“Het was allemaal absurd, zonder reden of betekenis. Mensen die elkaar niet kenden gingen elkaar vermoorden voor een heuvel die geen van hen iets kon schelen”, schreef Vietnamveteraan Karl Marlantes in zijn semi-autobiografische meesterwerk Matterhorn. De zin(loosheid) en gevolgen van oorlog is een thema dat centraal staat in talrijke klassieke boeken en films. Met Rifles & Rosary Beads zorgt folkmuzikante Mary Gauthier nu voor een muzikaal equivalent.
De uit Louisiana afkomstige Mary Gauthier puurt al heel haar carrière vooral uit autobiografische inspiratiebronnen in haar nummers. Haar levensverhaal is dan ook op minst bewogen te noemen. Als baby werd ze in New Orleans door haar moeder afgestaan en later geadopteerd. Als tiener liep ze weg van huis en volgde er een hele periode van drank en drugs, en belandde ze in de gevangenis. Pas toen ze later een restaurant startte kreeg ze langzaam opnieuw de controle om uiteindelijk op haar 35ste te debuteren als muzikante. Het autobiografische element in het oeuvre van Gauthier bereikte haar hoogtepunt met het aangrijpende album The Foundling (2010). Luister bijvoorbeeld maar eens naar “March 11, 1962” over haar zoektocht naar haar biologische moeder. Je moet al een behoorlijk ijskonijn zijn om daar niet door geraakt te worden.
Wie ooit al eens door een Amerikaanse stad wandelde, kwam ongetwijfeld meerdere bedelende oorlogsveteranen tegen. Voor een land dat zich zo graag beroept op haar militaire sterkte en haar soldaten uitstuurt om haar te dienen zijn de statistieken schrijnend. Uit cijfers van de Amerikaanse overheid in 2013 bleek dat in de voorgaande jaren dagelijks gemiddeld 22 veteranen zelfmoord pleegden, tot één op vijf veteranen lijdt aan het post-traumatische stress-syndroom. In 2012 richtte muzikant Darden Smith de non-profitorganisatie SongwritingWith:Soldiers op, waarmee hij retraites organiseert waarop ex-militairen door te musiceren kunnen proberen hun ervaringen en trauma’s te verwerken. Een paar jaren geleden nam Smith voor de eerste maal contact op met Gauthier om deel te nemen. Uit die samenwerkingen is nu Rifles & Rosary Beads ontstaan, waarop alle elf nummers mee geschreven zijn door veteranen of familieleden van veteranen.
Mary Gauthier mag dan wel een activistische muzikante zijn, op dit album is daar niets van te merken. Dit zijn geen nummers waarin het soldatenleven wordt verheerlijkt of waar een pacifistische boodschap in gesmokkeld is. Nee, het zijn elf nummers waarop persoonlijke ervaringen worden verwerkt, hoe het is om soldaat te zijn of om nadien als veteraan te leven in een wereld die niet kan/wil begrijpen welke offers gebracht zijn.
Op “Soldiering On” — geschreven samen met veterane Jennifer Marino — is de protagonist initieel nog plichtsbewust (“I was bound to something bigger / And more important than a single human life”) maar al snel volgt de harde ontnuchtering ‘“But what saves you in the battle / Can kill you at home”). Het is een van de weinige nummers op dit grotendeels akoestische album waar er plaats is voor de elektrische gitaar. “Got Your Six”, met zijn stompend percussief ritme een van de meer energieke nummers, heeft het over de broederlijkheid en de onderlinge steun tussen de soldaten (“At six o’clock I’d die for you and I know you’d do the same”).
Maar buiten die twee nummers handelen de meeste echter over het leven na het slagveld en de re-integratie in een maatschappij die het leven van een soldaat nooit kan begrijpen. In “The War After The War” en “Stronger Together” komen familieleden van veteranen aan het woord. “Who’s gonna care for the ones who care for the ones who went to war? / There’s landmines in the living room and eggshells on the floor” luidt het in eerstgenoemd nummer. In “Bullet Holes In The Sky” vertelt Gauthier samen met Desert Storm-veteraan Jamie Trent het verhaal van diens ervaringen op een Veteranenparade in Nashville waar het publiek de soldaten eert om ze daarna weer zonder verpinken naar de conflicthaarden te sturen (“And they thank me for my service and wave their little flags / They genuflect on Sundays and yes, they’d send us back”).
Zo gaat het van de naïviteit van de jonge soldaat (“I thought RPGs were fireworks” in “Brothers”) tot het leren leven met de dood van een medesoldaat, verteerd door schuldgevoel van degene die het overleefde (“I sit in my room / I close my eyes / Me and my guardian angel / We’re still on the ride.” in “Still On The Ride”). Twee nummers (“Brother”, “Iraq”) worden gebracht vanuit het standpunt van een vrouwelijke soldaat. Zij moeten niet enkel vechten tegen de externe vijand, maar ook tegen vooroordelen en machogedrag van de medesoldaten (“It was so hard to see it until it attacked but/ My enemy wasn’t Iraq”).
De thematiek en de teksten waarin Gauthier samen met de veteranen hun diepste zielenroerselen en bekommernissen blootlegt zou echter een maat voor niets zijn als de kwaliteit van de muziek zou achterblijven. Gauthier weet hier echter 11 prachtige nummers te schrijven, die het — op een paar uitzonderingen na — van de ingetogen sfeerschepping moeten hebben. Het tempo is vaak traag en slepend, maar toch weet ze telkens de juiste snaar te raken. De ene keer door het gebruik van een mondharmonica (“Iraq”, “Still On The Ride”), een andere keer door de obligate pedal steel (“Morphine 1-2”) of piano (“Bullet Holes In The Sky”).
Met Rifles & Rosary Beads heeft Mary Gauthier een indrukwekkend album gemaakt vol diepmenselijke gevoelens over de dualiteit van het soldaat-zijn, de spreidstand tussen de geweren en de rozenkrans. Dit is muziek die iets te zeggen heeft, een zeldzaamheid in de muziekwereld vol instant gratificatie waar alles veel te vaak vlugger, sneller, luider moet. Rifles & Rosary Beads daarentegen is een album waar je tijd voor moet maken.
