Het feit dat ik dit schrijf wil zeggen dat ik weer eens 160 minuten aan Hobbit-avonturen heb overleefd dit eindejaar. Of die 160 minuten mijn persoonlijke top tien waardig zijn ontdek je zo meteen. Maar eerst even wat algemener: 2013 was een jaar waarin het bioscooppubliek de stroom aan mega-blockbusters uit Hollywood niet meer blindelings pikte. Het ene na het andere spektakel flopte. We kregen ook opvallend straffe documentaires voorgeschoteld, die naast realisme ook sterke cinema brachten. Ook opvallend: de gay community kreeg dit jaar via enkele opmerkelijke films een dankbare spreekbuis. We amuseerden ons met extravagante homo’s in Las Vegas en trokken onze kraag wat losser bij twee Franse lesbische meisjes. Alsof dat nog niet genoeg was werden we op verbluffende wijze de ruimte in gekatapulteerd, was er weer heel wat knappe internationale cinema en keerde ieders grote held terug: Arnold Schwarzenegger! Het vuurwerk en de champagnekurken vliegen bijna weer in het rond, dus tijd voor lijstjes. Filmjaar 2013 in mijn niet zo bescheiden mening.
TOP 10
Een film kan je bij het nekvel grijpen. Een film kan je de strot dichtnijpen. Een film kan je een genadeloze stomp in de maag geven. Maar een film dit dat alles tegelijk doet, kom je niet vaak tegen. The Act of Killing was zo een film dit jaar. Regisseur Joshua Oppenheimer wou een documentaire maken over de massamoorden in Indonesië in 1965 en ’66. Geen droge vertelling van de feiten, maar een diepgravend psychologische steekspel tussen Oppenheimer en de mannen die verantwoordelijk zijn voor de dood van (honderd)duizenden onschuldigen. De regisseur laat de monsters hun eigen daden met trots naspelen, zodat de zelfconfrontatie sterker en sterker wordt. Verwacht geen spijtbetuiging van de centrale figuren, maar wel een film die zijn concept gewaagd, maar met intelligentie en vastberadenheid brengt. Essentiële cinema die experimenteert met de vorm van het genre en dit jaar elk greintje fictie overtreft. Fascinatie en totale walging lagen zelden zo dicht bij elkaar.
Het was lang wachten voordat we de nieuwe Paul Thomas Anderson konden bekijken, maar het was het wachten meer dan waard. Nadat hij een groots Amerikaans epos afleverde met There Will Be Blood mikt PTA op een iets intiemer, maar niet minder ambitieus portret van een charismatische sekteleider (P. S. Hoffman) en zijn vriendschap met een dierlijk efficiënte Joaquin Phoenix. Anderson bewijst zich nogmaals één van de grote auteurs van zijn generatie en levert een opeenstapeling van verbluffende composities, ijzersterke acteurs en narratieve ambiguïteit. Moeilijk te vatten in zijn totaliteit, maar toch cinema die je opslorpt als drijfzand. Als Amerikaans chroniqueur kan Anderson tellen als een moderne versie van John Ford. Voilà, denk daar maar eens over na!
3. La Grande Bellezza
Rome is een verderfelijk oord aan extravagante uitspattingen en wordt bewoond door een verwerpelijke jetset. Dat kwamen we 53 jaar geleden al te weten in Federico Fellini’s La Dolce Vita. Paolo Sorrentino achtte de tijd rijp om eens te gaan kijken hoe het nu met die Romeinse jetset gesteld is. Niet goed, zo blijkt. Melancholie troef in dit verhaal van een verouderde journalist die terugkijkt op een uitbundig leven, maar toch achterblijft met een leegte in zijn ziel. Sorrentino schetst met zijn filmische kunsten en sterke beeldtaal een verhaal dat voortdrijft op een knagend verlangen naar een ander verleden in een Italiaanse hoofdstad die evenzeer ontdaan lijkt van haar rijke geest. Een beeldmooi portret van een stad en haar inwoners, aangedaan en achtergelaten in het post-Berlusconitijdperk.
Jesse and Celine forever! Dat geldt nog steeds na een derde blik op de romantische lotgevallen van dit geliefde filmkoppel. De ingrediënten uit de vorige twee films werken nog steeds: Julie Delpy en Ethan Hawke die door een bepaalde stad kuieren en filosoferen over zichzelf, de liefde en het leven. Enig verschil: ditmaal zijn ze getrouwd en hebben ze kinderen. Dat zorgt voor nieuwe inzichten die pijnlijk treffend gecommuniceerd worden door de gulle regie van Richard Linklater, de onweerstaanbare chemie tussen de hoofdacteurs en de exotische locatie. Het is alsof het koppel al je levensvragen tracht te beantwoorden en je wezenloos achterblijft wanneer we ze voor een derde keer vaarwel moeten zeggen. Goudeerlijke cinema. Hopelijk tot nog eens, Jesse en Celine!
Misschien niet de beste film van het jaar, maar toch wel de meest intense bioscoopervaring. Na Gravity driemaal te hebben bekeken op het witte doek, ging er nog steeds niets verloren van de gehele ervaring. Misschien niet hoogstaand op het vlak van scenario, maar Cuaron bewijst dat plot niet het meest essentiële moet zijn voor grootse cinema. Met een ambitieuze visie, sterke acteurs en revolutionaire visuele effecten kom je al een heel eind. De camera zwiert als een gracieuze ballerina door de oneindige ruimte, terwijl je als kijker samen met Bullock en Clooney doodsangsten uitstaat. Gravity is een aanslag op alle zintuigen, die je na negentig minuten hyperventilerend in je bioscoopstoel achterlaat. Blockbuster van het jaar? Blockbuster van het jaar!
Een film met vele leuke deuntjes, maar ook veel meer dan dat, want het is natuurlijk een film van de gebroeders Coen. Een odyssee van een Amerikaanse folkzanger uit de sixties met mythische allures en een cynische filosofische bespiegeling over het lot en het leven. Oscaar Isaac bewijst zich als een talent in de hoofdrol en baant zich een weg door de sardonische obstakels waarmee de Coens hun personages graag teisteren. Er is geen uitweg uit de circle of life, je kan je er enkel maar aan aanpassen. Hang me, oh hang me!
Controverse troef rond deze film, want het zal toch niet waar zijn: hij bevat zwoele en nogal expliciete sekscènes tussen twee jonge vrouwen. Mogen ze branden in de hel! Die conclusie bleek toch soms als je de honderden artikels las die zich concentreerden op die twintig minuten aan intieme scènes uit een film van drie uur. Deze Gouden Palm-winnaar is vooral een gepassioneerde liefdeshistorie vol emotionele rauwheid en knetterende chemie. Léa Seydoux en Adèle Exarchopoulos spelen op een bovennatuurlijk niveau en trekken je mee in hun rollercoaster aan gevoelens, verlangens en lusten. Een chirurgische ontleding van jonge liefde.
Kathryn Bigelow volgt haar Oscarwinnaar The Hurt Locker op met een dodelijk efficiënte vertelling van de tienjarige jacht op de meest gezochte man van de planeet: Osama Bin Laden. Samen met scenarist Mark Boal brengt Bigelow een ijzersterke thriller met journalistieke allures, die elke kruimel informatie najaagt tot aan de strakke finale. Jessica Chastain is een vrouw die als een bloedhond haar prooi opjaagt, maar ook innerlijk getormenteerd wordt door haar loodzware taak. Geen cinema die grenzen verlegt, maar we: een doeltreffende film die als een torpedo zijn doel raakt. Het soort film dat na het bekijken aanvoelt als een viergangenmenu.
De Zuid-Koreanen zijn goed bezig. Na een nieuwe wind doorheen hun nationale cinema te blazen en de internationale festivals te veroveren, is het nu blijkbaar tijd om het op Amerikaanse bodem te proberen. Oldboy-regisseur Chan Wook-Park deed dat dit jaar met Stoker: een subversief, haast gotisch familieverhaal met een flinke hoek af. Niemand is wie hij of zij lijkt te zijn, emoties blijken allemaal in de diepvries te zitten, terwijl de enige warmte in de film afkomstig is van een Burtonesk kleurenpalet. Eindeloos intrigerend in zijn inspirerende benadering. En dat geschreven door die kerel die ooit getatoeëerd rondliep in Prison Break. Go figure.
Ik begon deze top tien met een documentaire en ik eindig hem met een documentaire. Geen Indonesische massamoorden in Stories We Tell, maar wel Sarah Polley die ons een blik gunt op de geschiedenis van haar familie, en dan vooral op het verleden van haar moeder. Een moedige en intieme onderneming die graaft naar hoe onze achtergrond ons vormt, tekent en tot het einde van onze dagen aan ons kleeft. Sarah Polley onderneemt iets wat weinigen aandurven: ze gaat niet naar zichzelf op zoek in een fictief verhaal, maar in haar eigen verhaal. Dat vraagt om eindeloos respect.
Flop 5
John McClane is een persoonlijke held en beleefde vier avonturen die elk op hun manier te genieten waren, maar aan alle mooie liedjes komt een einde. De vijfde Die Hard is een gedrocht van een actiefilm, die elke greintje liefde voor de franchise mist, laat staan enige blijk geeft van kennis hoe je een onderhoudend actiespektakel maakt.
Het doet me nog maar weinig wat Robert Rodriguez doet. De eerste Machete was misschien nog wel een leuke grap, maar eentje die niet voor een tweede keer moest naverteld worden. Rodriguez valt schaamteloos in herhaling en zet zichzelf in de verf als een one-trick pony. Hoe graag we de tronie van Danny trejo zien, dit hoefde niet.
Michael Bay ging een kleinschalig filmpje maken na zijn bombastische Transformers-reeks. Helaas levert dat geen betere film op. Bay zet elk aspect van zijn slechte smaak extra in de verf in dit zogenaamde waargebeurd verhaal en lacht zijn hoofdpersonages vierkant uit. Vooral pain, no gain.
Ik ben fan van musicals, maar dan moeten ze wel goed gemaakt zijn. Tom Hooper keldert het meesterwerk van Victor Hugo met een onbegrijpelijke regie, vloekende zang en ambities die zijn tere schouders niet kunnen dragen.
Sightseers
Ben Wheatley wordt geprezen als een nieuw Brits talent, maar doet het toch niet echt voor mij. Sightseers was een zwarte komedie die nooit echt goed wist welke weg hij nu effectief uit wou, gekruid met rotirritante hoofdpersonages.
En dan nog…
Top 20 laureaten : Captain Phillips, Like Father, Like Son, Frances Ha, No, Mud, Cloud Atlas, Only God Forgives, The Immigrant, The Perks of Being a Wallflower, Tabu
Andere gedrochten: Gangster Squad, Bullet To the Head, Hyde Park on Hudson, This is 40, White House Down, Olympus Has Fallen, World War Z, Carrie
Spijtig genoeg gemist: Kid, La Cinquième Saison, Blancanieves, Die Wand, The Grandmaster, L’ecume des Jours, Rush, After Earth, Like Someone in Love, Jeune & Jolie
Guilty pleasure van het jaar: This Is The End. Ja, ik heb me hiermee rot gelachen. Aangeraden met een bak bier en enkele maffe vrienden.
Grootste WTF-moment: laat ons het er op houden dat heel Ulrich Seidl zijn Paradies-trilogie onder deze categorie valt.
Favoriete comeback: hij is misschien niet meer de ster die hij ooit geweest is, maar mijn favoriete spierbundel blijft toch Arnold Schwarzenegger. Zolang hij ons nog trakteert op enkele oneliners, ben ik tevreden. Welkom terug, Schwarzie!
Crush van het jaar: Adèle Exarchopoulos. Een dijk van een acteerprestatie in La Vie d’Adèle, maar verder ook gewoon een pracht van een jongedame. Nog maar twintig, maar vrouwelijkheid te over.
Eikel van het jaar: James Franco. De man duikt overal op, toont zichzelf een creatieve duizendpoot, maar doet het met zoveel arrogantie dat een mens er eens zou willen op kloppen. Franco beweegt zich als een toerist door Hollywood, een toerist waar je maar weinig hoogte van krijgt.
Afscheid van het jaar: Steven Soderbergh. De regisseur zou geen bioscoopfilms meer gaan maken, maar richt zijn pijlen op andere projecten. Spijtig, al hopen we dat hij ooit van gedachten verandert.
Grappigste sekscène: Cameron Diaz die haar onderstel over de voorruit van een Ferrari drapeert, terwijl Javier Bardem vol ongeloof toekijkt. Ik ook, enkel kreeg ik er nog eens de slappe lach bij. Je moet het zien om te geloven.
Beste soundtracks van het jaar: Django Unchained, The Master, Cloud Atlas, Lore, Stoker, La Grande Bellezza, Elysium, Gravity
Meest gênante moment in de bioscoop: de man die tijdens een vertoning van Taxi Driver oncontroleerbaar begon te bulderlachen toen Travis Bickle een zwarte jongeman neerknalde. Ongepast, kerel!
Niet in de zalen: The World’s End. Het was even slikken toen bleek dat het derde deel in Edgar Wrights Cornetto-trilogie niet in de Belgische zalen zou komen. Geklaag aan het adres van Universal maakte geen verschil.
Wordt verwacht in 2014: een staaltje aan films die ik volgend jaar op mijn netvlies wil branden:Nymphomaniac, Philomena, The Wolf of Wall Street, The Selfish Giant, 12 Years a Slave, Dallas Buyers Club, American Hustle, Nebraska, Only Lovers Left Alive, All is Lost, The Grand Budapest Hotel, The Monuments Men, Her, Noah, Transcendence, Anchorman 2, Godzilla, X-Men: Days of Future Past, Jupiter Ascending, How to Train Your Dragon 2, Sin City 2, Dawn of the Planet of the Apes, The Loft, Welp, Interstellar, Gone Girl, Suite Française en Exodus.