“Lang geleden dat we nog eens iets van dramaqueen Gavin Friday hoorden”, bedachten we onlangs. En zie: net nu besluit de voormalige Virgin Prunesfrontman om na jaren soundtrackwerk in relatieve anonimiteit opnieuw de spots op te zoeken. catholic — met kleine c! — is zijn eerste soloplaat in zestien jaar, en een overtuigende terugkeer. Naar een openingsvraag was het dan ook niet lang zoeken.
enola: Hoe voelt het om terug te zijn?
Friday: “Geen idee eigenlijk, vraag het me eens binnen zes maanden of zo? (lacht) Ik weet alleen dat ik er opnieuw zin in heb. Ik wil opnieuw platen uitbrengen, en optreden in my own context. Voorlopig is het in elk geval best fijn.”
“Ik ben de voorbije zestien jaar actief gebleven op muzikaal vlak, hoor, ik heb alleen geen soloplaten uitgebracht. Zestien jaar is lang, maar in die periode heb ik heel wat geleerd, dus het was geen verloren tijd. Die soundtracks waaraan ik heb meegewerkt, hebben zeker hun sporen nagelaten op catholic. ’t Is een beetje een soundtrack die bestaat uit elf songs. “Lord, I’m Coming”, het laatste nummer, voelt niet eens als een lied aan, maar als een kleine film.”
enola: Het cabareteske is er wel wat van af.
Friday: “Dat klopt. Hier en daar is er nog wel wat glamrock-theater, zoals in “Perfume” of “Where Would You Go? Gone”, maar daar blijft het bij. Ik heb deze keer niet met Maurice Seezer gewerkt, maar dat wil niet zeggen dat die kant weg is. Het is er deze keer gewoon niet uitgekomen. Ik heb sowieso niet de neiging mezelf te herhalen. Adam ‘n’ Eve was na Each Man Kills The Things He Loves, waarop we erg onder de invloed van chanson en cabaret stonden, ook iets helemaal anders, meer geïnspireerd door de glamrock van mijn jeugd.”
“Dat cabaretaspect is gewoon te hard benadrukt,ook door mijn liveshows waar ik wel hard dreef op dat burlesque/chansonsfeertje. Jacques Brel heeft een grote invloed gehad op mijn werk als performer, maar ik ben niet alleen cabaret. Clichés blijven erg lang hangen, zoals alles op Wikipedia ook wordt herleid tot één zinnetje dat alles zegt. Nu, ik blijf een showman, dus eenmaal de spots oplichten, zul je altijd wel wat oddville creatures zien.”
enola: Heeft het er ook mee te maken dat je die dramatische kant nu kwijt kunt in de films waarin je speelt?
Friday: “Ja, en ook dat ik me realiseerde dat het niet allemaal groots hoeft te zijn. Als je dit (strekt arm uit) doet op het podium is het een gebaar, doe je dat in een film dan is dat gigantisch. Daar maak je meer indruk met een voorzichtig bewogen vinger. Ik heb dus geleerd dat minder soms meer kan zijn. Ik ben into subtiliteit geraakt.”
enola: catholic is dus eerder een opgetrokken wenkbrauw dan een groots dramatisch gebaar?
Friday: “Ja, maar dan wel een opgetrokken wenkbrauw van Jack Nicholson. Je weet wel, zo één waar heel wat malligheid achter schuilgaat.” (demonstreert overtuigend)
enola: Wie is Herbie Macken, met wie je deze keer samenwerkte?
Friday: “Een gast uit Cork. Een vijftal jaar geleden stak hij me in een club een cd in handen met de woorden “Beluister dit. Ik wil dat je er een nummer op speelt.” Hij werkte op dat moment aan een plaat met een zangeres; goeie stem, maar de teksten leken nergens naar. Toen hij me belde, vertelde ik hem de teksten te herschrijven, en hij vroeg me langs te komen in de studio. Dat gebeurde, en we begonnen te improviseren over een song waarop hij mijn bijdrage wilde. Het groeide erg organisch; we werkten een week samen, ik ging de soundtrack van Breakfast In Pluto maken, drie maanden later beluisterde ik die opnames nog eens, vond dat er wel iets in zat en begon het uit te werken. En zo werd het een soort work in progress. Om de paar maanden werkten we een paar dagen samen, en zo kregen we een verzameling songs. En toen besloot ik een nieuwe plaat te maken.”
“Ik hou ervan om met verschillende muzikanten samen te werken. Niet alleen inspireert dat, het trekt alles ook wat open. Nu, ik moet nog touren met Herbie. Misschien ligt hij volgende keer dus dood op de albumhoes, gekruisigd. Ik kan nogal extreem zijn om mee samen te werken.” (brede grijns).
enola: Laat ons het eens hebben over die hoes, waarop je zelf portretteert in een exacte replica van het schilderij “Michael Collins, Love Of Ireland”. Zo’n beeld geeft een agenda weer, zou ik zeggen.
Friday: “It does. catholic is geen conceptplaat, maar er zijn rode draden die het album samen houden, zowel muzikaal als inhoudelijk. Dé leidraad is natuurlijk verlies, in al zijn vormen, maar dan vooral de ultieme variant: de dood. Het is een plaat over wat we verliezen in ons leven, maar ook over wat we als volk cultureel en spiritueel kwijtraken. En uit dat idee kwam die titel catholic, nadrukkelijk met kleine c.”
“Ik denk dat Ierland en jouw land twee plekken zijn die het geloof meer hebben verworpen dan wat dan ook, maar het zijn dan ook twee landen die er verdomd stevig door geneukt zijn. Ik wilde die naam terugclaimen, zodat dat woord niet langer van hen was, zeker sinds ik weet wat de echte betekenis van het woord is. ‘Catholic’ met een kleine c betekent ‘voor iedereen, universeel’. Klinkt dat als Rome? Neen, dus ik wilde dat woord terug. En het is natuurlijk ook lekker provocatief.”
“Het idee voor de cover is eigenlijk vrij spontaan in me opgekomen eenmaal ik de titel had. Dat was op het moment dat de Ierse economie in elkaar stortte, en toen ik op een tentoonstelling dat schilderij van John Lavery zag, wist ik dat dat het zou worden. Niet dat de plaat politiek is, maar misschien is het meest politieke nog wel het dagelijkse leven: met wie we werken en leven. Het voelde dus wel juist, op een bepaalde manier.”
enola: Wat heeft deze plaat met Michael Collins te maken?
Friday: “Niets, eigenlijk. Hij was een Ierse held in de jaren twintig, en werd vermoord tijdens de eerste jaren van de onafhankelijkheid. Een paar jaar nadien hebben de katholieken de boel overgenomen. We leefden eigenlijk in een fascistisch land, zij het dan niet zo duidelijk als bij Franco, maar dat was wat het was. Collins staat voor mij symbool voor wat Ierland had kunnen zijn. ’t Is meer een spelen met symboliek dan een helder statement. Maar misschien moeten we maar eens opkijken naar nieuwe inspirerende leiders, de nieuwe Michael Collins, en niet naar corrupte businesslui.”
enola: Is religie iets waar je met je oude vriend Bono — die al van jongs af aan een zeloot was — vaak over discussieert, of ga je dat maar uit de weg?
Friday: “Ben je gek? We kunnen er uren over discussiëren. Voor hem is het katholicisme nog iets anders dan voor mij. Hij heeft een gemengde opvoeding gehad, zijn moeder was protestantse en zijn vader katholiek. Ze hadden het dus iets beter dan wij; hij heeft niet moeten doormaken wat ik heb beleefd. Toen ik hem vertelde wat de plaattitel en de hoes werd, moest hij onbedaarlijk lachen. ‘Jezus, je maakt jezelf het leven ook niet gemakkelijk hé?’. Mja, ik ben wie ik ben; ik moet dat doen, weet je.”
enola: Ik weet niet hoe dat in Ierland zit, maar bij ons is het zowat een pest aan het worden: al die vijftigers uit de kunstsector die niet kunnen ophouden over het trauma van hun katholieke opvoeding.
Friday: “Moet je mij niet vertellen, I live in fucking Ireland. Elke week staat er zo wel één in de boekjes. Ik noem het het Angela’s Ashes-syndroom (naar het boek van Frank McCourt, mvs): “And then me father was a bastard, and me mother, and then the teachers, and then I was raped and then I took heroin, and now I’m fucked”, aw, Jezus Christ. Fuck off, move on.. Daar gaat het bij mij niet over. Ik speel gewoon maar wat met die beelden. Ik wilde er eens een andere insteek aan geven.”
“Als artiest werk je onbewust, je pikt op wat in de lucht hangt, en belangrijker nu dan dat katholieke verleden, is ons recent verleden en ons heden: mijn land is fucked. Economisch, politiek en moreel volledig naar de verdoemenis. We hebben onze erfenis en onze cultuur verkocht voor dollars en euro’s. We zijn de grootste hoeren in Europa geweest, en even snel zijn we dat geld ook weer kwijtgespeeld. Je weet niet meer wie je bent als je niet vasthoudt aan je tradities, aan je eigen Irishness.”
enola: Ik weet niet of ik het hier met je eens kan zijn. Zulke ideeën leiden meestal tot weinig interessant nationalisme.
Friday: “Ja, dat begrijp ik. Van mij moet je ook nergens trots op zijn of zo. Maar waar ik het over heb is onze taal, onze literatuur, … dat is allemaal heel snel opgegeven. Gewoon weg. Tegenwoordig hoor je in Dublin meer het soort Amerikaans dat ze in Los Angeles praten: “oh my gaaaawd”, etc… Ze is Iers, maar ze praat als Paris Hilton! Dààr gaat het om.”
enola: Is dat niet wat elke tienermeid nu eenmaal doet?
Friday: “’t Gaat ook over meisjes van veertig hoor. Het is die ‘live forever’-filosofie, dat handtas- en shoppingcultuurtje. Dat ik-ik-ik. Dan gaat het niet alleen om pubers, het is echt wijd verspreid. Maar het is allemaal aan het instorten nu. Heel wat van die nieuwe sjieke kantoorgebouwen in Dublin staan leeg. Alsof het een spookstad wordt. Weet je dat de stad een paar jaar geleden de duurste plek was om te wonen, relatief gezien? Méér dan New York of Londen! Ik weet niet hoe dat komt. Het was knettergek.”
“Iedereen geeft de schuld nu aan corrupte bankiers, politici en projectontwikkelaars, maar iedereen heeft boter op zijn hoofd. Elke burgerlul werd hebberig en moest plots twee vakantiehuizen hebben. Dàt was het probleem, en ik weet niet wat er nu gaat gebeuren. Ik heb er zelf niet aan meegedaan, heb er niet van geprofiteerd. Nu ik er over nadenk: bij mijn vorige plaat zaten we ook in een recessie. Blijkbaar heb ik dat nodig om een plaat te maken, maar geen idee wat dat dan moet betekenen.” (lacht)
enola: Waar moet ¬het nu heen met Ierland?
Friday: “Geen idee. Het land zit volledig aan de grond, zowel moreel als financieel. Er wordt weer volop geëmigreerd. Erg triest allemaal, vooral omdat veel mensen het écht erg moeilijk hebben. En nu moet de regering voortdurend rekeningen betalen aan investeerders. Ik heb het meer voor de reactie van het IJslandse volk: fuck off. Als je naar een casino gaat en je honderd dollar verliest, is dat jouw probleem. Waarom zouden we moeten terugbetalen? Nuja, het is typisch dat het kleine landen als Ierland en IJsland zijn die het moeilijk hebben en dat Europa zich afkeert. Als Spanje met zijn vijftig miljoen inwoners in gevaar komt, dan zullen ze plots wel anders zingen.”
“Het punt is dat kapitalisme volledig losgeslagen is. Sinds Thatcher en Reagan in de eighties is het de godsdienst van zakenlui, bankiers en politici geworden, maar het werkte niet. Niet iedereen kan een kapitalist worden, niet iedereen wordt in hun systeem rijk. Ik ben geen groot politiek licht, maar het is toch wel duidelijk dat het niet werkt, zoals ook socialisme en communisme niet werkten?”
enola: De plaat gaat ook over persoonlijk verlies: de dood van je vader. Was dat de aanleiding om opnieuw songs te gaan schrijven?
Friday: “Ja. Bijna onmiddellijk. Ik heb ook heel wat songs geschreven nadat ik van mijn vrouw ben gescheiden, maar die heb ik niet opgenomen. Met de dood van mijn vader was het anders. Het eerste nummer dat ik schreef was “Blame”, dat ik aan hem heb opgedragen.”
“We hadden een moeilijke relatie. Erg moeilijk. Maar uiteindelijk hebben we vrede gesloten, een paar weken voor hij stierf. We hebben veel ruzie gehad — hij heeft me nooit echt gesteund — maar toen ik hoorde dat hij ziek was stopte alles onmiddellijk. Ik wilde bij hem zijn, en hij wilde mij bij zich, niet mijn broers. Hij wilde praten, en we zijn lang bij elkaar geweest. Dat was hard en overrompelend. Maar uiteindelijk hebben we elkaars handen vastgepakt voor het eerst in 35 jaar. Heavy shit was het, maar wel goed.”
“Daarna werd hij geopereerd, en alles leek beter te worden, maar drie weken later stierf hij toch. De bypass had niets uitgehaald. Ik voel me zo geprivilegieerd dat ik het heb kunnen uitpraten met hem. Veel mensen blijven leven met bitterheid en rancune, ik heb dat niet meer. Ik vind nog altijd dat mijn vader het me erg moeilijk heeft gemaakt, maar achteraf bekeken: ik heb het hem ook niet gemakkelijk gemaakt. “
