Toen ‘Ophelia’ haar solodebuut ‘Tigerlily’ opvolgde, stond het als
een paal boven water: Natalie Merchant had haar 10.000 Maniacs niet
nodig. Integendeel. Nog twee solo-cd’s volgden. Het méér dan
fantastische ‘Motherland’, waarop Merchant in de nasleep van 9/11
toch nog het Amerikaanse patriottisme op de korrel nam. En ‘The
House Carpenters Daughter’, een tot stilte aanmanende verzameling
folkcovers. Natalie Merchant wist te boeien met haar voller
wordende stem en verfijnde teksten. Ze wist te verrassen en
zichzelf te vernieuwen. Bepaalde critici spraken over de mooiste
stem in de hedendaagse muziek. We geven hen geen gelijk, maar
durven evenmin beweren dat ze er helemaal naast zitten.
In de aanloop naar kerstmis en nieuwjaar zie je elk jaar opnieuw
een reeks best ofs, greatest hits en dito boxen
verschijnen. Ook dit jaar niets nieuws onder de zon, zo ook met
Natalie Merchant. Haar recording career spreidt zich
ondertussen uit over drie decennia, waarvan de eerste 11 jaar met
10.000 Maniacs. Haar eerste soloplaat dateert uit 1995. En hoewel
ze slechts vier studiocd’s in die 10 jaar heeft uitgebracht, vond
iemand de tijd en haar oeuvre rijp om haar een verzamel-cd te
geven. ‘Greatest Hits’ zou als titel ongelukkig gekozen zijn,
aangezien Natalie Merchant geen hits scoorde zoals ze dat in haar
groepsverleden deed (‘Hey Jack Kerouac’, ‘What’s The Matter Here’,
‘Because The Night’,…). Het vehikel werd dan maar ‘Retrospective’
gedoopt. Een vlag die niet echt de lading dekt.
Vooreerst zijn er twee versies. Een gewone cd (1995-2005), en een
dubbele (1990-2005). Wie de eerste kiest, krijgt een chronologisch
overzicht van de dertien singles die echter nooit
hitparademateriaal werden. En niettegenstaande deze nummers 10 jaar
overspannen, blijkt deze verzameling een zeer coherente cd op te
leveren. Het zou Merchant echter een mooiere retrospectieve bezorgd
hebben, mocht men het singlesidee overboord gegooid hebben en de
meest markante nummers uit haar oevre gelicht hebben. Deze cd
blijft wel overeind, maar had veel dieper kunnen gaan, en dan
waardig zijn titel gedragen hebben.
Wie kiest voor de dubbele cd, krijgt, naast de hierboven beschreven
cd, 5 jaar en 15 nummers extra. Onuitgegeven materiaal staat
broederlijk naast nummers voor benefietcompilaties die dan weer
perfect passen tussen de hernomen nummers, speciaal voor deze
editie herwerkt. ‘The Lowlands Of Holland’ met The Chieftains, de 3
nummers met Billy Bragg, ‘One Fine Day’ (van de gelijknamige film),
en de Gershwin-cover voor het ‘Red, Hot and Rhapsody’-project staan
hier nu allemaal verzameld onder haar eigen naam. Uit ‘Very Special
Christmas 3’ krijgen we ‘Children Go Where I Send Thee’, dat pure
gospel is en kerstmis gelukkig niet evoceert. ‘Photograph’ is de
zoveelste samenwerking met REM, eerder verschenen op ‘Born To
Choose’, een benefietcd voor vrouwelijke advocaten. De Dinah
Washington cover ‘I Know How To Do It’ brengt ze hier in een
liveversie uit ’95, vergezeld van goed volk als Dr. John en Booker
T. & The MG’s. Allemaal nummers die de verzameling speciaal
maken.
Ze doorspekt alles weliswaar met songs die deze cd een volwaardige
nieuweling maken. Opener ‘She Devil’ is op de montagevloer blijven
liggen ten tijde van ‘Ophelia’. Ze schrijft in de liner
notes dat ze hoegenaamd niet weet waarom. De dreiging die op
‘Ophelia’ voelbaar was, wordt hier ten top gedreven. Het uit
‘Tigerlily’ gelichte ‘Cowboy Romance’ werd herwerkt voor ‘The House
Carpenters Daughter’ maar verscheen niet op die cd. De
countryfolkversie die hier te vinden is, bewijst echter bewijzen
dat Merchant ook haar eigen nummers nieuw leven kan inblazen. En
het is steeds mooi wanneer een artiest oud werk niet eindeloos
herhaalt maar de songs heruitvindt. Zij doet het op deze
retrospectieve met zowel ‘Thick As Thieves’ als met ‘Tell
Yourself’, beide van ‘Ophelia’. De eerste herwerkt ze tot een
piano-epos dat de luisteraar dwingt even stil te staan. De laatste
recycleert ze om de sociale rol die ze zichzelf toeeigent en het
‘hart-onder-de-riem’-gehalte dat het nummer bezit kracht bij te
zetten.
En naarmate de cd vordert, wordt het materiaal – dat niet in
chronologische volgorde staat – alleen maar sterker. ‘Because I
Could Not Stop For Death’ is een Emily Dickinson-gedicht, op muziek
gezet door Susan McKeown, een van de occasioneel opduikende backing
vocals van Merchant. Het nummer verscheen eerder op McKeown’s
‘Prophesy’, waar Natalie haar vers en de backings al inzong. Het is
een ijzersterk nummer, en Merchant zat in het verleden nooit
verlegen om iemand anders in de spotlight te plaatsen (bv.Katell
Keinig) in functie van die noodzakelijke, spreekwoordelijke
springplank.
De cd eindigt met het prachtige ‘Come Take A Trip In My Airship’.
Het nummer werd andermaal opgenomen voor het goede doel, in dit
geval het aidsfonds voor kinderen. En misschien net daarom, omdat
het een cd voor kinderen betrof, klinkt Natalie Merchant hier
uiterst vrolijk. Het is een vroeg-20ste eeuwnummer dat niet eens
een kinderliedje is, maar in deze versie (dat in de buurt van het
walsje van Kirsty MacColl’s ‘Don’t Come The Cowboy With Me, Sonny
Jim’ vertoeft) krijgt het een onschuldig en zorgenloos karakter.
Misschien een vreemde eend in deze bijt, maar net daarom een
waardige afsluiter voor een eigenzinnig carrière-overzicht. Deze
retrospectieve is in enkele cd-vorm de ideale aankoop voor wie
Merchant wil ontdekken. De dubbele versie zou normaal gezien beter
moeten verkopen, want wie Merchant al kent, weet dat deze zangeres
alleen sterk werk op de tweede cd zal gezet hebben. De kerstboom
heeft z’n eerste pakje er al onder liggen…
