Hiphop is vandaag compleet onderbelicht. Bovendien wordt het genre vaak met dédain behandeld en nog vaker verkeerd begrepen. Eind jaren tachtig bewijst het New Yorkse duo Eric B & Rakim dat het ooit anders is geweest. Met Paid In Full staan ze in voor de eerste volwassen hiphopplaat, toen respect nog niet door misogynie afgedwongen werd en het imago nog niet moest verkopen.
1987 is muzikaal een boeiend jaar. Prince maakt Sign O’ The Times, Guns N’ Roses brengt Appetite For Destruction uit en U2 piekt een eerste keer met The Joshua Tree. In Seattle scheuren enkele pubers hun eerste jeansbroek en overlijdt Andy Warhol, ontdekker van The Velvet Underground. Ondertussen is haast niemand overtuigd van de blijvende waarde van rapmuziek. Met de ontluikende hiphopcultuur wordt eens goed gelachen en rappers worden beschouwd als arrogante aanstellers zonder muzikaal talent.
Producer Eric B, “The President” en MC Rakim “The Mic Messiah” grijpen eind oktober 1987 hun kans en geven het jaar betekenis in de geschiedenis van de zwarte muziek. Terwijl topproducer Rick Rubin The Beastie Boys en Run DMC twee wijken verder een rockgetint crossovergeluid aanmeet, effent het duo met Paid In Full het pad voor de gouden jaren van de hiphop. De plaat bevat hiphop in zijn meest pure vorm, het duo blaast het losse zand weg en zorgt voor een stevige fundering. Intelligente teksten en beats die een meerwaarde geven, daar draait het om. Met Paid In Full maken de heren de vele richtingen die hiphop na 1987 insloeg mogelijk, denk maar aan de native tongue-beweging rond De La Soul en A Tribe Called Quest, old school vs. new school, g-funk …
“The melody they created was the first burst on the scene”, predikt stadsgenoot Nas in zijn “Unauthorized Biography Of Rakim”. Met Paid In Full ontketent de revolutie zich niet toevallig in New York, waar tien jaar geleden tijdens de zogenaamde block parties van Kool DJ Herc de eerste hiphopgeluiden te horen vallen. Vrijwel alle rapalbums die Paid In Full voorgaan, hechten weinig aandacht aan de teksten. Rakim is de man die de kunst van het rijmen naar een hoger niveau tilt. “I came in the door, I said it before/ I never let the mic magnetize me no more/ But it’s biting me, fighting me, inviting me to rhyme/ I can’t hold it back, I’m looking for the line.” Door zijn intelligente teksten en zijn stoïcijnse manier van rappen spant Rakim eind jaren tachtig moeiteloos de kroon.
Paid In Full is een plaat over leven en overleven. Hoe de volgende dag te bereiken en wat te doen eens je doel bereikt is. Ook al zitten de idealen gemanteld in het spirituele (“Knowledge of self!”, “Soul!”), toch zijn Eric B & Rakim scheppers van de echte wereld. De rassenrellen rond het Howard Beach-incident, waarbij enkele kleurlingen met honkbalknuppels bewerkt worden, liggen nog vers in het geheugen. Rakim draagt eigenwaarde hoog in het vaandel, hij vertelt zijn verhalen alsof hij zelfgenoegzaam naar je grijnst. Of zoals de MC het zelf verwoordt: “No interruptions ‘til the mic is broke/ When I’m gone, then you can joke.”
Partner in crime Eric B doet eveneens zijn duit in het zakje. Zijn potige productie staat in schril contrast met de weinig attractieve beats die tot dan toe de hiphopplaten sierden. De uiterst minimale en doeltreffende aanpak is haar tijd ver vooruit en leidt mede tot het succes van de plaat. In tegenstelling tot primaire hiphopanthems als “Rapper’s Delight” en “Planet Rock”, die in feite niets meer dan feestelijke freestyles over instrumentals van Chic en Kraftwerk zijn, samplet Eric B korte fragmenten van oude soul- en funknummers. Zonder te verdwalen in een oerwoud van geluiden integreert hij flarden van James Brown en Kool & The Gang en zorgt hij ervoor dat de ziel in de hiphop veilig bewaard blijft. Op Paid In Full leeft de essentie: kale ritmepatronen vergezeld van “the rhymes from the microphone soloist.”
Pas later wordt ingezien dat er met hiphop grof geld te verdienen valt. De gangsta-rap en de bijbehorende vrouwonvriendelijke teksten, de al dan niet geveinsde vetes, de redundante skits … plots draait alles meer om de status en zet de commercialisering een rem op de creativiteit. Op Paid In Full wordt het b-boy imago nog niet tot de limiet doorgevoerd. Meer dan als een oppervlakkig middel om het gepeupel te verblinden, zien Eric B & Rakim rijkdom als een instrument om geluk te bereiken. Pittig detail: Eric B & Rakim zijn tot op heden nog steeds niet uitbetaald voor het album.
De erfenis van de plaat heeft intussen wel wat opgebracht. “Remember me, the one you got your idea from”, rapt Rakim als een ziener op opener “I Ain’t No Joke”. Twintig jaar later moeten we hem gelijk geven. Paid In Full is letterlijk leeggesampled, zelfs de teksten worden gerecycleerd. Of dacht u dat sterproducer Timbaland zelf “It’s been a long time, I shouldn’t have left you” bijeen schreef? Of Eminem “I am whatever you say I am/ If I wasn’t, then why would I say I am?” Mooi niet dus. Ook andere hitkanonnen als Limp Bizkit en The Game haalden de muzikale mosterd bij Eric B & Rakim. Op die manier maakt het album deel uit van het collectieve geheugen.
Paid In Full kan worden beschouwd als een blauwdruk van de hiphop eind jaren tachtig en geeft hiphop zijn verdiende plaats naast jazz en soul. Door zijn doorgedreven perfectie klinkt het album twintig jaar na datum nog even fris als in de begindagen. “Rakim’s flow stays submerged in the fountain of youth.” Paid In Full is een standaard, een constante in een universum waar topproducers vanaf dan de bakens om de haverklap met wisselend succes zullen verzetten.
