Voorlopig ligt hij nog aan onze voeten, de 21ste eeuw. Het wordt er een van technologische revoluties, misschien een atoomoorlog, en wie weet luidt hij zelfs het einde van de mensheid in. Welke voorspellingen men er ook over doet: fascinerender dan de eeuw van onze ouders zal hij waarschijnlijk niet worden. Van in het verschraalde schijnsel van gloeilampen beschenen huiskamertaferelen uit het begin van de 20ste eeuw tot e-mailverkeer en de alomtegenwoordigheid van spaarlampen: zal het ons gegeven zijn ooit datgene mee te maken waarvan we nu nog niet eens durven te dromen?
Dat Geert Mak er goed in is, moet niet meer worden betwijfeld. Met In Europa en Reizen Zonder John, waarschijnlijk zijn twee best verkopende boeken op dit moment, had Mak het over het nu door het over vroeger te hebben. Enorm fascinerend is hoe de schrijver de actualiteit van de geschiedenis kan illustreren, en op die manier van al lang vergane stof bijna iets avontuurlijk te maken. Het historisch perspectief wordt immers pas interessant wanneer men er een persoonlijk verhaal mee verbindt met leed dat eigenlijk van alle tijden zou kunnen zijn, of wanneer men het historische, al dan niet latent, in een bijna hedendaags perspectief plaatst. In de boeken van Geert Mak komen die steevast samen. Hoe belangrijk een persoon ook mag zijn, de auteur vertrekt altijd vanuit de mens. De kleine kantjes, de franjes die het totaalplaatje een totaal andere aanschijn geven: Mak is er zelden of nooit ongevoelig voor. In De Eeuw Van Mijn Vader is het vanzelfsprekend de vaderfiguur die als lijdend voorwerp de eeuw ondergaat. Door voor dat persoonlijk vertrekpunt te kiezen, kan de schrijver het behalve over de feiten meteen ook over hun impact hebben. Op die manier wordt de theorie meteen geconcretiseerd en getoetst aan het individu, althans waar dat relevant is. Bijgevolg krijgt de lezer nooit het gevoel zich met een feitenboek bezig te houden, een dat het resultaat is van uren, dagen en weken opzoekingswerk. Het stof liet Mak in bibliotheken en archieven achter: wat de lezer te zien krijgt, is wat de auteur er van maakt, als een schilder met als enige materiaal: pen, papier, of wie weet een digitale tekstverwerker.
Overigens niet alleen die wereld die sneller veranderde dan er jaren verstreken krijgt in dit boek heel wat aandacht. Ook de onmiddellijke entourage van Maks gezin, namelijk het Nederlandse politieke stelsel en niet in het minst het leven in Nederlands Indië, wordt uitgebreid toegelicht. Zelfs de minder fraaie koloniale bladzijde van het Nederlands verleden wordt door Mak aangeroerd: genuanceerd, maar niet in die mate dat alles verzandt in een ondoorzichtige brij van visies. De auteur laat een licht schijnen vanuit een bepaalde invalshoek en gaat er nooit van uit dat dat het enige mogelijke licht is, waardoor de weg nog steeds openligt om zelf, als lezer, in de geschiedenis te duiken en feiten van interpretaties te gaan onderscheiden. Interessant is wat Mak om een veeleer ontroerend familiaal portret heen te weven. Het onderwerp hoefde niet per se de vaderfiguur te zijn, maar kon gelijk welke man uit die generatie betreffen. Toch is Maks nabijheid, en de grote liefde waarmee hij het opneemt voor de besognes van een klein man, doorslaggevend voor de pracht van dit boek. Elk groot plan genereert een klein slachtoffer, elke kleine schakel brengt in de grotere machinerie van het bestaan gevolgen met zich mee. Dat is wat Mak doeltreffend en tegelijk zeer gevoelig doet. De geschiedenis openbreken, en er iets persoonlijks uithalen.
Wie kent echter niet het gevoel vermoeid te geraken als lezer, alleen al door de uiterlijke omvang van een klepper van meer dan 500 bladzijden? Deze heruitgave van De Eeuw Van Mijn Vader heeft daar geen last van: de dwarsligger ligt namelijk erg fijn in de hand en de illustraties werden groot genoeg afgedrukt om ze overzichtelijk te houden. Inmiddels werd het boek bekroond met de NS Publieksprijs. De ware bekroning voor dit uitzonderlijke boek zou er echter uit bestaan uw aandacht te krijgen.
undefined
