Met The Golden Archipelago sluit Shearwater het drieluik af dat de band begon met doorbraakalbum Palo Santo. Voor de derde keer levert de groep rond Jonathan Meiburg ook een subtiel pareltje af dat zijn geheimen langzaam maar zeker prijsgeeft. Wat zeggen we dan? Een interview, James!
enola: Laten we beginnen waar ook de biografie bij de plaat begint: dit is een “ondeelbaar” album.
Meiburg: “Ja, een conceptalbum van de goeie soort (lacht): niet het soort dat alles al in je gezicht brult. Daarom vind ik conceptplaten ook zo’n klus om te beluisteren. Er wordt te hard gehamerd op welke interpretatie je moet hebben, wat de betekenis is. Waarvan ik wel hou, zijn platen die een eigen wereld scheppen, zoals The Final Cut van Pink Floyd, een dramatische en mooie, verpletterende plaat. Ook die derde soloplaat van Peter Gabriel is zo’n plaat die ik in mijn middelbare schooljaren erg heb gekoesterd en nu herontdekt heb. Er wordt geweldig gespeeld met texturen op die plaat, en er zit zoveel duisternis en mysterie in. Dat waren het soort dingen waar ik op The Golden Archipelago aan wilde werken.”
“Dit is de eerste plaat waarover ik nog opgewonden ben nu hij klaar is. Zeker in vergelijking met het moeizame opnameproces van Rook. Op het einde daarvan was ik helemaal kapot. Als ik die opnames ooit opnieuw zou moeten doen, dan pakte ik het wel anders aan. De belangrijkste beslissing was om onszelf deze keer niet wekenlang in de studio op te sluiten, maar in kortere sessies te werken. Dat hielp om het energiepeil op te houden.”
enola: Het is niet de eerste keer dat je over eilanden zingt.
Meiburg: “Sinds 1997 heb ik heel wat eilanden over de hele wereld bezocht; als wetenschapper (Meiburg is ornitholoog), maar ook als toerist. Een eiland heeft iets symbolisch: het kan een gevangenis of vluchthaven zijn. En er zijn heel wat dieren en culturen die op een breekbare manier enkel op afgezonderde eilanden overleven. Allemaal potentiële metaforen voor heel wat dingen.”
“Daar is de plaat mee begonnen: met die titel. Ik wist dat ik over een legendarische eilandengroep zou zingen, maar waarom en hoe zou ik wel uitvinden tijdens het proces. Toen ik al drie maanden aan het schrijven was, ontdekte ik die opname van het nationale volkslied van de Bikini Eilanden die je aan het begin van de plaat hoort. Dat was een sleutel. Plots zag ik wat de beelden moesten zijn, hoe de structuur van de plaat moest,…”
enola: Wat raakt je aan dat lied?
Meiburg:</b< “Toen ik de tekst leerde kennen, werd ik geïntrigeerd door de vrolijkheid van het lied: ’No longer can I stay; it’s true/No longer can I live in peace and harmony/No longer can I rest on my sleeping mat and pillow/Because of my island and the life I once knew there.’ Het is bijna uitdagend blij; ik wilde een plaat die ook zo’n gevoel kon uitstralen, en het verhaal van dat volk kon vertellen. ’t is immers niet mis wat hen is overkomen. Na de Tweede Wereldoorlog heeft de USA dat volk gewoon gedwongen te verhuizen naar een ander eiland, om in de buurt atoomproeven te kunnen doen.”
“Die atollen zijn erg boeiend omdat ze zo laag liggen. Je hebt kilometers in de rondte water, en dan plots een paar eilanden in een cirkel, slechts een paar voet boven water: de restanten van wat ooit een vulkaan was. Het ziet er zo surreëel uit. Zeker de Bikini Atoll, omdat die ongelofelijk ver van alles ligt. Het is zoals Bob Hope zei: ’We found the one place on earth that hasn’t been touched by the war and bombed the hell out of it’.”
enola: Het is vreemd hoe we onze meest verwoestende kracht, de atoombom, hebben losgelaten in een gebied dat net begrensd wordt door wat men The Ring Of Fire noemt; een vulkanisch en aardschokgevoelig gebied.
Meiburg: “’t Is vreemd hoe zulke dingen bij elkaar aansluiten. (glimlacht). Het vreemde aan de bom is dat het moeilijk te ontkennen valt dat het een van de meest opmerkelijke dingen is die we al hebben voortgebracht, maar tegelijk ook een van de stomste. Die twee aspecten zijn met elkaar verweven en krijg je niet meer uit elkaar. Het heeft iets moois, maar ook iets afschuwelijks. Vreemd eigenlijk dat we toch dezelfde soort zijn als de mensen die al honderden jaren op de Bikini Atoll leefden. Dat was een erg eenvoudig bestaan, maar ik ben er zeker van dat hun emotioneel leven even complex is als dat van ons. Er is fysiologisch geen verschil tussen hen en degenen die opdaagden en hen dwongen te verhuizen omdat ze er een atoombom wilden droppen. Bedenk dat eens.”
“Er bestaat een film van hoe een van de Amerikaanse officieren de bevolking komt vertellen dat ze moeten verhuizen naar een ander klein eilandje. Het stamhoofd antwoordt volgens de vertaling ’alles ligt in handen van God’ en de commandant besluit: ’vertel hem dat als het in Gods handen ligt, het alleen maar goed kan zijn’ en hij vertrekt, nogal tevreden met zichzelf. Blijkbaar is die Polynesiër verkeerd begrepen. Die bedoelde helemaal niet dat het Gods wil is, maar dat wat gebeurt de wil van God is. Theologisch is dat erg moedig om te zeggen, maar tegelijk ook heel ambigu. Daar slaat de song “God Made Me” op, ja. Het is één van mijn favoriete songs op de plaat omdat het nummer zoveel onverwachte richtingen uitgaat op zo’n korte tijd.”
enola: De klank van de plaat is wat steviger.
Meiburg: “Daar ben ik heel blij om, dat je de groep nu wat meer hoort. We zijn er in geslaagd een energie en intensiteit los te maken die we vooraf niet hadden. Ik wilde ons geluid wat uitbreiden. Het mocht opnieuw met iets meer pathos. Ik wilde een zo uitgebreid mogelijk emotioneel scala als maar kon. Het mag niet té worden, natuurlijk, maar ik heb het gevoel dat we het goed gedaan hebben: tot op ’t randje, maar er niet over. Neem nu “Corridors”, dat zo angstig en zenuwachtig is; ik heb geprobeerd het zo lelijk mogelijk te maken, maar net niet zo erg dat je het wil afzetten.”
enola: Mij deed het wat denken aan Scott Walker.
Meiburg: Da’s cool. Waar het over gaat? Toen ik het schreef moest ik denken aan gevangeniseilanden. Guantanamo Bay zelfs. Een dagelijks leven dat zich eindeloos herhaalt zonder dat je eraan kunt ontsnappen. Ik kan me voorstellen dat een eiland zo kan voelen, of dat je zelfs in je hoofd op zo’n plaats vast kun zitten. Soms voelt het leven zo.”
“Ik vind het belangrijk dat de muziek en de tekst samengaan. Sommige stukken tekst hebben op zich dus niet echt betekenis, maar samen met de muziek en de rest houden ze wel steek. Ze moeten eerder een gevoel dan een gedachte opwekken.”
enola: The Golden Archipelago vormt samen met voorgangers Palo Santo en Rook een triptiek. Hoe zijn ze verbonden?
Meiburg: “Moeilijk te zeggen, maar er is naar mijn aanvoelen inderdaad een soort verband. Palo Santo gaat min of meer over het innerlijk leven van de mens, Rook over onze relatie met de natuur, en deze gaat zowat over onze plaats in het universum. Ik kan het echt niet goed uitleggen, maar ze hebben iets met elkaar gemeen. Zoals je ziet heb ik ze ook qua lay-out doen overeenkomen.”
“Ik kan je niet veel uitleg te geven over de diepere betekenis van een plaat, wat voor mij belangrijk is, is dat die een gevoel communiceert dat te groot is om in woorden te vatten. Muziek en woorden moeten een emotie losmaken bij de luisteraar. Ik wil dat de plaat van begin tot einde een soort emotionele reis vormt, die je meeneemt van de ene plek naar de andere.”
enola: Welke plekken zijn dat dan?
Meiburg: “In a way that is up to you. De meest succesvolle kunstwerken nodigen je uit zelf met een interpretatie af te komen. Al heb ik bij de plaat wel een dossiertje gemaakt met flarden en foto’s die ik heb verzameld tijdens mijn reizen naar die eilanden. Het is erg persoonlijk; bij elk stuk heb ik wel een verhaal. Zie het als een visuele begeleiding; het geeft wat input om je ideeën rond de plaat te vormen.”
enola: Je betrekt in het verhaal van The Golden Archipelago ook je grootvader, die gelegerd lag in de Stille Oceaan tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Meiburg: “Allebei mijn grootvaders zelfs. OK, de oorlog was zo goed als gedaan toen ze er aankwamen, maar toch. Ze vertelden er vaak over; hoe rustig het er was ondanks het feit dat al die oorlogsmachines er patrouilleerden, en hoe vreemd. Ik weet nog hoe ik op de Falklandeilanden het wrak van een gevechtsvliegtuig vond, en ik bedacht dat je op die specifieke plek waarschijnlijk jarenlang hebt kunnen staan met enkel het geluid van de wind en de regen, maar plots was daar dat vliegtuig: (imiteert geluid van een crash) en dan niets meer. Iets daarin is zo symbolisch voor het effect dat mensen op de wereld hebben gehad. Zo is het leven op eilanden ook: lange tijden niets, en dan plots een enorme gebeurtenis als een vulkaanuitbarsting.”
enola: Je ziet daar een metafoor in?
Meiburg: “Ja, maar ik wil dat niet letterlijk gaan maken. Als ik voel dat iets betekenis heeft, wil ik dat niet verder gaan verkennen. Het gevoel moet volstaan, dat je ergens over gaat denken… Sorry, wat was de vraag ook weer? ”
enola: Of je in die lange stiltes met af en toe een big bang een metafoor voor het leven zag.
Meiburg: “Ja. Het is de definitie van de geschiedenis van het leven op aarde hé. Honderden jaren dinosaurussen en dan (klopt op tafel): uitgeroeid. Onze levens zijn kort, maar zelfs daarin ondervinden we dat. We gaan lange tijd in één richting, en plotseling verandert alles.”
enola: Was je close met je grootvaders?
Meiburg: “Toch wel. Eén van hen was erg muzikaal, had zichzelf piano geleerd, dus hij kon het maar in één toonaard. Alleen al dat idee, dat een simpele jongen als hij plots in een vreemde wereld als de Stille Oceaan terechtkwam; dat moet ingrijpend zijn geweest. Maar dat is wat er gebeurd bij een oorlog. Hij verwachte zijn hele leven in South Carolina te blijven, en plots zit hij in San Francisco en midden in de oceaan in Guam als radio-operator. Ik heb veel met hem gepraat over zijn ervaringen. Hij doet er nogal licht over. Hoe er nog een paar Japanse soldaten rondzwierven die eten kwamen stelen uit de hutten. In “Meridians” heb ik zo’n eiland proberen neer te zetten. Maar op het einde van de plaat verdwijnt het. Of het water stijgt, of iets anders, het zinkt in elk geval, en al wat rest is zee.”
Shearwater treedt op op 18 februari in de Botanique in Brussel, en op 26 februari in 4AD in Diksmuide.</p<
