Ik kan niet tegen artiesten die hun eigen kunstwerken ‘anti-politiek’ noemen. Terwijl Serrano lustig leden van de Ku Klux Klan of Donald Trump fotografeert en reportages van dode vluchtelingenkinderen op zijn palmares heeft staan, blijft hij zich vastklampen aan de laatste strohalm van zijn neutraliteit. Onsamenhangend denkt u? Dan heeft u duidelijk deze expositie nog niet bezocht.
Het KMSKB kondigt de expo Uncensored Photographs van Amerikaans fotograaf Andres Serrano aan als ‘een storende realiteit door een belangrijk figuur in de hedendaagse kunstwereld. Alsook: sommige beelden kunnen gevoelig liggen. Ze worden in een aparte ruimte tentoongesteld.’ Het feit dat foto’s op een ‘Uncensored’ tentoonstelling zo schokkend kunnen zijn dat ze nóg sterker moeten worden afgeschermd dan de 16+-waarschuwing al doet, laat heel wat aan de verbeelding over. De nieuwsgierige bezoeker wordt echter eerst geconfronteerd met sfeerbeelden van vluchtelingen en bedelaars op straat. De foto’s zijn prachtig, de afwerking is geniaal en in de standpunten en perspectieven toont zich de meester. In mijn hoofd heb ik deze recensie al geschreven: wonderlijk.
Twee minuten later sta ik echter als versteend voor een hoogbejaarde man met ontblote penis. Hij lacht alsof ik zijn favoriete kleinkind ben en net mijn nieuwjaarsbrief heb gelezen: vertederd, vriendelijk en overweldigd. Maar dan bloot, wat in mijn geheugen mijn familiefeesten weinig kenmerkt. Nu ben ik natuurlijk niet vies van een mooi stel borsten, indien artistiek verantwoord, maar ik kan uitslag krijgen van naakt om het naakt. Soms lijkt het de enige uitweg, wanneer een foto verder niet boeiend genoeg is – hoewel dat voor dit portret niet het geval had hoeven te zijn. Als ik moet zoeken waarom het blote (niet naakte) aspect functioneel zou kunnen zijn, dan geef ik het op.
En hoewel ik het eigenlijk niet wil hebben over het ‘16+-achter-gordijn-gedeelte’ gebiedt mij de eerlijkheid te zeggen, dat het weldegelijk deel uitmaakt van de expositie. Iemand die zijn tentoonstelling ‘Uncensored’ noemt en vervolgens gordijnen plaatst, mag ook van enige onsamenhangendheid verdacht worden – maar dat kan ik hem of haar eventueel vergeven. Maar Kunst om Kunst, naakt om naakt, schok om schok, … Het is zo vermoeiend om naar te kijken. Hetzelfde geldt voor de andere werken waarmee Serrano naam maakte, zoals “Piss Christ”: een christusbeeld, ondergedompeld in een onderwatersetting van eigen afscheidingen. Zelfs toen ik euforisch uitriep ‘Wauw, dat vind ik mooi’, bleek het een zoom-in op urine te zijn. Dat zijn zaken die me erger choqueren (en tegelijk vervelen) dan eender welke forse erectie.
Op het moment dat je alles denkt meegemaakt te hebben, sta je pal voor een grote foto van een –excusez le mot –drol. Een ronde excretie met een doorkijkgaatje in het midden. Wie met uitwerpselen wil werken moet naar het oeuvre van Chris Ofili kijken, en minder in de porseleinen spiegel. Wat is immers de bedoeling van iemand die zegt: ‘It’s a sure thing that people always seem to think their own shit is the best’. De enige boodschap echter die je als kijker kan ontwarren, zijn de paprika’s die Serrano als lunch at.
De échte verrassing was echter niet van ‘fecalische’ aard. Op het moment dat je dreigt op te geven, zie je “Black Supper”. Het is een van de enige werken waar men bankjes voor heeft geplaatst alsof zelfs de curatoren het licht hebben gezien: dit werk is wél de moeite waard om bij stil te staan. Het horizontale zesluik toont een beeldhouwwerk van het Laatste Avondmaal dat onder water is gezonken en nadien gefotografeerd. De luchtbellen zijn intact gebleven maar lijken zo fragiel dat eender welke tik tegen het canvas, ze kan doen ploppen. Ik ben zo blij dat het voor één keer niet om lichaamsvloeistoffen gaat. Als je dit soort pareltjes kan creëren, waarom zou je dan je eigen zaadcellen fotograferen?
Het is een jammere zaak te merken dat Serrano zo getalenteerd is als portretfotograaf, maar toch zijn toevlucht zoekt in de makkelijke controversie. Het onderliggende idee is vaak erg zoek en wat het KMSKB als ‘storende realiteit’ beschrijft, blijkt in wezen slechts delen van het echte leven bevatten, ondergedompeld in een sausje van bloed en sperma. Een goede raad voor de beginnende fotografen onder jullie: hou jullie excretie in discretie.
Andres Serrano. Uncensored Photographs loopt nog tot 21 augustus in het KMSK te Brussel.
