De brandend actuele thematiek van de vluchtelingencrisis is een gegeerd onderwerp voor veel filmmakers. Ook het programma van talloze filmfestivals is gevuld met producties die zich buigen over deze heikele thematiek. De Duits-Oostenrijkse co-productie Styx past perfect in die tendens en was dan ook opgenomen in de programmatie van verschillende Belgische festivals, voordat de film nu ook in de reguliere zalen te zien is.
De keuze van festivals voor dit soort ‘sociaal relevante’ films, is zeker terecht: net als elke andere kunstvorm, is immers ook film verbonden met de maatschappij die die kunstvorm voortbrengt en is het duidelijk dat thema’s die die maatschappij beroeren, ook verwerkt worden in de artistieke uitingen van een samenleving. Regisseurs met een echte visie, weten met dat onderwerp ook echt iets te doen. Dat kan gaan van de harde, directe benadering in het sterke Babai van Visar Morina, tot de metaforische aanpak die Christian Petzoldz hanteert in het recente Transit. Helaas zijn er heel wat films die niet verder komen dan een didactisch zedenlesje, dat op filmisch vlak vaak van nul en generlei waarde is. Styx hoort jammer genoeg duidelijk in die laatste categorie thuis.
Tijdens de korte proloog die aan het eigenlijke verhaal voorafgaat, leren we dat Rieke (Susanne Wolff), de protagoniste van Styx, een ervaren spoedarts is. Die kennis zal haar goed van pas komen wanneer ze op haar zeiltocht op de Atlantisch oceaan (u weet wel, het type reis dat zoekende Europeanen graag ondernemen om zichzelf te vinden) geconfronteerd wordt met een gestrande gammele vissersboot, gevuld met Afrikaanse vluchtelingen. De opvarenden bevinden zich in een ronduit hopeloze situatie, aangezien het vaartuig eigenlijk nauwelijks zeewaardig is en het verlaten van de zandbank dus eigenlijk niet eens een optie vormt. Wanneer één jongetje er toch in slaagt het zeiljacht van Rieke al zwemmend te bereiken, neemt ze hem aan boord en ontstaat een morele strijd tussen het kind dat eist dat ze de anderen gaat helpen en Rieke, die haar vertrouwen in de kustwacht wil stellen.
De initiële zeereis die het hoofdpersonage maakt, is gefotografeerd als een aaneenschakeling van vredige postkaarten, kwestie van op overduidelijke wijze het contrast te suggereren met de harde realiteit van de vluchtelingen, die we nadien te zien krijgen. Die aanpak van ‘DOP’ Benedict Neuenfels, volgt een beproefd recept dat zijn merites heeft, maar dat hier wel zeer dik wordt aangezet. Nog veel erger wordt het tijdens de discussies met de zwarte jongen die uiteindelijk aan boord van het schip komt, die zo nadrukkelijk zijn, dat het allemaal wat gênant wordt. Soms heb je als kijker tijdens het laatste half uur van de film het vervelende gevoel dat regisseur Wolfgang Fischer niet goed meer wist hoe hij zijn thematiek nog duidelijker moest aanbrengen en dan maar besliste om ons steeds maar weer dezelfde argumenten voor te schotelen.
Mocht Styx een lezing zijn, zou je niets anders dan lof kunnen hebben voor het feit dat de vluchtelingenproblematiek terecht onder de aandacht wordt gebracht. En het is ontegensprekelijk zo dat medium film die thema’s gerust mag gebruiken om de kijker met de neus op de feiten te drukken. Dat doe je echter niet door die kijker als een kleuter te behandelen, die schijnbaar enkel kan worden opgevoed door middel van overdreven illustratieve en netjes voorgekauwde beeldjes.
