Op Check Your Head vonden de Beastie Boys zichzelf al voor de derde keer op evenveel albums opnieuw uit. En dat met een plaat die evenveel betekenis zou hebben als overgang én als een vervolmaking van de eigen kwaliteiten.
Begonnen ze als jonkies nog als hardcore punkband (met naast de drie jongens ook nog Kate Schellenbach in de rangen), dan ontdekten Beastie Boys spelenderwijs de hiphop met hun novelty hit “Hold It Now, Hit It!” Het leverde hen een platencontract op onder het productionele oog van Rick Rubin die de metal waarin hij tot dan toe thuis was geweest, wilde mengen met het nieuwe en opwindende hiphopgenre. De Beastie Boys werden omgevormd tot een soort frat-boy-partyband die op het podium en daarnaast vooral het zwijn uithingen. Dat ze de dame van de groep daarvoor moesten buitenwerken omdat ze niet in het concept paste, is eigenlijk de ergste smet op hun blazoen.
De uitspattingen tijdens de tournees ter promotie van Licensed To Ill liepen uit de hand en de Beastie Boys besloten zich te herbronnen. Hun tweede album werd Paul’s Boutique, een weergaloos samplefest vol lolbroekerij dat geniale vondsten met grove steken aan elkaar naaide, maar waarmee de groep zich commercieel zwaar in de voet schoot. Het leverde hen wel het broodnodige artistiek krediet op, maar toch: samplen is ook maar wat het is, aan de slag gaan met andermans materiaal.
Beastie Boys gooiden het voor Check Your Head daarom wéér over een andere boeg en goten ze alles wat ze tot nu toe hadden geleerd samen in de blender. Er waren nog steeds de goedgekozen samples, zoals de met een rotvaart voortdenderende loop van Jimi Hendrix in “Jimmy James” of de plots opduikende snippets van Jimmy Walker en Bob Dylan én er waren opnieuw knallende drums en vuile, door een fuzzbox gejaagde gitaren. Het verschilpunt en tegelijk de belangrijkste vernieuwing was dat ze die instrumenten nu zelf opnieuw ter hand namen: MCA op bas, Ad-Rock op gitaar en Mike D achter de drums. De legende wil dat de Beasties hiervoor inspiratie opdeden bij de Nederlandse rockrappers van Urban Dance Squad.
De bandleden waren ondertussen van New York naar Californië verhuisd en hadden ruimte nodig om in te musiceren, nadat MCA’s onderbuur hen vriendelijk, maar met een vuurwapen in de hand, had verzocht om niet meer zoveel teringherrie te maken. Die ruimte vonden ze in een achterbuurt waar ze een oud kantoorgebouw ombouwden tot een creatieve vrijhaven en herdoopten tot de G-Son Studio. Hier konden ze hun instrumenten onafgebroken opgesteld laten staan en bespelen zonder iemand te storen. De bedoeling was om steeds te kunnen inspelen op elke ingeving die hun hoofd binnenkwam. Dat klinkt doelgericht, professioneel en volwassen, maar dan wel met het goed begrip dat in de centrale opnameruimte evenveel plaats voorzien was voor de instrumenten als voor een skateramp en een basketbalveld, waar ze al dan niet apestoned wedstrijdjes hielden.
En zo werd Check Your Head het album van de vrijheid. Alle ideeën waren het waard om te worden nagestreefd. Alles kwam voort uit het moment, het creatieve proces zelf. Zo zou het hele album omwille van hun hervonden liefde voor het musiceren oorspronkelijk instrumentaal zijn, tot producer Mario Caldato de studio binnen wandelde met goedkope karaokemicrofoons. Het schreeuwerig effect op hun stemmen stond de groep aan en de klassieker “So What’Cha Want” was geboren. De muziek van dit nummer is een door henzelf nagespeelde sample van de Southside’s Movement “I’ve Been Watching You” – waarom nog samplen als je het ook zelf kan doen? Het orgel dat een prominente rol speelt op verschillende nummers werd bespeeld door Money Mark, een vriend van Mario C. die een begaafd muzikant bleek te zijn. De Beasties moesten gewoon alert genoeg zijn om het moment te grijpen, iets wat ze volop deden.
Voor de epische basdrum op “Pass the Mic” plaatsten ze Mike D’s drums in het midden van de grote zaal voor echo delay, maar toen dat nog niet volstond werd er met karton en duct-tape een meterslange echokamer aan de basdrum gekleefd met het gekende resultaat. Die percussie in “Stand Together”? Dat is het geluid van een vijs die in hout wordt gedreven. Het was experimenteren en vooral: het speelplezier druipt ervan af. Alles kon en alles mag.
Toch is er ook ruimte voor groei en serieuzere zaken. “Live at P.J.’s” is niet enkel een heerlijke funkjam met soulclaps, maar Ad-Rock maant op het einde zijn publiek aan om niet dronken te rijden – dat zou enkele jaren eerder wel anders geweest zijn. “Namasté” is de verklankte overgang van MCA van de wildebras van Licensed To Ill tot de bedachtzame welopgevoede man met een diepgaande interesse in boeddhisme die op het volgende album publiekelijk zijn excuses zou aanbieden voor hun vrouwonvriendelijke gedrag van vroeger. “Check Your Head” was het overgangsalbum van volwassen worden, zij het dan zonder nooit het speelse kind in zichzelf uit het oog te verliezen.
Met deze potpourri van funk, punk en hiphop hadden Beastie Boys hun stijl gevonden, het werd een formule die ze op het volgend album Ill Communication nog zouden perfectioneren. De instrumentale nummertjes fungeren op dit album nog als rustpunten, maar zouden op The Mix-Up uitgroeien tot een volledig album. Op Hot Sauce Committee Pt. 2 speelden ze zelf de funknummers om die daarna opnieuw te samplen, waarmee ze de cirkel nog voor de dood van MCA konden volmaken.
Zodoende is Check Your Head het scharnieralbum in de carrière van Beastie Boys, waarop ze hun eigen verleden even zeer van zich afschudden als omarmden. Het zette de krijtlijnen voor hun verdere carrière uit, maar staat nu, dertig jaar later, vooral zelf ook nog als een mijlpaal overeind.
