“Time has become elastic. We’re detached to this event. When we move away from it, we’re like on a rubber band: life can go on and on and on, but in the end it just keeps getting back to that thing. That’s some kind of trauma, I guess.”
Nick Cave aan het einde van One More Time With Feeling. Rouw als een rubberen band. Op Skeleton Tree zoekt hij naar een houvast voor de momenten waarop hij terug gekatapulteerd wordt naar die “gebeurtenis”. Die vindt hij niet alleen bij zijn vrouw, hij biedt haar die houvast ook zelf aan op deze onvergelijkbare plaat die van rouwverwerking een middel en geen doel maakt.
Twee uur lang een echtpaar de grens tussen ‘moedeloos’ en ‘moedig’ zien bewandelen, dat is One More Time With Feeling. Op Skeleton Tree overheerst het eerste, het is een opstap naar het tweede. De afgelopen dertig jaar kon Cave zijn woede, onmacht, verdriet kwijt in verhalen waarin de dood vaak dreigde en verderf zaaide, in songs die als rode lappen op de Bad Seeds werkten. Nu de dood uit zijn verhalen in zijn eigen leven is ingebroken, klinkt Cave (vanzelfsprekend) zoekend en doelloos als nooit tevoren. En dat in songs waarin The Bad Seeds de straatverlichting afstellen op de weg die Cave moet bewandelen om dit trauma te verwerken. Het maakt van Skeleton Tree, los van de tragische achtergrond, een scharnierplaat in z’n oeuvre.
In verhalen vindt Cave geen zin meer, maar voor songteksten waarin hij expliciet dit trauma verwerkt, is het evenzeer te vroeg. En toch vindt hij een ongeëvenaard juiste toon, al was het maar tussen de woorden door. Voor medelijden bedankt Cave immers nadrukkelijk: hij huivert ervoor door de buitenwereld als een object of pity gezien te worden. Dat alles werd duidelijk in One More Time With Feeling, dat alles uit zich ook op Skeleton Tree. Er is maar één weg, en die is vooruit. En er is maar één uitgestoken en helpende hand, en dat is die van de liefde.
“You fell from the sky / Crash landed in a field near the river Adur”
In de film en op de plaat blijft er veel onuitgesproken. Cave spreekt de naam van Arthur één keer uit, pas driekwart ver in de film. Hij verwijst naar het drama met woorden als “the event”. Ook geen “dedicated to” of “in loving memory of” te lezen in de liner notes bij het album.
Film en plaat volgen ook dezelfde opbouw. Aanvankelijk geen woord over de schaduw die over deze plaat hangt: we zien Warren Ellis (wat een emotioneel intelligent iemand, trouwens) en Cave wat dollen over een viool van 3.000 dollar en Caves kapsel. Op Skeleton Tree dateren de eerste songs “Jesus Alone” en “Rings Of Saturn” van voor het ongeluk – beide hebben de tragische achtergrond niet nodig om te blijven beklijven. Aanvankelijk horen we een plaat die verder gaat exact waar het vorige meesterwerk Push The Sky Away stopte. De bezwerende synths, een meer vertellende, prevelende Cave, door Ellis geconstrueerde loops en de elektronica die opvallend voor het voetlicht treedt in “Rings Of Saturn” verraden dat er aan een verdieping van de voorganger was begonnen.
De beladen openingslijnen van “Jesus Alone” bleken dus angstaanjagend profetisch. Ze zijn inderdaad té concreet in vergelijking met hoe Cave voorts de dood van Arthur op en in deze plaat verwerkt. Het doet denken aan de scène in de film waar Caves vrouw een doek van Arthur toont, waarop hij de plaats waar hij jaren later zou verongelukken had geschilderd. Susie Bick vond het onlangs terug, in een zwarte lijst. De hulpeloze blik van Cave naar zijn vrouw in die scène terwijl ze “don’t cry, don’t cry” zucht tegen zichzelf, doet vermoeden dat het belang van Ellis op deze plaat gewoon onschatbaar is geweest om mee de juiste muzikale toon bij wanhoop te vinden. De tijd zal uitwijzen of hij de meest cruciale Bad Seed ooit is.
And if you want to bleed, just bleed
And if you want to bleed, don’t breathe a word
Just step away and let the world spin
Zowel in de film als op plaat doet het verkillende Girl In Amber de toon drastisch omslaan. De olifant wordt zichtbaar in de kamer. Even opvallend als aangrijpend hoe in beide gevallen de focus op z’n vrouw Susie komt te liggen. De muziek verdwijnt naar de achtergrond en wordt op plaat even sfeerbepalend en ontastbaar als de nacht. De stem van Cave kraakt en klinkt plots twintig jaar ouder (het laatste woord “turn” plant na 41 luisterbeurten nog steeds een mes in het middenrif). De rol van The Bad Seeds is door hun achtergrondkoortjes (zoals ook in “Anthrocene”) even troostend nu als opruiend een kwarteeuw geleden. Woord en klank vinden elkaar en sluipen van elkaar weg, Cave geeft de woorden nu evenveel vrijheid als Bargeld en Harvey destijds muzikaal.
In “Magneto” wordt Skeleton Tree helemaal een plaat over Liefde In Tijden Van Rouw. Over elkaars houvast zijn. “In love, in love, I love you, I laugh, you laugh / I’m sawn in half and all the stars are splashed across the ceiling”. Elkaar de ruimte geven om te kunnen en mogen vallen, elkaar daarna weer oprapen. Cave beschrijft hoe zijn vrouw als eens schim door het huis dwaalt, hijzelf moet overgeven in de spoelbak in de badkamer. Verhalen maken finaal plaats voor beelden.
Wat Skeleton Tree bovenal zo fantastisch maakt, is dat Cave en zijn kompanen op zoek gaan naar nieuwe texturen. Geen naakte eenvoud zoals op The Boatmans’s Call waarop hij zijn hart blootgaf. Dat had gekund, en wie had erom gemaald. Maar nu spreidt hij ook zijn ziel op tafel uit als iemand die zorgvuldig zijn duurste hemd gaat strijken. Daarvoor mag het iets meer zijn. In zijn leven zoekt hij een nieuw houvast, de juiste woorden dienen zich ook niet bepaald spontaan aan, maar ook muzikaal zoekt hij dus naar een nieuwe taal voor deze, cruciale, fase in z’n oeuvre. In “Anthrocene” speelt een tot dusver ongehoorde jazzy drumpartij van Thomas Wydler een glansrol, synth- en andere klanken die hun gelijke op al zijn vorige platen niet kennen zorgen voor een beklemmend gevoel dat van Skeleton Tree niet “zomaar” een rouwplaat maakt, maar een plaat die zich los van het tragische achtergrondverhaal zet als een relevante, nieuw aangeboorde laag in de muzikale duisternis waarin Cave al decennia grossiert.
Oh that night we wrecked like a train / Purring cars in the pouring rain / Never felt right about it, never again
Wellicht de meest expliciete verwijzing naar Arthur valt in kernnummer “I Need You”, dat Cave ongemeen hoog en bijna ondraaglijk smekend zingt. In de windroos aan emoties is er ook plaats voor wrok, wanneer Cave verwijst naar een auto-ongeluk dat hij met zijn zoons had in 2010, en waar hij zelf veel spijt van had. “I Need You” is als het diepste dal in het rouwproces: “Cause nothing really matters / When the one you love is gone / No matter how hard I try”. In de film snijdt de quote “People say to me that he lives in their hearts. But that’s a lie. He’s in my heart, but he doesn’t live” ook het diepst. Geen rouw zonder harde woorden, it’s always darkest before the dawn.
It’s all right, now. It’s all right, now. It’s all right, now.
Want aan het einde van de plaat, verandert de toon zachtjes zoals in het laatste kwartier van One More Time With Feeling. Er is een schemering in de duisternis, en dat door de stem van de Deense sopraan Else Torp in het bijna louterende Distant Sky en door een warm omhelzende zanglijn in het minzame titelnummer. De muzikale soundtrack bij Cave en Bick wanneer de rubberen band hen niet meer terug lijkt te katapulteren, wanneer ze meer zin in hun werk vinden dan gewoon “afleiding”. En wanneer ze elkaar gewoon vinden tout court – en dat is geruststellend veel, blijkt uit plaat en film, zoals in het aandoenlijke moment waarop Cave, Bick en zoon Earl elkaar omhelzen in de studio.
Tijdens de eerste maanden na het ongeluk verloor Cave het geloof in zichzelf, hij verloor zijn stem, zo zegt hij zelf. Maar na een tijd besloten hij en Susie om te lachen: gelukkig zijn als wraak voor wat gebeurd was. Zo voelt Skeleton Tree ook aan: schoonheid als de sterkste wraak. Al was het maar om even te kunnen zeggen dat alles ok is, al is het helemaal niet ok. Nooit meer.
Maar net als een trauma in negatieve zin, is deze plaat als een elastische, rubberen band. U en ik gaan nog honderden, duizenden platen luisteren, maar we gaan steeds weer naar deze plaat terug gekatapulteerd worden. Goden overleven ons niet, zingt Cave. Deze plaat overleeft ons wel, Nick. Al heb je waarschijnlijk zelf geen idee.
