Niet zelden is het pas wanneer de muzikale bron is opgedroogd, dat rocksterren in de pen kruipen en de fans hun memoires aansmeren. Met dat soort sappige, op sensatie gerichte boeken vol bekentenissen wint men echter geen National Book Award in de categorie non-fictie. Dat “the godmother of punk” Patti Smith niet met het gros der songschrijvers te vergelijken valt, wordt met Just kids dan ook nog maar een keer bewezen.
Patti Smith, uitverteld? Geen sprake van! Haar autobiografie lag in 2011 nog maar pas in de rekken of ze ruilde haar schrijversatelier alweer in voor een opnamestudio. In 2012 zag Banga het licht, eens te meer een mooie plaat, en later dat jaar tourde ze door de Verenigde Staten en Europa ter promotie van het album. Zelf liet Smith inmiddels weten dat er een misdaadroman op komst zou zijn. Hoewel de kaap van 70 stilaan in zicht komt, doet ze wat ze altijd al deed: zichzelf heruitvinden en vernieuwen, zonder radicaal komaf te maken met haar oude “ik”. Haar vroegste albums zijn daar mooie voorbeelden van: stilistisch lopen ze aardig uiteen en zoekt Smith zich een weg tussen hardere en meer toegankelijke muziek. Daarbij ging het niet om doelbewuste artistieke koerswijzigingen, maar om de aard van het beestje: Smith voelde zich op dat moment zus of zo, en dat vertaalde zich simpelweg naar de stijl van haar muziek.
Precies op hoe Smith zich als kunstenaar door het leven beweegdebewoog, krijgt men een uitstekend zicht middels Just kids, – ook in de vlot leesbare vertaling van Kathleen Rutten onder de Engelstalige titel uitgegeven. Duidelijk wordt immers dat er voor Smith geen andere weg was dan die van de creativiteit. Het duurde namelijk een poos vooraleer ze haar medium definitief vond. In het zoekproces experimenteert ze met allerlei kunstvormen: ze schildert, tekent, goochelt met woorden en probeert onderwijl het hoofd boven water te houden. Talloze ontberingen moet Smith doorstaan, maar precies in momenten van grote ellende doen zich grote persoonlijke openbaringen aan haar voor. Dat is overigens wat Just kids universeel maakt: het troostende idee dat ook tegenspoed uiteindelijk ten goede kan worden aangewend. Wanneer Smith bijvoorbeeld uit haar streng Christelijke christelijke omgeving ontsnapt en de oversteek maakt naar New York, blijkt ze de mensen die ze daar kende niet te kunnen vinden en moet ze in de buitenlucht de nacht doorbrengen. Een dergelijke situatie drijft haar echter ineens in de armen van Robert Mapplethorpe, met wie Smith een relatie ontwikkelde die zou uitmonden in een vriendschap zoals er in de wereldliteratuur weinig van terug te vinden zijn. Smith raakt in dit boek gevoelige snaren alsof ze simpelweg over een gitaar aan het tokkelen is: de schoonheid, de weemoed, de hechte en onvoorwaardelijke liefde die beide partijen voor elkaar voelen, terwijl de eindjes aan elkaar moeten worden geknoopt… Het zijn pagina’s die je bijna uit het boek zou willen scheuren om ze in je portefeuille overal mee te dragen – maar wees gerust: dit boek verminken is een misdaad die niemand over zijn of haar hart zal krijgen.
Ondanks alles datgene dat Smith en Mapplethorpe samen hebben doorgemaakt, houdt hun liefdesrelatie geen niet stand. De muzikante, die altijd een dichteres zou blijven en dat tot op vandaag is, zoekt het elders en komt altijd wel op haar pootjes terecht – die ene keer dat ze van een torenhoog podium tuimelt buiten beschouwing gelaten. Ontroerend aan Just kids is dat de ziel achter zoveel heftige, emotionele en tot op heden goed verkopende muziek altijd gewoon een mens is gebleven, of in haar verhouding met Mapplethorpe altijd “gewoon een kind”. Wat haar wordt nageroepen in New York – een stad die Smith in dit boek op weergaloze wijze tot leven laat komen overigens! – zou het motto van haar leven kunnen geworden zijn: wat moet een mens anders doen dan altijd het kind in zichzelf levendig houden, de verwondering opzoeken en de pracht zowel als de ellende van wat er in de wereld gebeurt onder de aandacht brengen? Sociaal engagement, multiple kunstvormen, een vriendschap uit het miljoen, menselijke onzekerheden en schoonheid in haar zuiverste vorm: in de figuur van Patti Smith komt dat allemaal samen. En zelf bundelde ze dat tot ruim 300 bladzijden aandoenlijke tekst. Met De geschiedenis van een vriendschap als ondertitel kan Robert Mapplethorpe gerust wezen: dit eerbetoon maakt hem voor een tweede keer onsterfelijk. Zijn eigen werk deed dat immers al een eerste keer.
