Tijdens de zeventiende eeuw telde het toenmalige Vlaanderen vele bekende schilders en kunstenaars. Allen waren ze verbonden met Vlaamse steden, Spaanse of Britse koninklijke hoven en kerkelijke instanties. Tussen hen bevond er zich één persoon die in zijn tijd als een zeer bekende schilder genoteerd stond, maar in de loop van de volgende eeuwen geraakte zijn naam een beetje in de vergetelheid. Bozar wijdt thans een unieke en eenmalige tentoonstelling aan een schilder die in zijn werk parallellen vertoond met Caravaggio: Theodoor van Loon.
Theodoor van Loon werd rond 1582 geboren in Erkelenz, dat in die tijd deel uitmaakte van de Spaanse Nederlanden. Er is zo goed als niets geweten over van Loons vroege jaren. Blijkbaar trouwde hij nooit en verhuisde hij geregeld van streek naar streek. Van 1602 tot 1608 verbleef hij zeker in Rome. Hij keerde er terug in 1617, 1628 en waarschijnlijk ook in 1631. Van Loon woonde zeker tot in 1623 in Brussel, daarna verhuisde hij naar Leuven alvorens zich in Maastricht te vestigen. Hier overleed hij in 1649.
Als er één constante in het bijna uitsluitend religieuze werk van van Loon valt aan te duiden, dan is het ongetwijfeld diens grote gevoel voor plasticiteit en het doorleefde karakter van de personages op zijn doeken. De expo plaatst van Loon terecht in het kader van de contrareformatie. De Katholieke Kerk had het tegenoffensief ingezet na de diverse protestantse schismen en van Loon werd duidelijk door haar gerekruteerd als een van de gangmakers op schildergebied. Van Loon gaf mee vorm aan het sacrale beeld dat tijdens de contrareformatie geponeerd werd door de Kerk. Via natuurbeelden die verwerkt werden in zijn schilderijen slaagt hij erin de gelovigen een nieuw beeld te bezorgen van diens heiligen.
In een fascinerend deel over de vorming van van Loon tijdens diens reizen naar Rome, wordt klaar en duidelijk ingegaan op de mesters die zijn inspiratiebron vormden. Barocci, Carracci en uiteraard Caravaggio passeren de revue. Navolgers van Caravaggio zoomden in op diens thema‘s, zoals David die het hoofd van Goliath tentoonspreidt. Van Loon verwerkt de invloeden in zijn werken voor het thans verdwenen klooster voor de Karmelieten in Sint-Gillis bij Brussel. Hij beeldt er de heiligen Albert van Leuven en Elisabeth van Hongarije op bijzonder doorleefde wijze uit.
Er is een plaats in Vlaanderen waar Theodoor van Loon intiem mee verbonden is en dat is de Basiliek van Scherpenheuvel. Zijn faam reikte tot aan het hof van Albrecht en Isabelle, beiden begunstigers van het nieuwe bedevaartsoord in Scherpenheuvel. Zij keken dan ook in de eerste plaats naar hem om de binnenaankleding van de basiliek te verzorgen. Het resultaat — een tiental magnifieke altaarstukken — kan er tot op de dag van vandaag bewonderd worden. Heel intiem wordt het bij het aanschouwen van het portret dat van Loon schilderde van de bevoegde priester van de basiliek. De invloed van Rome valt dan weer af te leiden van een altaarstuk voor de parochie Sint-Lambrechts-Woluwe. De schilderijen voor de hertogelijke kapel van Tervuren tonen zijn verdere evolutie.
Het laatste deel van de expo toont dan het harde werk dat voorafging bij de schilder om tot diens altaarstukken te komen: modellen met tekeningen, studies, berekeningen. Ook schilders in de contrareformatie dienen hard te werken. Zijn bijzondere aandacht voor de Heilige Familie paste perfect in de verering van de Maagd Maria, sterk aangemoedigd door de Kerk. Voor liefhebbers van religieuze kunst wordt door de expo een raam geopend op een wat vergeten kunstenaar, tot in alle details en voor alle smaken.
Theodoor van Loon. A Caravaggist Painter between Rome and Brussels loopt nog tot 15 januari 2019 in Bozar in Brussel.
