Schenking Henri Chotteau: François Morellet in S.M.A.K. is een totaaltentoonstelling waarbij de kijker geen toevallige passant is maar deel wordt van de expo. De grafische werken lijken doorgetrokken in de muren en reflecteren die ruimtelijke openheid in de vrijheid die de toeschouwers gegeven wordt.
De expo destilleert werken van de Franse kunstenaar François Morellet uit de rijke schenking die S.M.A.K. Gent ontving van landgenoot Henri Chotteau. Die Brusselse verzamelaar schonk het museum al eerder werken in 2004 en 2007 naar aanleiding van gelijkaardige tentoonstellingen. Die werden aangevuld tot 24 stuks bij zijn overlijden in 2012. Het oeuvre heeft duidelijke wortels binnen de Op-art, een kunststroming die focust op optische illusies, en de kinetische kunst, waarbij de focus op beweging ligt. Toch zoekt Morellet hierin zijn eigen weg door het berekende dat aan de illusie van beweging op een 2D-oppervlak voorafgaat, te combineren met de factor ‘toeval’. Zo zocht hij voor het werk “Toevallige verdeling van 40.000 vierkanten, volgens de even en oneven cijfers van een telefoonboek, 50% rood, 50% grijs” naar een systeem om zijn schilderij te schematiseren maar gebruikte hij daarvoor wel de willekeur van cijfers binnen een telefoonnummer. Op die manier verbindt hij de perfectie van het systeem en de machine met de imperfectie die eigen is aan de mens; iets wat hij zelf omschrijft als ‘de humor in mijn werk’.
Al bij het binnenwandelen van de zaal valt het op hoe schaars er werd omgesprongen met extra ornamenten, naambordjes of andere in het oog springende stoorzenders. Er is niets aanwezig in de ruimte dat niet noodzakelijk aanwezig moet zijn. De vloer is grijszwart en reflecteert in witte vlakken de zon die door de ramen naar binnen schijnt. De muren zijn spierwit en worden enkel doorbroken door het zwarte lijnenspel en de (kleur)patronen op de kunstwerken zelf. Het tweedelige en contrastrijke aspect komt dus zowel in het oeuvre zelf als in de omgeving terug. Wit en zwart, licht en donker, voorgrond en achtergrond, positief en negatief, stilstand en beweging, …
Hoogtepunt en blikvanger van het geheel is ongetwijfeld het enige beeldhouwwerk in de zaal: “Sphère Trames”. Het gaat om een systematische 3D-constructie uit dunne staafjes in edelmetaal die doet denken aan een ontmantelde discobal. Die kan vanuit elke hoek bekeken worden en biedt steeds verschillende doorzichten. Het is niet het enige werk dat flirt met de derde dimensie, maar wel het enige dat niet aan de muur bevestigd is en zich in het midden van de ruimte profileert.
Biedt de zaaltekst de kijker een schat aan informatie om het oeuvre te interpreteren of de context ervan te begrijpen? Neen. Vinden we op de naambordjes extra uitleg over de individuele kunstwerken, los van materiaalgebruik of titel? Evenmin. De belangrijkste vraag is hier: is dat nodig? Opnieuw is het antwoord: neen, waarschijnlijk niet. De expositie is zo beperkt in omvang dat extra informatie over nog kleinere details daarbinnen waarschijnlijk enkel voor verwarring en versnippering zou zorgen. Het lijkt in dit geval te volstaan om je als ongeïnformeerde toeschouwer te laten opnemen in de expositie en er met louter eigen indrukken over na te denken. Voor de bezoeker die wél graag meer wil weten over het productieproces of de pythagorische theorieën die Morellet als basis gebruikte is er de gelijknamige en drietalige catalogus. Hoewel die helder opgebouwd is, prachtig vormgegeven en voorzien van meer dan voldoende beeldmateriaal, lijkt hij meer informatie te bevatten dan nodig, waardoor het luchtige aspect van de werken verdwijnt.
Schenking Henri Chotteau: François Morellet is een optisch hoogstandje dat voor zowel getrainde als ongetrainde kunstliefhebbers een duidelijke meerwaarde biedt. Jammer is de beperkte omvang van de collectie, waardoor de tentoonstelling op zich misschien niet de volledige toegangsprijs van het museum waard is. Als aanvulling op een uitgebreid bezoek aan het S.M.A.K. vormt ze echter zeker een welkome opfrissing van een getalenteerd kunstenaar.
Schenking Henri Chotteau: François Morellet loopt nog tot 11 januari in S.M.A.K., Gent.
