Het voorbije decennium ontpopte het RED trio zich tot een van de sterkhouders van de Portugese improvisatie, en een ensemble dat op gezette tijdstippen in de weer is met extra gasten. In De Singer speelde het vrij improviserende trio met de Britse saxmeester John Butcher en dat leverde een pracht van een concert op.
Het RED trio heeft van de samenwerkingen eigenlijk zo’n beetje een handelsmerk gemaakt. Butcher was er al bij voor tweede album Empire (No Business, 2011) en was terug van de partij op Summer Skyshift (Clean Feed, 2016), een registratie van hun fenomenale concert tijdens het Jazz Em Agosto festival van 2015. Daartussen waren er ook nog albums met Nate Wooley (Stem), Mattias Ståhl (North And The Red Stream) en het Poolse duo Gerard Lebik en Piotr Damasiewicz (Mineral), en concerten met Raoul Björkenheim en Pedro Sousa.
Het getuigt van een openheid die mede mogelijk gemaakt wordt door het feit dat het RED trio geen klassiek ensemble is waarin één leider de lakens uitdeelt en de rest in functie daarvan speelt, maar een echt democratisch verbond van gelijken. Dat dit mogelijk is, ondanks het feit dat het gaat om sterke muzikale karakters, verklaart voor een groot stuk al het creatieve succes van de band. Die kan zichzelf blijven in veranderde omstandigheden, of zich aanpassen zonder de verworven groepsdynamiek daarom op z’n kop te zetten.
Makkelijke muziek levert dat zelden op, want het is interactie die tegelijkertijd van de lange beweging is en zich afspeelt op microniveau, met een intens geconcentreerde aandacht voor textuur, dynamiek en wisselwerking. Vanaf de aanzet door pianist Rodrigo Pinheiro, vanuit de buik van de piano, werd je meegesleept langs overkoepelende bewegingen die in real time vorm kregen en waaraan gewerkt werd met oog voor evenwicht en nuance. Dan is een extra gast als Butcher natuurlijk een godsgeschenk, want de man beheerst zijn instrumenten (sopraan- en tenorsax) zo sterk, dat hij naargelang de nood van het moment kan becommentariëren, actief sturen, even een stap opzij zetten (ook letterlijk, door even van het podium te stappen en de trio-interactie gade te slaan) of, zoals in de tweede set, het vuur aan de lont steken met felle circulaire ademhaling en koortsige spanning.
De eerste set, goed voor zo’n vijftig minuten, liet de teugels het meest vieren. Hier konden Pinheiro, bassist Hernâni Faustino en drummer Gabriel Ferrandini helemaal vrijuit gaan. De pianist met die bekende combinatie van breedvoerige uitweidingen die neigen naar hedendaagse klassiek en het gebruik van repetitieve figuren en merkwaardige effecten (zoals zinderende golven met een EBow), de bassist met een afwisseling van stuwing, toevoegen van ornamenten of contrasten, en occasioneel gebruik van de strijkstok, en de drummer met dat hectische potten- en pannenverkeer. Ferrandini’s trommels zijn doorgaans bedolven onder allerlei kommetjes en schaaltjes, goed voor een onophoudelijk geratel en gemanipuleer van klanken, soms uitgevoerd met een onwaarschijnlijke snelheid. Standaard drumwerk komt er nooit aan te pas.
Butcher kon zich naar believen laten gaan met zijn breed scala aan technieken, van nukkig geneuzel tot oorverdovend schril gefluit en meer traditionele excursies, waarbij je regelmatig eraan herinnerd werd hoe attent er geluisterd werd door de manier waarop de Portugezen reageerden op de Brit (en andersom), soms met imitaties van kleine geluidjes. En dwaalde de eerste set het verst af, dan werd in de kortere, tweede (een goed half uur) een rechtlijniger koers aangehouden die met ijzeren controle en een hypnotiserende verbetenheid en discipline werd uitgevoerd.
Opnieuw: geen interactie waar je een duidelijke handleiding bij kreeg, maar van de solo’s (Ferrandini liet nog maar eens een staaltje van verbluffende controle horen) en ongewone geluiden – Pinheiro’s EBow, Faustino’s stevige snarengepluk en ruisende strijkstok over de baskam, Butchers gegoochel met timbre en blaastechnieken – tot de in elkaar hakende groepsinteractie kreeg je een band te zien die soms meesterlijk het koord tussen abstractie en cohesie bewandelde en dat met een geluid en dynamiek die intussen volstrekt uniek en herkenbaar zijn.
