Tussen 1976 en 1988 probeerden maar liefst 38000 mensen de voormalige DDR te ontvluchten in de hoop een nieuw en vooral beter leven op te bouwen in het Westen. Deze ontsnappingspogingen werden aangeduid met de term ‘Republikflucht’ en de straffen voor deze ‘wandaad’ waren niet mals. Niettemin hield dit de menselijke creativiteit niet tegen om bijzonder vindingrijke plannen te bedenken met het oog op een mogelijke ontsnapping. Autokoffers met dubbele bodem waar een persoon in kon, kajakvaarten, tunnels, … niets was te gewaagd of te gek om uit te proberen. De families Strelzyk en Wentzel zoeken zelfs letterlijk de hogere sferen op in het waargebeurde Ballon.
De openingsscène pakt de kijker meteen bij de lurven. Kinderen zingen een ontroerend lied ter ere van de dertigste verjaardag van de Deutsche Demokratische Republik. Tegelijkertijd zien we beelden van een man die genadeloos wordt opgejaagd door een patrouille met honden. Als hij een omheining wil opklimmen, wordt hij koelbloedig doodgeschoten. Tot zover ‘de zorg voor de burgers’ die in het lied wordt bezongen. ‘Pater familias’ Peter Strelzyk, die zich in het publiek bevindt tijdens de patriottische zangstonde van zijn jongste zoon Andreas, ergert zich blauw aan zoveel valse pathos en wil liever vandaag dan morgen vertrekken uit die vervloekte DDR. Een eerste poging per ballonvlucht strandt echter op enkele honderden meters van de vrijheid. Tweede keer, goede keer?
Een waargebeurd verhaal vertelt zichzelf wel en moet je weinig dramatiseren als je het naar een ander medium vertaalt, zou je op het eerste zicht denken. Dat is echter niet het plan van regisseur Michael Herbig. Al snel krijg je de indruk dat je in een Europese versie van een Michael Bay film bent beland. Een hyperkinetische montage laat de Duitser gelukkig achterwege, maar er moet wel van het ene dramamoment naar het andere worden toegewerkt en liefst zo snel mogelijk. Een onverwachts telefoontje, twee figuren die Magritte- gewijs een paraplu boven het hoofd houden en de straat waar onze hoofdpersonages wonen, in de gaten houden, ….. alles is goed om met een indringend muziekje op de achtergrond en een verschrikte blik in de ogen, af te wachten waar en wanneer de Stasi onze moedige helden zal inrekenen. Een iets rustiger tempo had deze film deugd kunnen doen. Even stil staan bij de consequenties van de ontsnappingspoging, zowel bij de Stasi als bij de familie Strelzyk en Wentzel, zou de nodige ademruimte kunnen geven aan de rolprent, maar nu wordt het geheel al te snel herleid tot een ‘politie pakt bandiet’ verhaaltje.
Ballon doet ook geen enkele moeite om zijn personages psychologisch uit te diepen. Waarom doen ze wat ze doen? Films als Das Leben der Anderen en Goodbye Lenin lieten toe om in het hoofd en het hart van beide partijen te kruipen om zo de mechaniek te ontwarren van een nauwelijks verhuld dictatoriaal regime. Er gaat zoveel tijd naar het kat- en muisspel tussen politie en de vluchters in Ballon, dat dit interessante waargebeurde gegeven wordt herleid tot een thriller die zich toevallig afspeelt tijdens het DDR- tijdperk.
Ballon is bij momenten nagelbijtend spannend, maar helaas ook te zwart-wit om echt impact te hebben. De film voelt, ondanks de archieffoto’s aan het eind van de film, als een ‘hyped up’ versie van het oorspronkelijke verhaal. De slechteriken voelen te veel aan als slechteriken en de families Strelzyk en Wentzel spelen dan weer de rol van de gedoodverfde ‘good guys’. Tot slot heeft de film veel meer weg van een competent gemaakte televisiefilm dan van een film met een consequent toegepaste cinematografische visie. Het is een moeilijke evenwichtsoefening om een tijdperk genuanceerd in beeld te brengen en tegelijkertijd gehoor te geven aan de drang van het brede publiek naar ‘waargebeurde verhalen’. Dergelijke ‘waargebeurde verhalen’ worden echter al te vaak gemanipuleerd ten dienste van spanning en grote emoties. Bij Ballon is dat jammer genoeg niet anders.
