Hell yeah! Het was lang wachten na hun vorige plaat maar Run The Jewels is nu helemaal terug met RTJ4 en ze zijn zelfs zó terug dat ze niet konden wachten op de vooropgestelde releasedatum en het album enkele dagen te vroeg als een flitsgranaat op ons afvuurden.
De vervroegde release is nu ook weer niet zo’n grote verrassing: Killer Mike en El-P (samen Run The Jewels) brachten hun vorige plaat immers ook te vroeg uit – tegenwoordig is het gewoon een onderdeel van internetmarketing – dus een écht statement kun je dit niet noemen. Bovendien hebben RTJ zulke statements niet nodig. Een gegeven plaat kijk je echter niet in de bek, zeker niet als het een steengoede plaat is als RTJ4.
Laten we eerst de olifant uit de kamer jagen: ‘Walking in the Snow’ gaat níét over George Floyd, maar over Eric Garner, de afro-Amerikaanse man die zes jaar geleden in gelijkaardige omstandigheden om het leven kwam. Net daarom gaat het nummer natuurlijk wél over Floyd. Er is blijkbaar nog niets veranderd. “And every day on evening news they feed you fear for free/And you so numb you watch the cops choke out a man like me/And ’til my voice goes from a shriek to whisper, “I can’t breathe“.
Een tekst die rillingen over je rug doen lopen. Anderen zouden hier stoppen en zich hullen in een gevoel van samenhorigheid met de verontwaardigde luisteraar. Killer Mike daarentegen onderscheidt zich van het peloton door een stap verder te gaan. Hij legt de vinger op de open wonde en zet onze houding van ‘wat-zijn-we-toch-lekker-verontwaardigd’ als een geladen pistool tegen onze slaap: “And you sit there in the house on couch and watch it on TV/The most you give’s a Twitter rant and call it a tragedy”. We kijken nu wel neer op zulke uitwassen van raciaal geweld in de USA, maar wanneer rond zes december onze culturele tradities worden aangekaart zijn we plots eerder geneigd om te minimaliseren. Dat is het institutioneel racisme dat hier wordt aangeklaagd, en waar we vaak blind voor zijn. Het vormt een fundament waaruit in uitzonderlijke gevallen politioneel geweld kan groeien – niet rechtstreeks maar wel onrechtstreeks. Daar staan we dan met onze goede bedoelingen, in ons hemd gezet, een emmer koud water in ons gezicht gekletst. Met de groeten van Run The Jewels.
Woede en verontwaardiging zijn altijd brandstof geweest in de motor van Jaime (de echte naam van El-P) en sociaal activist Mike. Op de vorige albums werd dit nog doorspekt met een royale portie politiek incorrecte humor. Zo werd vroeger van ons verwacht om achterwaarts door een field of dicks te lopen, maar van lachen komt deze keer niet zo gek veel in huis. Het is nu vooral de politiek die incorrect blijkt te zijn en woede opwekt.
En wie ‘woede’ opzoekt in het woordenboek, komt al snel bij een foto van Zack de la Rocha uit. In ‘Ju$t’ verleent hij voor de derde keer zijn medewerking aan zijn maatjes. ‘Look at all these slave masters posing on your dollar!’ roept hij briesend van frustratie en opgekropte woede als kwam hij net van de telefoon na een dovemansgesprek met de helpdesk van een telecomoperator. Rage Against The Machine richtte hun woede tegen de staat en de economie en geloofden nog in de kracht van de massa. Tegenwoordig stemt die massa zelf voor haar ergste vijanden, die het wij-zij denken benadrukken en ons tot slaven van geld en de economie maken. Op wie kan je je hoop dan vestigen?
Killer Mike en El-P zijn op het randje van gedesillusioneerd en wijzen ons elk op hun eigen manier op de tekortkomingen van het systeem. Mike springt op de barricades, Jaime trekt – zonder minder snedig te zijn – vaker de zotskap aan. Want gelukkig valt er ook veel te lachen met spitsvondigheden op het album. In ‘Holy Calamafuck’ loopt El-P tijdens een trip elfjes tegen het lijf, maar dient hen uit te leggen uit wat voor wereld hij komt: ”Lick the toad’s back like, “Mm, delicious”/The time elves waved to me off in the distance/ Hey lil’ guy, I’m just walkin’ through/From another timeline where monsters eat truth.” In ‘Out of Sight’ klinkt een uzi als “Brrup-pum-pum-pum” uit het kerstliedje ‘Little Drummer Boy’. Dit is kerstsfeer à la Killer Mike. Volgende onderwerpen passeren in het eclectische Jewelsuniversum onder vele andere de revue: vakbonden van sekswerkers, Batman en de Joker, fellatio met een donut, Confucius en Ol’ Dirty Bastard.
Muzikaal is alle vet weggesneden en het album laat zich met rotvaart als één geheel beluisteren, van bij de geweerschoten-achtige beats in opener ’Yankee And The Brave’ tot aan de filmische voiceover in het laatste nummer. El-P meet zijn producties een meer klassieke hiphopsnit aan en dat staat hen goed. Zo doet DJ Premier mee op Ooh LaLa, een nummer dat leunt op een valse piano-sample en op de plaat beter stand houdt dan als losse single. ‘Out of Sight’ klinkt dan weer als Jurassic 5. Er zitten bovendien veel gitaren in de mix, zoals in ‘The Ground Below’ of ‘Pulling the Pin’ waarin Josh Homme in duel gaat met een sample van Mavis Staples. ‘Ju$t’ zorgt voor afwisseling door zijn meer trap-achtige beat en geeft Pharrell zijn edge terug die hij ergens rond 2006 is kwijtgeraakt.
De beats stuiteren niet langer als een bruisbal in een flipperkast alle richtingen uit, maar zijn gefocust en sluiten als naadloos ondergoed aan bij de verbale acrobatie. Mike en Jaime rappen ongedwongen en vullen elkaar intuïtief aan, maken elkaars gedachten af en zijn elkaars klankkast. In “Goonies vs. E.T.” zit een hele rist verwijzingen naar jeugdfilms uit de jaren ‘70 en ‘80, waarbij het tempo wordt aangegeven door een jachtige DJ Shadowachtige beat. Afsluiten gebeurt op epische wijze. In ‘A Few Words for the Firing Squad’ zwellen strijkers aan, smeekt een huilende sax om vergiffenis en rapt Mike “This is for the do-gooders that the no-gooders used and then abused/For the truth tellers tied to the whippin’ post, left beaten, battered, bruised/For the ones whose body hung from a tree like a piece of strange fruit/Go hard, last words to the firing squad was, “Fuck you too”.”
De plaat heeft ons op snelheid gepakt, dus hebben we er de voorbije dagen mee geslapen, gegeten, kortom gelééfd om ze te doorgronden. Er zit veel in, héél veel, en we zijn er nog niet klaar mee. De revolutie zou volgens de leuze niet op tv worden uitgezonden, maar je kan ze wel gratis en voor niets downloaden op de website van Run The Jewels. ‘Urgent’ is het woord dat zich hier opdringt, alsook ‘topplaat’.