Wanneer er in de VS een hetze ontstaat omtrent de
leeftijdscategorisering van een film, kan je er vergif op innemen
dat het struikelblok iets met seks te maken heeft. Nieuwste
case in point: ‘Blue Valentine’, een relatiedrama met Ryan
Gosling en Michelle Williams, dat verleden jaar via de
filmfestivals een uitstekende reputatie opbouwde, maar in Amerika
de gevreesde NC-17 quotering kreeg. Nominale aanleiding was een
scène waarin Gosling zijn eega een klaarblijkelijk zeer
gewaardeerde orale beurt gaf, maar in feite ging het over iets
anders. ‘Blue Valentine’ gaat immers voorbij aan de typische,
ietwat puberale benadering van seks die de rigueur is in
Hollywood. Het wordt niet zozeer expliciet in beeld gebracht, als
wel erg intiem en in sommige gevallen bijna pijnlijk. Enfin, het
hele geval bleek een storm in een glas water. Filmmaker Derek
Cianfrance ging in beroep tegen het besluit en kreeg zijn gewenste
R-rating. Maar de moraal van het verhaal was eens te meer
dat een volwassen aanpak van seks erg moeilijk blijft – wat één van
de redenen is dat zo weinig filmmakers zich er aan wagen.
Ryan Gosling speelt Dean, een huisschilder, en
Michelle Wiliams is zijn vrouw Cindy, een verpleegster. Ze hebben
een schattig dochtertje van een jaar of vijf en in principe hebben
ze alles om gelukkig te zijn. Alleen zijn ze dat niet: Dean en
Cindy vitten constant op elkaar, ze drinken allebei te veel en hun
dagelijkse leven is weinig meer dan een lastige klus waar ze
zichzelf doorheen moeten slepen. Tijdens twee woelige dagen bereikt
hun relatie een dieptepunt waar ze misschien niet meer uit kunnen
klimmen. Dit verhaal over de implosie van een huwelijk, wordt
regelmatig onderbroken voor lange flashbacks naar enkele jaren
eerder, toen Dean en Cindy elkaar eerst leerden kennen. Hun
verliefdheid wordt scherp gecontrasteerd met hun problemen nu.
Wie de film niet goed gezind is, zou kunnen
opmerken dat ‘Blue Valentine’ is feite een oerklassiek relatiedrama
is (verliefd, getrouwd, verveeld, op de rand van een scheiding),
waar dan een artistieke draai aan wordt gegeven door de chronologie
door elkaar te schudden. Maar daarmee zou je de vindingrijke manier
negeren waarop heden en verleden tegenover elkaar worden gezet.
Zonder er al te hard op te hameren, vindt Cianfrance een knappe,
subtiele symmetrie in zijn scenario: de beruchte befscène uit het
verleden – die eigenlijk gewoon enorm intiem en liefdevol overkomt
– wordt gecontrasteerd met een oncomfortabele, mislukte vrijpartij
in het heden. Na hun eerste ontmoeting, moet Dean een mep
incasseren van een pissig ex-vriendje van Cindy. In het heden maakt
hij zichzelf zo kwaad dat hij zelf een klap uitdeelt aan een ander.
Klinkt dat allemaal te berekend? Zo komt het nochtans niet over in
de film. Scènes krijgen wel tegenhangers in de twee tijdlijnen,
maar de situaties komen op zo’n natuurlijke wijze uit elkaar voort,
dat je nooit de indruk krijgt naar een pretentieuze
schrijversconstructie te kijken.
Het helpt ook dat Cianfrance nergens een specifieke
reden aanreikt voor de huwelijkscrisis van Dean en Cindy. Er is
niet één groot probleem waar het koppel mee worstelt – het zijn
eerder tientallen kleine dingetjes. Cindy’s frustratie dat ze nog
steeds een verpleegster is, terwijl ze een dokter had kunnen
worden. Ondertussen is Dean blijkbaar tevreden om gewoon een
schilder te blijven, zodat hij zich kan uitleven als echtgenoot en
papa. Deans kinderlijkheid, terwijl Cindy serieuzer is. Het feit
dat hun dochter Frankie juist door die kinderlijkheid meer naar
haar vader toetrekt dan naar haar moeder. Het drinken, aan beide
kanten. Je kunt blijven doorgaan. Het is niet één van al die
dingen, maar een combinatie van ergernissen die op een bepaald
moment een kritiek punt bereiken. Sommige kijkers zal dat gebrek
aan specificiteit misschien op de zenuwen werken. In tegenstelling
tot de meeste Amerikaanse films, geeft deze ons nooit een scène
waarin de clou duidelijk uit de doeken wordt gedaan. Voor zover er
al een clou is, dan is het wel dat mensen zelden uit elkaar gaan
omwille van één ding. Ze gaan uit elkaar omdat hun liefde in iets
anders is veranderd – niet in haat, niets zo extreems, maar hooguit
in een ondraaglijke onverschilligheid.
Gekoppeld aan die weigering om de personages van a
tot z uit te leggen, is er de improvisatorische aanpak van de film.
Cianfrance heeft naar verluidt 12 jaar lang op ‘Blue Valentine’
zitten broeden. In die tijd schreef hij, beweert onze goede vriend
imdb, maar liefst 67 versies van het script, enkel om dat overboord
te gooien en de dialogen te laten improviseren door de acteurs.
Gosling en Williams kregen – vaak afzonderlijk – instructies over
de situaties die ze moesten spelen en daarna werd er opgenomen,
zonder een uitgeschreven tekst. Die aanpak zorgt voor een groot
gevoel van waarachtigheid – iedereen die ooit al een lange relatie
heeft gehad, zou zich wel ergens moeten herkennen in de manier
waarop Dean en Cindy met elkaar ruziën. De acteurs, onder leiding
van Cianfrance, zoeken zelden het grote, explosieve dramatische
conflict op (dat komt enkel aan het einde van de film), maar putten
heel wat kracht uit kleine, subtiele momentjes.
Op zijn beste momenten geeft ‘Blue Valentine’ dus
inderdaad de indruk dat je naar het echte leven zit te kijken. Het
probleem is wel dat het echte leven ook niet altijd even boeiend is
als cinema: de prent duurt bijna twee uur, en ik kan me niet van de
indruk ontdoen dat hij sterker zou zijn geweest aan 90 minuten.
Enkele scènes inkorten, een paar verwijderen die een thematisch
punt herhalen en je zou een veel strakkere film krijgen. Zoals het
is, heeft ‘Blue Valentine’ sporadisch de neiging om te beginnen
kabbelen.
Wat overigens absoluut geen reden is om hem links
te laten liggen. ‘Blue Valentine’ is en blijft immers een
indringende film, die geschraagd wordt door twee fenomenale
acteerprestaties. Ryan Gosling speelt Dean als een man die
nauwelijks professionele ambitie heeft, maar vooral voor zijn gezin
leeft – hij is meer de speelkameraad van zijn dochter dan hij haar
vader is, wat tegelijk enorm sympathiek overkomt én op een heel
begrijpelijke manier frustrerend is voor Cindy, die altijd de
volwassene van het gezelschap moet zijn. Michelle Williams zet haar
teleurstelling tegenover Goslings speelsheid, en de twee vinden een
natuurlijk ritme dat prachtig is om naar te kijken.
‘Blue Valentine’ wordt bij ons uitgebracht in
dezelfde week als ‘Transformers: Dark of the Moon’. Dat houdt in
dat u de pubers en de 3D-brilletjes perfect kunt ontlopen om rustig
naar één van de mooiere films van het jaar te gaan kijken. Doen,
voordat hij weer uit de zalen verdwenen is.
