Op 31 mei 2011 stierf de ongetwijfeld oudste auteur uit de wereldgeschiedenis op 102-jarige leeftijd. Hans Keilson, geboren in Bad Freienwalde (Duitsland) op 12 december 1909, overleed in Hilversum, kort nadat zijn begin jaren negentig geschreven memoires voor de eerste maal in boekvorm verschenen onder de titel Daar staat mijn huis.
{image}De als arts opgeleide maar na de Tweede Wereldoorlog tot psychiater omgeschoolde Keilson debuteerde in 1933 met het opnieuw verschenen semiautobiografische Het leven gaat verder, een adolescentenroman tegen de achtergrond van het interbellum en de financiële crisis die Duitsland doormaakte. Centraal staat het gezin Seldersen, een Joods handelaarsgezin waarvan de oudste dochter in Berlijn studeert en zoon Albrecht bij aanvang van het verhaal in zijn laatste jaar zit. Vader Seldersen is een brave, wat getormenteerde man die — op de periode die hij als soldaat gediend heeft in Wereldoorlog I na — zo goed als zijn hele professionele leven zijn eigen zaak uitgebaat heeft samen met zijn vrouw.
In de jaren twintig, de periode waarin het verhaal zich afspeelt, wordt het echter steeds moeilijker voor de familie Seldersen om het hoofd boven water te houden. De crisis die heel Duitsland in zijn greep heeft, laat zich steeds duidelijker voelen met alsmaar meer klanten die hun spullen op krediet kopen en zo ook de familie in schulden tegenover hun leveranciers storten. De jonge Albrecht is aanvankelijk onwetend van wat zich rond hem afspeelt, maar gaandeweg wordt het ook hem duidelijk dat de familiezaak op een faillissement lijkt af te stevenen.
In een poging zijn ouders te ontzien, tracht de ondertussen als student in Berlijn wonende Albrecht bij te klussen als leraar en muzikant om zo in zijn eigen levensonderhoud te voorzien. Hoewel Albrecht er maar niet in slaagt een duidelijk doel te vinden in zijn leven, weet hij desondanks een rechtere koers te varen dan zijn beste vriend Fritz, wiens wilde plannen om uit de dagelijkse sleur te ontsnappen en elders een leven op te bouwen steevast uitlopen op een mislukking. Meer nog dan Albrecht of zijn ouders lijkt Fritz het slachtoffer en symbool te worden van een land dat zichzelf ziet ontsporen en wanhopig op zoek is naar een nieuwe marsrichting.
Naar de opkomst van het nazisme wordt overigens maar zijdelings gehint, Kelsons’ roman speelt zich immers af voor de NSDAP echt doorbreken zal (het boek zou overigens nog geen jaar later als Joodse roman verboden worden) en geldt dan ook veeleer als een tijdsdocument voor die jaren die geleid hebben tot Hitlers succes. Het autobiografische karakter van het boek wordt overigens bevestigd in de memoires van Keilson, waar de gebeurtenissen uit Het leven gaat verder vanuit een ander licht opnieuw bekeken worden.
Opvallend hierbij is dat Keilson in zijn roman betrokkener lijkt bij de gebeurtenissen dan in zijn memoires. Die laatste worden gekenmerkt door een afstandelijkheid die opmerkelijk mag heten, in het bijzonder daar ze vooral de periode behandelen tussen het interbellum en de Tweede Wereldoorlog (over de jaren na de oorlog komen we weinig te weten). Maar die zakelijkheid en beknoptheid tillen Daar staat mijn huis wel op naar een hoger niveau en laten het onvertelde duidelijk door de regels heen schemeren.
Hoewel het niet als dusdanig bedoeld is (beide boeken zijn ook geschreven met een tijdsspanne van meer dan zestig jaar ertussen), laten Het leven gaat verder en Daar staat mijn huis zich als twee versies van eenzelfde verhaal lezen. Het eerste en het laatste boek van de auteur behandelen dezelfde gebeurtenissen en periode waarbij de zakelijke schrijfstijl van het debuut in de memoires nog verder uitgepuurd en gekristalliseerd is. Stilistisch is het laatste werk het beste, maar het ontkent de meerwaarde van Het leven gaat verder niet, dat naast een beloftevol debuut ook een waarheidsgetrouwe en intrigerende reflectie is op het leven van de gewone man in een land op de rand van de afgrond.
