Marquee Moon is een monsterverbond van punk attitude, virtuoze jams én songs. Het leverde Television — naast dit magnum opus — de geuzennaam “The Grateful Dead of Punk” op.
Geprangd tussen Chinatown, Little Italy en Lower East Side ligt de New Yorkse straat slash wijk Bowery, een tot diep in de nineties groezelig stukje NYC. Ter hoogte van huisnummer 315 werden vanaf 1974 enkele pagina’s in het Grote Muziekgeschiedenisboek bijgepend: de hoofdstukken punk en new wave.
Muziekclub CBGB was niet alleen een musical landmark voor New York, maar ook een Plaats die een Moment in de muziekgeschiedenis veruitwendigt: zie ook The Beatles en Hamburg of The Hacienda in het Manchester van New Order en acid house. CBGB was op het slechtverlichte kruispunt van punk, new wave en post punk de plek waar Ramones, Talking Heads, Blondie, Mink DeVille, Patti Smith en resident musicians Television hun eerste kansen kregen. Television’s eerste zondagavondconcert op 31 maart 1974 heet “the beginning of new wave” te zijn.
Enkele jaren daarvoor waren jeugdvrienden Tom Miller en Richard Meyers in Delaware van school weggelopen richting New York, in de eerste plaats hun poëtische aspiraties achterna. Miller werd Tom Verlaine; Meyers transformeerde tot Richard Hell. De lokroep van de muziek was sterker en Television zag het levenslicht, met naast zanger/gitarist Verlaine en bassist Hell drummer Bill Ficca en gitarist Richard Lloyd. Gelijk met de buzz rond Television namen ook de spanningen toe tussen geschoold muzikant Verlaine – op een door John Coltrane geïnspireerde queeste naar experiment en vernieuwing – en eeuwige dilettant Hell – met zijn piekhaar en verknipte t-shirts bovenal het rolmodel voor de latere punk-look. In 1975 knikkerde Verlaine bassende-blok-aan-het-been Hell dan ook uit de groep, waarna het voor beiden pas goed begon: Hell schreef punkgeschiedenis met Blank Generation; Television verving hem door Fred Smith – niet de in ’94 overleden Fred “Sonic” Smith van MC5 (werk) en Patti Smith (thuis) – en nam zijn lange aanloop richting plaatdebuut.
Marquee Moon zag het levenslicht in punkjaar 1977, maar veel uitstaans met het primitieve, cartooneske universum van de Ramones heeft dit debuut – “Gabba Gabba Hey!” nog aan toe – niet: met deze en andere punkrockers deelt Television enkel attitude, energie en focus. Verder konden de verschillen niet groter zijn: Television attaqueert met grote virtuositeit de ijzersterke songs van Verlaine. Virtuositeit die niet zit in een aanval op het record ‘aantal noten per vierkante minuut’, maar in waarlijk waarachtig samenspel langs de grenslijnen van rock county, jazz district en punk borough, wars van veel muzikale conventies en schijnbaar moeiteloos balancerend tussen drift en beheersing, verstand en gevoel. In acht even uitgesponnen als puntige stukken zet Television trefzeker zijn vocabularium neer: koortsige, met mathematische precisie uitgevoerde grootstadsmuziek.
Het best wordt de essentie van Television gevat in het ruim tien minuten — het lijkt véél korter — durende monumentale titelnummer, waarin de rond elkaar kronkelende vraag-en-antwoord-gitaren van Verlaine en Lloyd elkaar langzaam in trance brengen. Dit complex, hypnotisch web van gitaar-riffs is volgens de overlevering een eerste take, wat allerminst hoorbaar is. Weinig minder zijn “See No Evil”, “Venus” en “Prove It”, maar eigenlijk loopt op deze Marquee Moon geen enkele zwakkere broeder rond. De plaat biedt ook Verlaine’s Dylaneske poëzie — niet toevallig vond hij zijn artiestenaam net als Bawb bij een dode dichter — en zijn lijzige, nerveuze vocalen die in contrast met het uitgekiende spel voor de nodige edge zorgen. Af en toe kan er ook een glimlachje af: “I fell right into the arms of Venus De Milo” zingt Verlaine in “Venus”. Meelachen kan in het Louvre (tip: armen).
Marquee Moon vond bij zijn verschijnen betrekkelijk weinig kopers, maar ook hier geldt wat Brian Eno zei over The Velvet Underground & Nico, die andere iconische band uit the Big Apple: “there were only a few people who bought it, but those who did, started a legendary rockband themselves.” Television leverde een blauwdruk voor véél left-of-center rock uit de jaren tachtig, negentig, nul en tien: van Sonic Youth en R.E.M. over dEUS naar The Strokes en Wilco, om even in de voorbeeldendoos te grabbelen. In tegenstelling tot veel andere klassiekers to hear before you die is Marquee Moon echter ook nu nog extreem beluisterbaar en instantly likeable, zonder nood aan Hineininterpretierung waarom dit plaatje toen zo geweldig en baanbrekend was. Horen met de oren van toen lukt nooit, maar ook met hedendaagse oren klinkt ie nog bijzonder bijzonder. Nog steeds vermogen de in elkaar grijpende gitaren van master mind Tom Verlaine — uitwaaierende, meanderende lyriek — en sidekick de luxe Richard Lloyd — spartaanse, manische killer-riffs — een mens in één flukse beweging bij het nekvel te grijpen.
Na Marquee Moon volgden Adventure (1978), hommeles tussen Verlaine en Lloyd, inclusief split (1978) en reünieplaat Television in 1992. Meer dan voetnoten in dit verhaal zijn dat echter niet: het punt was met Marquee Moon gemaakt; de plaats in de geschiedenis verzekerd. Wie het belang van een plaat graag in cijfers uitdrukt, kan met volgende elementen aan de slag: Marquee Moon bezet plaats 4 bij NME’s greatest albums of all time, is nummer 2 in Uncut’s lijst van 100 beste debuten, kan bogen op een — post-factum — foutloze Pitchfork-score van 10,0, et cetera. Oftewel: Summa cum laude.
