Eendagsvliegen? Binnen de filmwereld en de muziekindustrie loopt het er vol van. In literaire circuits gebeurt het echter zelden dat een debuut een doorslaand succes wordt, waarna een auteur compleet van de kaart wordt geveegd. Ook Max Porter, die zijn naam anno 2015 met Grief is a thing with feathers op zowat alle kaarten en bestsellerlijsten wist te zetten, blijkt nog niet uitverteld. Zijn nieuwste boek Lanny mag dan wel stilistisch dicht aanleunen bij zijn debuut, de verhalende teneur is uniek genoeg om publiek te blijven werven.
Vooreerst een bericht aan de cynici: er zijn redenen te verzinnen om niet hoog op te lopen met Porters tweede publicatie. Die zijn vooral gelegen in de parallellen met diens eersteling. Opnieuw bouwt de schrijver zijn plot rondom een gezin, waarin deze keer een kind de voornaamste rol speelt. Wederom maakt hij daarbij gebruik van verschillende vertelperspectieven, waardoor het boek in zijn totaliteit een klankenkast wordt van emoties en – al dan niet gefingeerde – waarheden. En ook nu weer is de teneur tragisch, ondanks de verfijnde en fantasierijke penvoering. Afgezien daarvan zijn beide boeken amper met elkaar te vergelijken, want qua stijl bouwt Porter deze keer mooi op naar een symbiotische vorm, waarin de verschillende blikken versmelten tot een meer algemene verteller, die de roman naar zijn slot voert.
Behalve Lanny, Jolie, Robert en Pete neemt ook Dode Papa Scheurwortel het woord, een wezen dat aan de tijd ontsnapt en als metafysische kracht de roman voortstuwt. Hij vangt allerlei flarden verhaal op, en neemt een ingeslapen Engels dorp op zijn manier op sleeptouw. Zonder de plot te willen ontrafelen, is het niettemin interessant de vraag te stellen wie of wat dit personage precies vertegenwoordigt. Het is niet onbekend dat Porter zich als persoon engageert voor de ecologische thema’s waar ons tijdperk mee worstelt, kortom het is verleidelijk om in dit personage een morele transitie te zien ontstaan, of nog exacter: de manier waarop de lezer zijn figuur verstaat, komt van meedogenloos en onverschillig – is dat niet wat we traditioneel met de natuur associëren? – te verglijden naar het beeld van een weldoener, een energie die de mens nu eenmaal nodig heeft om te leven. Is dit geen impetus om onze visie op Moeder Aarde te herdenken, en haar te koesteren net omdat zij (in de verpersoonlijking door Dode Papa Scheurwortel dus) geeft wanneer zij geven moet?
Daarnaast voert Porter niet toevallig een kunstenaar op, die de metafysiek van de natuur als het ware als metafysisch heruitvindt via zijn werk. Maffe Pete, zoals het karakter in het dorp genoemd wordt, reconstrueert natuurlijke taferelen aan de hand van atypische materialen, en probeert op die manier een dieper ecologisch bewustzijn via zijn werk te communiceren naar het publiek, dat aanzienlijke bedragen voor zijn creaties neertelt. Het is in essentie door en door absurd – denk aan Damien Hirst, die met glitter ‘n glamour de banaliteit van leven en dood in zijn werk tot haar wezenlijke kern probeert te herleiden – en toch noodzakelijk: de mens moet immers terug leren kijken naar hoe wonderlijk de kiemen van het bestaan zijn, en dat is waar het spirituele (via de natuur zelf) en de esthetische ervaring (het surrogaat van die spiritualiteit?) met elkaar verband houden.
Maar wacht eens even, is Lanny dan zo een diepgaande roman? Eigenlijk wel, al schuilt het ecologische en dus maatschappelijke vraagstuk – zoals in alle degelijke literatuur – onder het oppervlak van een hartroerend verhaal over een ongewone jongen. Porter zit niet verlegen om bombastische effecten, en springt dan ook vrijuit om met elliptische weglatingen, stream of consciousness, dichterlijke passages en noem maar op. Resultante is geen geniale hybride vorm, maar behendig knip-en-plakwerk dat én iets te zeggen heeft, én tot tranen toe beweegt. Een Nobelprijs zal de auteur er niet mee in de wacht slepen, maar tussen het meer doorwrochte werk is Lanny een welkome verademing.
