Op zijn meest recente album, doet Bruce Springsteen wat een ster aan het eind van een rijke carrière kan en mag doen: enkel nog de muzikale paden verkennen die hem echt boeien. Springsteen – die aan het eind van de film stelt dat hij op dit moment geen boodschap meer heeft aan het schrijven van rocksongs – deed het in 2006 met het door de muziek van Pete Seeger geïnspireerde album The Seeger Sessions en hij deed het dit jaar opnieuw met het door ‘seventies country pop’ gekleurde Western Stars. De film die daaruit groeide, is geen promomateriaal voor de plaat – alsof een album van Springsteen dat nog zou nodig hebben anno 2019 – wel een perfecte ‘companion piece’ die de thema’s van de muziek uitdiept, verheldert en op een soms ronduit confronterende manier, ontbloot.
Nochtans bekruipt je bij de start van Western Stars een onbehaaglijk gevoel: verschillende albums van Springsteen waren beïnvloed door de iconografie en poëzie van Terrence Malicks Badlands en dat is zichtbaar in de openingsbeelden. Er is echter ook de voice-over en wat ‘The Boss’ daarin vertelt is eenvoudig, makkelijk … een beetje banaal zelfs. ‘Laat Bruce zwijgen’ denk je – zoals voormalig Knack-recensent Patrick Duynslaegher ooit schreef over de concertfilm Rattle and Hum rond het album van U2: ‘rockzangers zijn beter wanneer ze niet over hun muziek praten’.
Maar dan worden de eerste tonen ingezet van Hitch Hikin’ en gaan alle haartjes op de armen rechtstaan : dit is waarom Springsteen al decennialang een van de meest dominante stemmen in de Amerikaanse muziek is. Omdat hij een schitterend ‘performer’ is, maar vooral omdat hij samen met Bob Dylan, Neil Young en Johnny Cash wellicht de meest briljante chroniqueur is van de Amerikaanse ziel, die ooit een instrument vastnam. Wie blijft zitten tot na de ‘end credits’ krijgt nog een mini docu voorgeschoteld over de wereldpremière die plaatsvond op het filmfestival van Toronto, waarin verteld wordt hoe het strijkorkest in de film bedoeld was om – zoals voor een Ennio Morricone westernsoundtrack – een breder palet te schenken aan de muziek, dat paste bij de door landschap getekende songs.
De rest van de film wisselt die bijzondere live versie van het album af met bespiegelingen over het materiaal. En die bespiegelingen laten het banale heel snel achter zich. ‘For 35 years I have tried to deal with the more destructive sides of my character and so I have hurt everyone I love’ vertelt Springsteen en hij zet Tucson Train in dat die woorden kracht bijzet. En dan zien we Patti Scialfa staan, zijn echtgenote, die begon als achtergrondzangeres bij zijn E-Street Band, zelf een ongelooflijke begenadigd country- en bluestalent is met een paar uitstekende albums op haar actief, maar aan de zijde van haar man steeds een ondersteunende rol heeft. We begrijpen dat de pijn waar ‘The Boss’ het over heeft haar deel is geweest. Dat de spijt, de zelfreflectie en de diepe pijn waarover de zanger praat, onderdeel geweest zijn van haar leven en haar relatie met Springsteen (die genoeg verteld heeft waar een nummer als Tougher Than the Rest echt over ging).
Dat gevoel kleurt ook de titelsong Western Stars over een ouder geworden westernacteur die een relatieve vrede bereikt heeft met zijn fouten en tekortkomingen. Dat die vrede relatief is blijkt op Chasin’ Wild Horses : ‘It was something I did, I regret it now’ en dan moet het meest pure moment nog komen – Somewhere North of Nashville, een song die getuigt van Spartaanse eenvoud, Springsteen op zijn allerbest.
Het dubbelluik dat dan volgt zet het geheel echter volledig in perspectief: dit is een afrekening van de zanger met zichzelf. Een album doorspekt met pijn en spijt, een in songs gieten van de dingen die hij anders niet onder woorden zou krijgen. ‘Waking up with stones in the mouth … these are the lies you told me’. En altijd weer staat daar Scialfa, met haar doorleefde stemgeluid kracht schenkend aan de nummers, maar ook als een gekwetste ziel, daar om er ons aan te herinneren dat de beelden niet enkel in de muziek bestaan, maar echte, doorleefde gevoelens zijn geweest. ‘There goes my miracle … walking away ’ zingt Springsteen – wat van de songs een dubbelluik maakt over zoveel onbeschrijflijke pijn. Hoe ga je om met zoveel rauwe, onvatbare emotie en leed ? De kunst van de muziek is het antwoord van Springsteen, maar wie niet over dat talent beschikt moet een andere manier zoeken en de film (en plaat) erkennen dat die zoektocht zo hard en pijnlijk is.
Al die dingen worden door Springsteen en Thom Zimny (die ook al zijn Broadway optredens vastlegde op film) gevat in een spaarzame en sobere stijl. Vooral Zimny weet ondertussen hoe hij optredens van Springsteen moet vatten: weinig montage en trage, cirkelende bewegingen, die ruimte laten aan de muzikanten en de muziek. Het glasheldere beeld in ultra hoge definitie, doet de rest en legt alle details bloot.
Het album Western Stars is een meesterwerk. De bijbehorende film is dat niet. Dat neemt niet weg dat die een overweldigende ervaring biedt – of u nu een echte fan bent van de muziek of niet – die u liefst op zo groot mogelijk scherm ziet.
