean verwijzende doodswens, ondergedompeld in troostende Marr-gitaren en gewikkeld in suikerzoete synths. Luister naar ’Hitch Hike’ van Marvin Gaye en u weet weer dat Johnny Marr met zijn handen vol en met liefde voor muziek in de mosterdpotten zat. “There Is A Light That Never Goes Out” is nog steeds, na al die jaren, een majestueuze stomp in de maagstreek.
Hoogtepunt: 1.00. De eerste keer dat het refrein wordt ingezet, aangekondigd bijna door een overslaande drumroffel. Een weekendongeval is kinderspel, maar dubbeldekkers en forse vrachtwagens doen Morrissey de passagiersgordel smachtend en bevoorrecht lossen.
