Terwijl in Texas de eerste bioscoopzalen de deuren weer openen, blijft het in België nog afwachten wanneer de zaken eindelijk weer veilig genoeg zullen zijn om regulier bioscoopbezoek opnieuw toe te laten. Ondertussen blijven verdelers films uitbrengen via alternatieve platformen en kan u danzij Mooov, Cinematek en Lumière, het uitstekende Monos via ‘Cinema bij je Thuis’ bekijken.
Het is bij het bekijken van het Colombiaanse Monos onmogelijk om niet te denken aan een aantal films en literaire werken die – zoals regisseur Alejandro Landes aangeeft in interviews – hun allegorische kracht halen uit een specifiek conflict, maar dat ontgroeien en universele waarheid aannemen. Coppola’s Apocalypse Now komt meermaals voor de geest, evenals Hearts of Darkness waarop die film gebaseerd is en vooral William Goldings invloedrijke roman Lord of the Flies. Niet alleen omdat Monos talloze expliciete verwijzingen bevat, maar omdat ook dit een verhaal is over absurditeit en ontmenselijking, adolescantie, strijd, ideologische conditionering en ‘nature versus nurture’.
Volgens Landes gegroeid uit de Colombiaanse burgeroorlog, maar thematisch veel verder rijkend, speelt de film in een abstract niemandsland waar oorlog alomtegenwoordig is: een kale bergtop waarop een paar eenzame zelfopgetrokken citadellen prijken en waar een groep adolescente commando’s (kindsoldaten misschien, vluchtelingen? we krijgen over hun achtergrond slecht vage toespelingen) een belangrijke buitenlandse vrouwelijke gevangene bewaken. Het leven van de jongeren is gevuld met absurde rituelen en af en toe verschijnt een vreemde ‘boodschapper’ die hen ridicule trainingen doet ondergaan en hun onderlinge verhoudingen op scherp stelt. Die bespiegeling over het onthechtende van gewapende strijd tegenover de menselijke nood aan verbondenheid, krijgt nog een extra dimensie door een bevreemdende kijk op gender en seksualiteit. ‘Gender verdwijnt steeds meer in moderne oorlogsvoering’ stelt de cineast en de link met de strijd die in elke adolescent woedt jegens het eigen ‘monsterlijke en geconditioneerde’ lichaam, neemt hier de vorm aan van een lyrische nachtmerrie. De – uitstekende – jonge androgyne cast, voert een strijd rond identiteit op alle mogelijke vlakken – tegenstellingen als mannelijk en vrouwelijk, links of rechts, leider of volger; hebben weinig belang en vervagen tegen de achtergrond van diepere, menselijke drijfveren, noden en angsten.
Het enige moment van echt gewapend conflict dat we zien, vormt een kantelpunt waarna de jongeren zich keren tegen elkaar en tegen de dwingende onzichtbare ideologie die hun leven bepaalt. De film is gevuld met symbolische vader- en moedermoorden die aan de prent een stuwende, brutale slagkracht schenken.
Alejandro Landes zoekt voortdurend naar beklijvende en verontrustende beelden om al die ideëen in te vatten. Soms zijn die wat al te expliciet, zoals de nadrukkelijke referenties aan Goldings werk, een gebarsten spiegel of een aan caspar David Friedrich herinnerend beeld van mistige bergtoppen. Even vaak echter zijn de momenten subtiel en krachtig en sluipen er even wondermooie als angstaanjagende kleine elementen in de overweldigende beeldtaal. Dat die beelden zo sterk zijn, heeft de film zeker grotendeels te danken aan het schitterende werk van fotografieleider Jasper Wolf. De Nederlandse DOP deed vooral ervaring op in televisiewerk, maar ontpopt zich hier tot een bijzonder begenadigd vakman. Kleurenpalet en licht zijn bij momenten adembenemend en steeds weer vindt Wolf verassende en gedurfde composities.
Het werk van regie en camera wordt ijzersterk ondersteunt door een ijle, dissonante muzikale ‘score’ van Mica Levi, die er op het jongste Filmfest Gent de Georges Delrue prijs voor beste filmmuziek mee won.
Met het recente Pájaros de Verano (Birds of Passage) en deze Monos, lijkt de Colombiaanse cinema, in navolging van andere Zuid-Amerikaanse landen zoals Brazilië, Chili, Peru en Argentinië, aan een heropleving toe te zijn. Het valt te bezien of recente politieke ontwikkelingen op het continent die nieuwe golf niet al te veel zullen stuiten, maar voolopig blijkt de cinema uit het zuidelijke deel van het Amerikaanse continent, opnieuw aan te sluiten met de grote periode van enkele decennia geleden.
