Hoewel het Romeinse rijk niet minder dan zeventig keizers telde tot aan zijn val in het jaar 476 (en hierbij de keizers van het latere Oost-romeinse rijk grotendeels achterwege latend) zijn het vooral de eerste keizers, behorend tot de zogenaamde Julisch-Claudische dynastie die nog steeds gekend zijn bij het brede publiek. In niet onbelangrijke mate is dat uiteraard te danken aan de stamvader Julius Caesar, wiens naam synoniem werd met heerser en enkele van zijn opvolgers waaronder de wrede Caligula en Nero maar ook Augustus, misschien wel de tweede ware stichter van Rome.
De fascinatie voor de Julisch-Claudische dynastie ligt dan ook in de manier waarop twee families die zozeer met de oude Romeinse geschiedenis en republiek verbonden waren, hun lot ondanks eerdere vijandigheden aan elkaar koppelden en daardoor blijvend hun stempel zouden drukken op het Romeinse rijk en bij uitbreiding grote delen van Europa, Noord-Afrika en het Midden-Oosten. De politieke spelletjes, wisselende verbintenissen, het verraad en de machinaties voor en achter de schermen spreken ook nu nog tot de verbeelding en hebben niet geheel verwonderlijk ook hun weg gevonden naar tragediestukken van William Shakespeare en Robert Graves (I, Claudius) en naar tal van historische werken en biografieën. Met Dynastie. Opkomst en ondergang van het huis van Julius Caeasar tracht Tom Holland die beide visies met elkaar te verzoenen, door zich enerzijds bij de feiten te houden maar anderzijds het geheel ook als een spannend verhaal en generatiekroniek te brengen.
De Romeinen zelf waren overigens ook al gek op roddels en verkozen net zo goed een sappig verhaal maar al te graag boven droge gegevens en saaie feiten. Binnen een republiek waar de reputatie van aristocraten en politici alles was en een voorname afkomst net zo belangrijk was als de eigen wapenfeiten, was laster en achterklap dan ook Gefundeness Fressen. Rome was bovendien een stad die er prat op ging gesticht te zijn door een vondeling die samen met zijn broer door een wolvin gezoogd was en die de heerschappij over de stad verwierf door broedermoord, om nog maar te zwijgen over het feit dat ze vrouwen uit een naburige stam roofden om de stad te bevolken. En of het nu overlevering dan wel werkelijkheid was, deed er niet eens toe want het was voor de Romeinen een reden om feest te vieren en zichzelf als ware krijgers te beschouwen. Want hoewel ze opkeken naar Griekenland en zijn rijke geschiedenis, had dat land ook iets verwijfd en weinig mannelijk. Romeinse deugden waren soberder en harder, meer gericht op ontbering en strijd.
Rome zo laat Holland meer dan eens weten kon dan ook vergeleken worden met een wolf, die stevig bij de oren diende vast gehouden te worden met het gevaar de controle te verliezen en er zelf door verscheurd te worden. In het verleden, nadat de laatste koning afgezet was, hadden enkele charismatische leiders die rol al opgenomen, het dictatorschap was Rome niet onbekend. Toch had elk van hen het mandaat opnieuw neergelegd en de macht terug gegeven aan de senaat. Toen Julius Caesar na een bloedige burgeroorlog als overwinnaar uit de bus kwam en zich steeds meer als een koning gedroeg, bezegelde hij dan ook zijn lot. Paradoxaal genoeg zou met zijn dood echter ook de republiek eindigen want niet alleen was het volk verbolgen over de daad, maar ook de senatoren zelf waren verdeeld wat aan enkele spelers de ruimte gaf hun eigen belangen naar voor te schuiven.
De vele bloedige burgeroorlogen en hun belangrijkste spelers zijn uitgebreid geschreven en bekend, net als de uitkomst ervan. De onwaarschijnlijke overwinnaar was Caesars achterneef en adoptiefzoon Gaius Octavius Thurinis, ook bekend als Octavianus (een naam die zijn tegenstanders gebruikten), die de geschiedenis in zou gaan met de eretitel Augustus. Hoewel nog jong bij zijn aantreden leek de latere Augustus als geen ander het politeke spel te begrijpen en het Romeinse volk naar zijn hand te zetten. In wat ruim de helft van het boek beslaat, wordt dan ook zijn lange regeerperiode beschreven waarbij Holland meer dan voldoende aandacht besteed aan hoe hij zich staande wist te houden binnen een samenleving waar opstanden en wisselende allianties schering en inslag waren. Het beleid van Augustus was er een van spitsroeden lopen, het volk behagen en de senaat te vriend te houden zonder ooit maar een duimbreed toe te geven. Augustus was een meester op de politieke bühne, wat hij op zijn sterfbed een laatste maal benadrukte.
Met de dood van Augustus had de republiek indien zij dat wou zich kunnen herstellen, per slot van rekening was hij nooit officieel keizer geweest en had hij slechts een dochter, Julia gehad. Weliswaar had zij hem, ondanks haar dubieuze levenswandel die tot een verbanning leidde, drie kleinzonen geschonken maar twee ervan stierven nog tijdens Augustus` beleid terwijl de derde verbannen werd. Livia, de vrouw van Augustus, had intussen haar zoon Tiberius als troonopvolger naar voor geschoven. Maar de stugge en traditioneel ingestelde Tiberius lag vaak op ramkoers met Augustus, in het bijzonder nadat deze hem dwong te scheiden van zijn vrouw om met Julia te huwen (een huwelijk dat bij voorbaat tot mislukken gedoemd was). Wanneer kort na het overlijden van Augustus, diens enige nig levende kleinzoon om onduidelijke redenen geëxecuteerd wordt, zat Tiberius als enige troonopvolger in zak en as. Aan de senaat liet hij weten zich terug te willen trekken uit het openbare leven maar de senatoren vertrouwden het niet en finaal werd Tiberius de nieuwe `keizer`, een situatie waarmee niemand gelukkig was.
Leest de benoeming van Tiberius al als een slechte intrige dan gaat het vanaf zijn beleid steeds verder bergaf. Gevoed door paranoïa en een (verouderd) plichtsbesef slaagt hij er nooit in waar te maken wat Augustus schijnbaar moeiteloos deed: senatoren en het gepeupel in het gareel te houden en intussen ook in eigen huis heer en meester te zijn. Holland weet treffend de tragiek van Tiberius te schetsen, een man die tegen wil en dank heerser werd en zich nooit kon ontworstelen aan de schaduwen van Augustus en zijn eigen aristocratische voorouders. De Julische Augustus had dan wel een band gesmeed met de Claudianen, voor de puur Claudische Tiberius werkte het niet. Zelfs zijn eigen familie was niet veilig voor zijn achterdocht, al pleit voor hem dat in het wespennest dat Augustus en Livia ongewild achtergelaten hadden, niemand nog te vertrouwen was. Wanneer de befaamde Caligula aan zet is, heeft Holland dan ook al voldoende aangetoond dat opgroeien binnen de keizerfamilie gelijk stond aan leven met achterdocht, wantrouwen en angst voor het eigen leven.
De befaamde uitspattingen van Caligula zijn gekend, evenals de manier waarop zowel zijn oom Claudius als diens aangenomen zoon Nero telkens na de moord op hun voorganger aan de macht kwamen. Holland zet dan ook in de eerste plaats opnieuw in op hoe deze drie keizers een eigen beleid uitzetten en waar feit en overlevering vam elkaar gescheiden dienen te worden. In het bijzonder voor Nero en Caligula geldt dan ook dat hoe wreed beiden ook waren, ze zeker niet de gestoorde despoten waren die de geschiedenis later van hen maakte. Net als de keizers voor hen dienden ze de Romeinse wolf bij de oren te houden en waren zowel de senaat, het volk alsook de soldaten en hun eigen familie potentiële mee- of tegenstanders en vaak zelfs allebei. Het systeem dat Augustus ingesteld had, was een vergiftigd geschenk gebleken.
De keuze voor een meer narratieve aanpak in Dynastie is meer dan te rechtvaardigen. Hoe goed en erudiet Mary Beard of Adrian Goldsworh ook mogen zijn, hun aanpak is die van de klassieke historicus die feiten verzamelt en zo objectief mogelijk brengt. Holland respecteert die insteek maar hij plaatst het binnen een verhaal die de sfeer van toen tracht op te roepen en zo de lezer dichter op de huid van de personages en gebeurtenissen laat zitten. Het is een aanpak die opvallend goed werkt, niet in het minst omdat zijn onderwerp er zelf zich zo uitstekend voor leent. Dynastie is dan ook een uitstekend historisch relaas, geschreven met als doel de lezer te begeesteren en mee te slepen. Een opzet waar het volledig in slaagt.
