Het gebeurt niet zo vaak dat er op voorhand al een positieve
vibe rond een Vlaamse film hangt – over het algemeen
blijven we toch een volkje dat graag vasthoudt aan z’n scepsis tot
het tegendeel bewezen is – maar in het geval van ‘Rundskop’ deed
het gerucht toch al snel de ronde doorheen de (weliswaar
belachelijk korte en duistere) wandelgangen van het vaderlandse
filmwereldje: dit zou wel eens iets speciaals kunnen worden. Er was
de cast, die volzit met gevestigde acteurs die toch niét tot het
Jan Verheyen-BV-clubje behoren – Matthias Schoenaerts, Jeroen
Perceval, Sam Louwyck. Er was het veel gepubliceerde feit dat
Schoenaerts voor zijn rol een Robert DeNiroke had gedaan;
27 kilo was hij bijgekomen én hij had een plat Limburgs dialect
aangeleerd. En dan was er nog de selectie van de prent voor het
filmfestival van Berlijn, een primeur voor een Vlaamse productie.
Yup, de verwachtingen waren hooggespannen en wat belangrijker is:
ze worden ook effectief ingelost. Debuterend regisseur Michaël R.
Roskam levert een intense tragedie af die zijn achtergrond
(intriges rond de hormonenmaffia) overstijgt om een aangrijpend
karakterdrama te worden.
Schoenaerts speelt Jacky Vanmarsenille, een flink uit de kluiten
gewassen vetmester die werkt op de boerderij van zijn ouders,
ergens in de buurt van Sint-Truiden. Om zijn vee sneller vet en
klaar voor de verkoop te krijgen, maakt hij, in navolging van zijn
vader, wel eens gebruik van verboden middelen. Via de corrupte
veearts die hem zijn hormonen levert, komt Jacky in contact met
Marc De Kuyper (Sam Louwyck), een West-Vlaamse vleeshandelaar die
betrokken is bij de moord op een federaal agent en “hormonenjager”
(echo’s van de zaak Van Noppen zijn allicht geen toeval). De Kuyper
wordt al een tijdje in de gaten gehouden door de politie, en nu
komt ook Jacky op het verdachtenlijstje terecht. Nog belangrijker:
in de entourage van De Kuyper bevindt zich Diederik Maes (Jeroen
Perceval), iemand die meer afweet van een traumatiserende
gebeurtenis uit Jacky’s verleden.
In eerste instantie kondigt ‘Rundskop’ zich aan als een exposé
over de hormonenmaffia, maar vergis je niet: dat hele milieu dient
voornamelijk als achtergrond en metafoor voor de crisis die Jacky
doormaakt. De film is een karakterstudie van een zwaar gefrustreerd
persoon, die in zijn kindertijd dingen heeft meegemaakt die een
normale omgang met andere mensen – vooral vrouwen – onmogelijk
maakt. Het kantelmoment komt er ongeveer halverwege, wanneer de
ware toedracht van Jacky’s trauma uit de doeken wordt gedaan via
een lange – en indrukwekkend geënsceneerde – flashback. Vóór die
sequens denk je dat je naar een misdaaddrama zit te kijken, met een
getormenteerd centraal personage dat duidelijk het één en ander
heeft meegemaakt. Achteraf besef je dat het eigenlijk de hele tijd
al allemaal over Jacky’s demonen ging, en dat de intriges met De
Kuyper, de politie enzovoort voornamelijk dienden om die
persoonlijke tragedie te ondersteunen. In zekere zin weet Roskam
dus halverwege een twist aan zijn film te geven die alles
in een nieuw perspectief plaatst, maar op geen enkele manier
goedkoop of geforceerd aanvoelt: alles wat er in ‘Rundskop’
gebeurt, was immers vanaf het begin al quasi onvermijdelijk. Alleen
hechten we er nu een nieuwe betekenis aan, we weten hoe we alles
moeten plaatsen, omdat we die flashback hebben gezien. Als
structurele truc kan dat tellen – Roskam profileert zich met zijn
eersteling dan ook meteen als een intelligent verhalenverteller,
die de informatie over zijn personages en zijn plot mondjesmaat
lost, en het op die manier allemaal erg intrigerend weet te
houden.
Ook visueel is ‘Rundskop’ indrukwekkend. De fotografie van
Nicolas Karakatsanis (ook al verantwoordelijk voor het camerawerk
van ‘Linkeroever’ en ‘Small Gods’) is sfeervol en geeft een
geloofwaardige textuur aan de omgeving. Anderzijds heeft Roskam wel
de neiging om dramatische momenten onnodig te onderstrepen met slow
motionshots – wanneer hij zijn publiek wil duidelijk maken dat een
bepaalde scène écht wel belangrijk en dramatisch is, neemt hij wat
al te makkelijk zijn toevlucht tot slow motion als signaal dat we
moeten opletten, wat op den duur kan gaan irriteren. Een iets
lichtere hand was af en toe welkom geweest.
Je ziet ook dat Roskam worstelde met de vraag hoe hij een beetje
humor in z’n film moest smokkelen. In essentie is ‘Rundskop’ een
loodzwaar verhaal, en om er hier en daar toch een relativerend
momentje in te steken, voert de regisseur twee Luikse garagisten op
die als komisch duo tegen elkaar op mogen kwetteren terwijl ze een
gestolen auto proberen te dumpen. Die personages werken niet, maar
goed, hun rol in de film is zodanig bescheiden dat ze de prent
absoluut niet uit balans kunnen brengen.
Dan zijn er nog de acteurs, met Matthias Schoenaerts op kop, die
hier een indrukwekkende fysieke prestatie aflevert als Jacky. Zijn
présence en lichaamstaal zijn in feite belangrijker dan zijn
dialogen – Jacky is een zwijgzame figuur – en suggereren perfect de
pijnlijke achtergrond van het personage. Wanneer Schoenaerts dan
toch zijn mond opendoet, komt er een vuistdik Limburgs accent
tevoorschijn waarvan echte Limburgers maar moeten beslissen of het
authentiek is of niet – voor mijn Antwerpse oren klonk het alvast
meer dan overtuigend. Jeroen Perceval wordt minder vaak vermeld,
maar ook hij is fysiek vrijwel onherkenbaar, met zijn kale kop en
pornosnorretje, en drukt zich uit in een West-Vlaams dialect (hoor
die glottisslagen knallen!) waar elke Kortrijkzaan trots op zou
zijn. Zonder over de top te gaan, legt Perceval een sterke
emotionele intensiteit in zijn personage. Vergelijk dit met zijn
rol in pakweg ‘Dagen Zonder Lief’ drie jaar geleden, en je kunt
nauwelijks geloven dat dit dezelfde acteur is. Barbara Sarafian
duikt op als politieagente, en misschien ligt het aan haar
achtergrond in komische rollen, maar ik had het moeilijk om haar te
aanvaarden als harde, cynische flik.
Enkele reserves niet te na gesproken, is en blijft ‘Rundskop’
echter een ijzersterk debuut, dat nog heel wat moois belooft voor
de toekomst. Wat de internationale carrière van de film betreft,
stel ik me de vraag of de setting en context ervan niet te
specifiek Vlaams zijn om echt aan te slaan, maar soit, dat
zal zichzelf wel uitwijzen. In de tussentijd hebben we er een
opmerkelijk nieuw talent bij.
