November is de maand waarin heel wat mannen hun snor laten groeien om het goede doel te dienen; het zogenaamde Movember. Allemaal tof en leuk, maar voor degenen die deze maand wat uitgekeken raken op al die testosteronrijke gezichtsbeharing, hebben wij het perfecte tegengif: Noirvember. Het concept is simpel: de hele maand november staat in het teken van de donkere schaduwen, stoere mannen, verleidelijke femme fatales en gedeukte fedora’s uit de film noir. Bij film noir denkt elke filmliefhebber onmiddellijk aan klassiekers als The Maltese Falcon, Double Indemnity of Touch of Evil. De stroming (of het genre) kende haar hoogtepunt van 1941 tot 1958 en kenmerkte zich als een resem misdaadfilms, doordrongen van nihilisme en duistere melancholie. Omdat we jullie niet willen vervelen met voor de hand liggende keuzes hebben wij tien film noirs in de aanbieding die overschaduwd worden door de grote klassiekers, maar volgens ons even veel aandacht verdienen.
Gaslight (1944)
Vele regisseurs waagden zich begin jaren veertig eens graag aan een uitstapje in de film noir, zo ook George Cukor. Met oer-Hollywoodiaanse films als Dinner at Eight en The Philadelphia Story was Cukor heel andere dingen gewoon. Het machtsspel tussen man en vrouw is de film noir niet vreemd en keert ook terug in Cukors Gaslight. Ingrid Bergman trekt samen met haar kersverse man in in het oude huis van haar vermoorde tante. Al snel gebeuren er allerlei vreemde voorvallen, waardoor het personage van Bergman aan haar geestelijke gezondheid gaat twijfelen, zonder te merken dat haar man haar manipuleert. Bergman bracht tijd door in de psychiatrie ter voorbereiding van haar rol en won er uiteindelijk een Oscar mee.
Topquote: “Jewels are wonderful things. They have a life of their own.”
Murder, My Sweet (1944)
Edward Dmytryk, een regisseur die nu zo goed als vergeten is, leverde indertijd toch enkele films af die de moeite zijn. Zo bracht Dmytryk voor het eerst Philip Marlowe naar het witte doek, de bekende privé-detective bedacht door Raymond Chandler. Nog geen Bogart als Marlowe (dat kwam pas met The Big Sleep), maar wel Dick Powell. Met ingrediënten als leugens, diefstal, meineed, bedrog en de valse verschijning van Claire Trevor bevatte Murder, My Sweet alles wat een stevige film noir verlangde.
Topquote: “You shouldn’t kiss a girl when you’re wearing that gun… leaves a bruise.”
Detour (1945)
Detour is een film die lang opzij werd gezet als een simpel B-filmpje, maar de laatste decennia wat meer erkenning heeft genoten als een hoogtepunt in de film noir. De film werd volgens regisseur Edward G. Ulmer geschoten in zes dagen, op maar drie sets, met een zeer pover budget. Minimaal in opzet of niet, Detour bewijst een uiterst krachtige noir te zijn die met zijn 68 minuten perfect de ziel van de filmstroming weet te vatten. Niet veel mannen die zo weinig geluk kennen in film noirs als pianist Al Roberts (Tom Neal), om nog maar te zwijgen van een demonisch lepe Ann Savage. Het ontdekken meer dan waard.
Topquote: “That’s life. Whichever way you turn, Fate sticks out a foot to trip you.”
Scarlet Street (1945)
Fritz Lang: een grote naam uit de filmgeschiedenis. Lang was niet enkel succesvol in zijn Duitse periode, maar leverde ook heel wat kleppers af toen hij het geluk in Amerika ging zoeken. Zo is Scarlet Street misschien wel één van de meest pessimistische film noirs uit de filmgeschiedenis. Edward G. Robinson schittert als een goedgelovige loebas die in het verraderlijke web loopt van Joan Bennet en haar al even verachtelijke vriend. Lang gooit het personage van Robinson in een neerwaartse spiraal waaruit een terugkeer weinig plausibel lijkt. Straffe kost!
Topquote: “If he were mean or vicious or if he’d bawl me out or something, I’d like him better.”
Nightmare Alley (1947)
Net als Cukor was ook Edmund Goulding niet onmiddellijk een noir-regisseur. Nightmare Alley was dan ook zijn enige uitstapje in het genre, maar wat voor één. Na heel wat getouwtrek met de toenmalige conservatieve productiecode slaagde Goulding er toch in om een ambitieuze film af te leveren over de opkomst en neergang van een opportunistische kermisassistent. Alcoholisme, religie, spiritualiteit en manipulatie komen allemaal aan bod in een film die de vreugdevolle ervaring van een kermis ontdoet van al zijn franjes. Nightmare Alley is een noir die tracht hoger te mikken dan de gebruikelijke conventies en daar ook in slaagt.
Topquote: “How can a guy sink so low?”
“He reached too high…”
Force of Evil (1948)
John Garfield, gestorven op 39-jarige leeftijd, maar een natuurkracht als hij op zijn best stond te acteren. In Force of Evil zien we hem als een advocaat die zich inlaat met illegale lotingen om zijn broer uit de nood te helpen. Wat je krijgt zijn grauwe settings in New York, poëtische dialogen en Bijbelse allusies. De misdaad is geen geromantiseerde wereld in deze thriller, maar één waar het maar triest is om te vertoeven en je je noodlot onvermijdelijk in de ogen moet kijken. Onder de fans van Force of Evil behoort een zekere Martin Scorsese.
Topquote: “A man could spend the rest of his life trying to remember what he shouldn’t have said.”
In a Lonely Place (1950)
En hier is hij dan, onze eerste Bogart-film in dit lijstje. Geen Bogey als stoere detective, maar wel als een cynische Hollywood-scenarist met losse handjes. In A Lonely Place wordt vaak vergeten door het bekendere werk van Bogart, maar toch behoort zijn acteerprestatie in deze film tot het strafste wat hij ooit gedaan heeft. Zijn personage loopt strak van een intrinsieke woede, maar straalt tegelijkertijd ook een meelijwekkende zwakte uit. Regie is van Nicholas Ray (die later Rebel Without A Cause zou maken), die subtiele kritiek uit op het morele klimaat in de Amerikaanse filmwereld en op de celebrity-cultus.
Topquote: “I was born when she kissed me. I died when she left me. I lived a few weeks while she loved me.”
The Big Heat (1953)
Tweede film van Fritz Lang op ons lijstje. Laat ons zeggen dat de briljante Duitser zich de film noir goed eigen wist te maken. Glenn Ford speelt in deze film een flik die het opneemt tegen het misdaadsyndicaat in zijn stad nadat zijn vrouw wordt vermoord. Het feit dat het scenario werd gepend door een voormalige misdaadjournalist zorgde ervoor dat Lang één van de meest bikkelharde film noirs van de jaren vijftig afleverde. The Big Heat zet ook de traditionele rol van de femme fatale helemaal op zijn kop. Memorabel moment is wanneer een brullende Lee Marvin hete koffie in het gezicht van Gloria Grahame gooit.
Topquote: “Well, you’re about as romantic as a pair of handcuffs.”
Pickup On South Street (1953)
Richard Widmark steelt de portefeuille van Jean Peters, zonder te weten dat er een microfilm met geheime overheidsinformatie inzit. Pickup On South Street dateert uit de periode van het McCarthyisme, maar dat weerhoudt regisseur Samuel Fuller er niet van om elk greintje patriottisme overboord te gooien. Zelfs FBI-baas J. Edgar Hoover bleek geen fan. Hoe dan ook, nog steeds een film met aantrekkelijke acteerprestaties, sappige dialogen en een koppige outsider als hoofdpersonage. De film leverde actrice Thelma Ritter een Oscarnominatie op.
Topquote: “So you’re a Red, who cares? Your money’s as good as anybody else’s.”
Kiss Me Deadly (1955)
Kiss Me Deadly zou wel eens een inspiratiebron geweest kunnen zijn voor Steven Spielbergs Raiders of the Lost Ark. Die indruk krijg je toch wanneer op het einde het mysterieuze artefact (aka the great whatsit) waarrond deze film noir is opgebouwd, halvelings wordt onthuld. Volgens sommigen een metafoor voor de nucleaire paranoia, volgens scenarist A. I. Bezzerides niet meer dan het resultaat van een zoektocht naar wat werkte en wat niet. Metafoor of niet, Kiss Me Deadly biedt genoeg avontuur, twists en intriges voor een spannende en entertainende filmavond.
Topquote: “Kiss me, Mike. I want you to kiss me. Kiss me. The liar’s kiss that says I love you, and means something else.”