Dat Antwerpen Barok 2018 alomtegenwoordig is, valt niet te negeren. Zelfs Sound In Motion, huis van vertrouwen voor geïmproviseerde en andere edgy muziek, doet deze maand z’n duit in het zakje, met vijf concertavonden waarvan we de tweede meepikten. Het werd een marathon die geen seconde te lang duurde.
Het moet nu ook niet suggereren dat de organisatie plots de hardcore baroktoer opgaat, want het gebeurt natuurlijk met een twist. Voor de openingsavond werd immers al de markante Charlemagne Palestine in huis gehaald, een artiest die z’n heel eigen kijk op de dingen heeft, terwijl anderen laten zien en horen hoe Bach en andere barokcomponisten hun sporen nalaten op hun hedendaagse praktijk. We trokken naar Museum Vleeshuis, een mooi gerenoveerd gebouw waar talloze oude instrumenten staan uitgestald en het Antwerpse muziekleven door de eeuwen heen in de kijker wordt gezet. Het was op die plaats dat bassist Barry Guy en violiste Maya Homburger een programma voorstelden van meer dan drie uur met Bach als ankerpunt.
Dat mag niet verbazen, want zowel Guy, die vooral gelinkt wordt aan de vrije improvisatie, als Homburger zijn experten van de barokmuziek en voeren die muziek al jarenlang uit op allerhande festivals en in uiteenlopende concertzalen. Samen brachten ze ook al vier albums met kamermuziek van Bach uit op hun label Maya Recordings, waaronder de zes sonates en partita’s voor solo viool. In 2012 kwam daar nog het gelauwerde Tales Of Enchantment (2012) op Intakt Records bij, een album waarop ze ook werkvan H.I.F. Biber, een voorganger van Bach, en György Kurtág uitvoerden.
In het eerste van vier delen kwamen de genoemde componisten ook aan bod. Het was een langere set van een uurtje, die nog eens gevolgd zou worden door drie sets van 30-40 minuten, waarin voortdurend haasje-over gespeeld werd met werk van Bach, een handvol andere componisten en eigen werk. Het was ook vaak een afwisseling van solo- en duoperformances. Zo voerde Guy zijn “Peace Piece”, dat al op enkele albums te horen viel, alleen uit, speelde hij Bibers “Mystery Sonata Nr. 9” met Homburger, en sloot zij die eerste set af met de vier bewegingen van de tweede sonate van Bach.
Barokmuziek en vrije improvisatie, het lijken twee ideeën die haaks op elkaar staan, maar ze werden hier naadloos in elkaar gepast. Zo werd de ‘Sarabande’ uit Bachs eerste partita in de sandwich genomen door twee korte basimprovisaties en groeide Guys eigen “Aglais” uit tot een stuk waarin (hedendaagse) compositie en improvisatie virtuoos in balans gehouden werden. Een kleurrijke, expressieve brok energie die een frappant contrast vormde met Homburgers uitvoering van de ‘Passacaglia’ uit Bibers Myseriesonates, dat helemaal opgebouwd is rond vier noten die – voorzien van steeds wisselende franjes, variaties en zijstappen – steeds opnieuw herhaald worden. Een ultra-melodieuze, meeslepende trancebeweging was het resultaat.
De derde set imponeerde het meest in z’n uiteindes. Guy ging van start met “Still”, een solowerk dat ook terug te horen is op zijn verbluffende en intussen klassiek geworden soloalbum Fizzles. Dat de man een meester is op zijn instrument, dat kon je al merken aan de bevlogenheid waarmee hij zich door het werk van Bach en andere componisten begaf, maar de reikwijdte van zijn kunnen kwam hier pas écht tot volle bloei. Guy gaf zich met die kenmerkende energie (geen haar op je hoofd wil geloven dat de man intussen 71 is) over aan het instrument, liet noten voluptueus zingen, leek de snaren van het instrument te gaan trekken, liet de vingers waanzinnig snelle spurtjes trekken. Het was doordrongen van een vitaliteit die Homburger erna aanhield in een sonate waarin Guy begeleidde met basso continuo, een laag grommende strijkstok deed z’n werk. Hoogtepunt van die set was ongetwijfeld de tweede partita door Homburger, waarin de magie echt toesloeg, want de vijf bewegingen resoneerden door de ruimte als een gulle regen van klanken, waarbij het aanvoelde alsof de muziek stap voor stap de ruimte overmeesterde.
Voor het slotluik werd misschien het meest afgeweken van de baroktoets. “Celebration” was met die combinatie van compositie (viool) en vrije improvisatie (bas), heftige dynamiek en grove texturen iets dat meer lonkte naar hedendaagse muziek. Mooie verrassing aan het einde was een muzikale uitvoering van Samuel Becketts Roundelay, een combinatie van woord en muziek waarbij Guy die zinnen vol weemoed en alliteraties (“On all that strand / at end of day / steps sole sound / long sole sound / until unbidden stay”,…) een nieuw, persoonlijk kader gaf. Iets dat eens werd overgedaan met Steve Lacy’s “Art”, gebaseerd op een gedicht van Herman Melville.
Dat de performance ondanks een totaalduur van 3,5 uur geen seconde verveelde, had niet enkel te maken met de pauzes of het feit dat je aangemoedigd werd om tijdens het concert op wandel te gaan door het museum (het samenspel leek overal goed te klinken), maar ook (of vooral) met de betrokkenheid en klasse van de muzikanten. Het was een feest van variatie, met passages vol melodieuze en harmonische weelde die gekoppeld werden aan overgangen en improvisaties die sterker inzetten op vrijheid en hedendaagse geluiden. Bij elkaar opgeteld werd het een redelijk radicaal parcours met een onwaarschijnlijke rijkdom. Geen evidentie in tijden van vluchtig geharrewar en hokjesdenken, maar ondanks het feit dat we leken zijn in de wereld van de barokmuziek ook goed voor een ervaring die ons heel even uit balans én in een lichte extase bracht, en dat gevoel is eigenlijk onbetaalbaar.
Er komen nog drie Sound In Motion-concerten rond Barokmuziek. Meer info HIER.
