Tom Perrotta, de schrijver van onder andere Election (verfilmd door Alexander Payne) en Little Children (verfilmd door Todd Field), gaf zijn carrière in 2011 een opvallende wending toen hij The Leftovers publiceerde. Waar zijn boeken tot dan toe verhalen vertelden over gewone mensen uit de middenklasse die de een of andere dagdagelijkse crisis doormaakten (ontrouw, intriges op het werk), ging The Leftovers over gewone mensen uit de middenklasse die om moesten gaan met het feit dat 2 procent van de wereldbevolking plotseling en volstrekt onverklaarbaar in het niets verdwijnt.
Het was de eerste keer dat Perrotta het bovennatuurlijke een rol gaf in zijn boeken, en het concept was blijkbaar intrigerend genoeg om de interesse van HBO te wekken – samen met Damon Lindelof mocht Perrotta zijn roman bewerken tot een tiendelige serie. (Op het moment van schrijven is een tweede seizoen alvast aangekondigd.) En hoewel Lindelof vooral bekend is als degene die zowel Lost als Ridley Scotts film Prometheus de volslagen incoherentie in pende, hebben we goed nieuws: niet alleen blijft The Leftovers tot het einde samenhangend, de gebeurtenissen haken zelfs op een slimme manier op elkaar in en de personages krijgen geleidelijk aan meer diepte en nuances mee. Een beetje zoals een serie in elkaar hoort te zitten, dus. Damon Lindelof, we zijn trots op je.
Het verhaal speelt zich af drie jaar na the sudden departure: de dag in oktober waarop miljoenen mensen, inclusief de paus en Gary Busey, spoorloos verdwenen. Een onderzoekscommissie van de Amerikaanse regering komt van een kale reis thuis; niets of niemand kan de verdwijningen verklaren. Verschillende kerken claimen het gebeuren als ultiem bewijs dat het einde der tijden nabij is, maar omdat er overal ter wereld mensen van alle mogelijke religies zijn verdwenen (om nog maar te zwijgen van heel wat atheïsten), ontstaan er ook behoorlijk wat nieuwe sektes, die hun eigen draai geven aan the sudden departure. De belangrijkste hiervan is the guilty remnant, waarvan de leden zich uitsluitend in het wit kleden, constant sigaretten roken en geen woord spreken. Terwijl de meeste mensen verder proberen te gaan met hun leven, blijven zij de maatschappij op een weinig sympathieke manier herinneren aan wat er gebeurd is en aan wat – volgens hen – opnieuw zal gebeuren. We volgen het gezin Garvey: vader Kevin (Justin Theroux) is de politiechef van Mapleton, een klein stadje in de staat New York. Moeder Laurie (Amy Brenneman) is bij de guilty remnant gegaan en één van de fanatiekste leden. Dochter Jill (Margaret Qually) woont nog thuis, maar is een emotioneel wrak op de dool. En zoon Tom (Chris Zylka) is bij een andere sekte gegaan, opgehangen aan de zelfverklaarde profeet Wayne Gilchrest (Paterson Joseph), die de emotionele pijn van anderen zou wegknuffelen.
In vergelijking met het boek is het opvallend hoe de serie een hardere, meer apocalyptische toon aanslaat. De thematiek blijft in principe hetzelfde: Perrotta’s roman ging over een maatschappij die wanhopig wil terugkeren naar een vorm van normaliteit – in die zin kan je het boek zelfs interpreteren als een soort satire op de typisch Amerikaanse waarden: in plaats te streven naar excellentie, streeft men in deze wereld alleen nog naar goede ouderwetse middelmatigheid; dat is al heel wat. In de serie, waar men met de 350 pagina’s tekst van het boek tien uur tv moet vullen, blijft men trouw aan die basisgedachte, maar moet de plot uiteraard aanzienlijk aangevuld worden met nieuwe elementen. En zowat al die elementen maken het verhaal donkerder, somberder en troostelozer. De guilty remnant is veel genadelozer in zijn pesterijen van de inwoners van Mapleton dan in het het boek. Er zit ook veel meer geweld in de serie en in deze versie van het verhaal beginnen we zelfs te twijfelen of Kevin niet gewoon gek aan het worden is.
Veel series in dit alom bewierrookte “gouden tijdperk van de tv” hebben een gelijkaardige neiging om zwartgalligheid te verwarren met diepzinnigheid. Maar al te veel fictieprogramma’s lijken er bewust op uit te zijn om toch maar zo zwaar en deprimerend mogelijk te zijn, wellicht uit schrik om anders niet serieus genomen te worden. The Leftovers flirt soms met die grens, maar blijft toch telkens nét aan de veilige zijde daarvan, voornamelijk dankzij een zwart gevoel voor humor dat regelmatig de pathos van de serie even mag doorprikken. Perrotta en Lindelof proberen hun publiek niet emotioneel te overtroeven door toch maar zo hard mogelijk uit de hoek te komen, maar blijven simpelweg trouw aan de wereld waarin hun serie zich afspeelt.
Wie overigens verwacht dat hij tegen het einde een verklaring krijgt voor de verdwijningen: vergeet het. The Leftovers gaat juist voor een groot deel over hoe de samenleving omgaat met het onverklaarbare en hoe traditionele autoriteitsstructuren uiteindelijk falen om een antwoord te bieden. De overheid, georganiseerde religies: geen van allen kunnen ze een uitleg geven, geen van allen kunnen ze een oplossing bieden. En wat doe je dan, als individu? Je wordt gek, je gaat bij een sekte, je geeft je over aan nihilisme of je houdt gewoon de schijn op en gaat voort met je leven zo goed je kan. Een definitieve verklaring geven aan de sudden departure zou heel die thematiek compleet teniet doen, dus we kunnen alleen maar hopen dat de makers ook in het tweede seizoen weerstaan aan de verleiding om die te voorzien.
Bepaalde afleveringen steken er duidelijk bovenuit: zo is aflevering drie volledig opgehangen aan dominee Matt Jamison (Christopher Eccleston), die probeert om zijn kerk te redden van inbeslagname. Die aflevering zou bijna een volledig losstaande tragikomische kortfilm van 50 minuten kunnen zijn, met een enorme spankracht en een onweerstaanbare tragische ironie. Idem voor aflevering zes, die over Nora Durst (een geweldige Carrie Coon) gaat, een vrouw die zowel haar man als haar twee kinderen verloren is en tijdens een conferentie van haar werk finaal breekt. De pijn van dat personage is voelbaar, maar wordt opnieuw doorspekt met een eigenzinnig, pikzwart gevoel voor humor.
The Leftovers heeft nog niet de kracht gegenereerd die een serie nodig heeft om in de eregalerij te komen waar o.a. The Wire, The Sopranos en Breaking Bad thuishoren, maar we kijken wel al uit naar seizoen 2. Wat niet is, kan nog komen, tenslotte.
